Freyr - 01.10.1999, Blaðsíða 12

Mjaltavélar
á breytingaskeiði
r
Eg er oft spurður ráða um
endurnýjun mjaltabúnaðar
og hvort mér finnist að
endurnýjunar sé þörf. Því verður
ekki svarað nema að gefnum
ákveðnum forsendum.
Ef vel gengur með þann búnað
sem fyrir er, júgurheilbrigði er gott
og menn sætta sig við vinnuaðstöð-
una og þann tíma sem í mjaltirnar
fer, þá er í raun engin ástæða til
breytinga aðeins breytinganna
vegna. Mörg dæmi eru um bændur
sem mjólka með 75 ml mjaltatækj-
um og gengur ágætlega.
Mannlegi þátturinn vegur ætíð
þungt þannig að unnt er með
nostri, aðgætni og alúð við
gripina að ná ágætis árangri með
nánast hvaða búnaði sem er. Ég
ítreka enn og aftur það sem ég hef
áður sagt í greinaskrifum, ef þú
ert góður/góð við kúna og
aðbúnaður hennar er viðunandi þá
er hún mun líklegri til að standast
ýmiss konar álag sem getur valdið
hækkun frumutölu heldur en kýr
sem er hrædd við þig vegna
framkomu þinnar svo að ekki sé
talað urn ef henni líður í ofanálag
illa vegna bágs aðbúnaðar. Þetta
er borðleggjandi.
Fjölmargir aðrir þættir geta haft
bein og óbein áhrif á júgurheil-
brigði, s.s. mjaltavélin, innrétt-
ingar og uppeldisaðstæður ung-
viðisins, þ.m.t. sog ungkálfa og
jafnvel eldri gripa. En ég ætla hér
að að fjalla aðeins um mjaltavél-
arnar.
Til athugunar við mjaltir
Áhætta við vélmjaltir er all-
nokkur og búnaður til mjalta mis-
heppilegur með júgurheilsu kýr-
innar í huga. Unnt er með mörgu
móti að draga úr áhættu af völd-
um vélmjalta og lágmarka álag á
Sökum þess hve hátt þarf að
draga mjólkina upp mjólkur-
slönguna verður soghæðin að
vera nokkuð há eða um 48 kPa
(kíló Paskal) á kerfinu sem þýðir
um 44 kPa soghæð við spena-
enda. Sogsveiflur eru tíðar og
flutningsgeta kerfisins fyrir fljót-
mjólka kýr er alls ófullnægjandi.
Sér í lagi þar sem hámjólka kýr
eru mjólkaðar samtímis þá sjáum
við bæði tæki, slöngur og kerfið
næst kúnni, sem mjólkuð er,
standa fullt af mjólk oft í mjalta-
tímanum.
Nú í seinni tíð hef ég reynt að
krafsa í bakkann með því að fá
bóndann til að breyta gamla rör-
mjaltakerfinu ef það er ekki í um-
ræðunni að afleggja það með öllu
fyrir nýrri og skepnuvænni búnað,
s.s. mjaltabás og láglínukerfi,
manninum til hagsbóta líkamlega
séð og kúnni til hagsbóta með tilliti
til áhættuminni mjalta og minna
álagsájúgurogspena. Þettakostar
stórfé sem of lítið er af í bændastétt
þannig að stungið er upp á atriðum
til hressingar á gamla rörmjalta-
kerfinu.
Eftirfarandi mundi gera mikið
gagn ef við hugsum um júgur-
heilbrigði kýrinnar og þú vilt
hressa upp á gamla rörmjalta-
kerfið. Fullvissaðu þig um að
sogskiptarnir séu í fullkomnu
lagi, þeir eru heili mjaltanna,
vinni þeir vitlaust er voðinn vís.
Gerðu aldrei spenagúmmiin of
gömul, 2200 - 2400 mjaltir er
hæfilegt ef þvottur er góður.
Leggðu þau aldrei í klór, hann
eyðileggur þau.
Notaðu spenagúmmí sem henta
flestum kúm i þínu fjósi. Ekki
kaupa bara eitthvað. Sértu ekki
þegar búinn að því þá skiptu
gamla lóðsogjafnanum út fyrir ná-
kúna og mun ég hér reyna að
stikla stóru um helstu kosti og
ókosti algengustu gerða mjalta-
kerfa hérlendis og þá hvað unnt
sé að bæta með tilliti til júgur-
heilbrigðis.
Vélfotukerfið er kúnni trúlega
afar hagstætt, þar fer saman lág
soghæð, rétt tog á mjaltatækin með
tilfærslu fötunnar fram í básinn og
nokkuð er nostrað við kúna undir
mjöltum þannig að hún fær meira
traust á mjaltafólki og verður ró-
legri. Þetta hef ég oft séð í eldri
fjósum.
Fötukerfið er hins vegar mannin-
um afar erfitt vegna burðar með
þungar fotur ffam í mjólkurhús,
auk þess sem hætta á gerlamengun
mjólkurinnar er meiri en í lokuðu
mjaltakerfi sé það rétt þrifið.
Áríðandi er þó þegar fötur eru
tengdar rörmjaltakerfi við
mjaltir nýbæra og meðhöndlaðra
kúa að lækka sog við spenaenda
með því að hafa balanslóð í fötu-
lokinu, lóðið fæst hjá næsta
mjólkureftirlitsmanni. Á eftir
vélfötunni fundu menn upp rör-
mjaltakerfið og um svipað leyti
kútakerfið og mjaltagryfjuna.
Hálínu rörmjaltakerfið var fram-
leitt með þægindi mannsins og
minni mengun mjólkurinnar í
huga. Min skoðun er sú að
þarna steingleymdu menn kúnni
og líðan hennar.
eftir
Kristján
Gunnarsson,
mjólkur-
eftirlits-
mann
Ms. KEA
12 - FREYR 11/99