Freyr - 01.10.1999, Side 19

að gefa kúnum. Kjamfóðurgjöfin
ræðst af gæðum heyjanna. Það er
nokkuð augljóst að ef heyin eru
orkusnauð þarf að gefa meira
kjarnfóður til þess að halda í horf-
inu miðað við nyt. Hins vegar getur
verið erfitt að átta sig á því hvert
hlutfall próteins ætti að vera í fóðr-
inu. Flestir hafa heyrt hugtökin
AAT og PBV. AAT er magn þess
próteins sem kemst til nýtingar í
mjógirni. Það er bæði prótein sem
ekki brotnar niður í vömbinni og
prótein sem örverumar í vömbinni
byggja úr grunnefninu sem verður
til við próteinniðurbrotið í vömb-
inni. PBV er mælikvarði á jafhvægi
próteinsins í vömbinni.
Best er að í heildardagsfóðrinu
sé PBV sem næst núlli.
Best er að velja kjarnfóður eftir
PBV gildi heyjanna þannig að PBV
verði sem næst núlli. Þá er heppi-
legt jaínvægi á milli orku í fóðrinu
og próteinsins og örverur vambar-
innar nýtast til fullnustu til þess að
framleiða prótein. Það vill svo vel
til að saman fer að fóðra kýr til
þess að framleiða próteinháa mjólk
og vera fijósamar. Samsetning pró-
teinsins sem örverurnar ífamleiða
er mjög líkt mjólkurpróteinunum.
Urefnið og próteinið í tankmjólk-
inni getur verið vísbending um
próteinjafnvægið í fóðrinu. Fóðr-
unin er í lagi þegar úrefnið er á
bilinu 3-6 og próteinið er hærra en
3,27. Hærri úrefnisgildi gætu bent
til offóðrunar með próteinum og
eða að of hátt PBV sé í fóðrinu og
lægri gildi gætu bent til skorts á
próteini í fóðrinu. Hátt úrefni og
lágt prótein í mjólkinni gæti bent til
orkuskorts í fóðrinu.
Stein- og snefilefni eru mikilvœg.
Um steinefni og frjósemi gildir
sú gullvæga regla að sjá þarf til
þess að kýrnar fái nægilegt af öll-
um steinefnum og snefilefnum.
Það er vitað að selen- og E-vítamín
skortur getur verið vandamál hér á
landi. Dauðfæddir kálfar og fastar
hildir eru vísbending um þennan
skort. Það eru fyrst og fremst
óbornar kvígur, sem hafa ekki
fengið kjarnfóður og hafa ekki að-
gang að steinefnum með seleni sem
eru í áhættuhópi.
Það verður að gæta þess að kýrn-
ar fái nóg af kalsíum, fosfór og D-
vítamíni. Einkum þarf að hafa D-
vítamín í huga eftir óþurrkasumur
þegar sólar hefur ekki notið við og
heyin hafa legið mjög stutt á vellin-
um.
Uppeldi og frjósemi
Kálfur sem fœr gott atlæti fystu
vikurnar hýr að því alla œvi.
Nýfæddir kálfar komast oftast á
spena innan tveggja klukkustunda.
Með broddmjólkinni fær kálfurinn
í sig nauðsynleg mótefni sem verja
hann sýkingum. Það er allt í lagi að
láta kálfinn ganga undir móður
sinni fyrstu dagana eftir burð, en
fylgjast þarf vel með því að þeir
sjúgi kúna og að þeir hafi þurrt og
hlýtt bæli til þess að liggja í.
Kálfur, sem ekki gengur undir
fyrstu dagana, þarf að fá að njóta
þess að móðir hans kari hann, það
virkar örvandi. Hann þarf að fá
brodd innan sex klukkustunda frá
fæðingu og hann á að fá 1 lítra af
broddi fjórum sinnum á dag fyrstu
tvo sólarhringana. Fram að tveggja
vikna aldri þarf að gefa kálfunum
þrisvar sinnum á dag með túttu.
Það er gott að kálfurinn komist að
heyi strax og aðgangur að kjarn-
fóðri flýtir fyrir þroska meltingar-
vegarins. Mikilvægt er að þurrt sé á
kálfunum og trekklaust. Kálfar sem
eru í einstaklingsstíum þurfa að
geta teygt úr fótunum þegar þeir
liggja. Gott atlæti kálfanna skilar
sér í hraustari kálfum og meiri
þroska.
Þrengsli í stíum draga úrþroska.
Þegar kálfamir stækka þarf að
gæta þess að það sé nógu rúmt á
þeim og mikilvægt er að hafa það í
huga að hausti að gripirnir stækka.
Stía sem var rúmgóð þegar kvíg-
urnar voru teknar inn getur verið
orðin þröng undir vor. Það er mjög
algengt vandamál í íslenskum fjós-
um að uppeldisaðstaðan er bág-
borin og þröng.
Kvígurnar þurfa fengieldi.
Þar sem kýrnar eru flestar
snemmbærar, og stefnt er að því að
svo sé, er mikilvægt að geta látið
kvígurnar bera tveggja ára, því að
það sparar fóður í heilan vetur. Til
þess að haustbornar kvigur geti
borið haustið sem þær verða
tveggja ára þurfa þær að hafa feng-
ið mjög gott uppeldi fyrstu ævi-
vikurnar.
Það þarf að búa kvígurnar vel
undir sæðingu sem framkvæmd er
seint í nóvember eða snemma í
desember. Hafi beitinni ekki verið
stjórnað til þess að hindra orma-
smit um sumarið er rétt að gefa inn
ormalyf þegar kvígurnar eru teknar
á hús. Fyrir kemur að kvígur verða
svo ormaveikar upp úr áramótum
að þær hætta að beiða. Til þess að
kvígurnar festi fang 14 til 16 mán-
aða er rétt að hygla þeim með góðu
kúaheyi og jafnvel fóðurbæti á
þeim tíma sem ætlunin er að sæða
þær.
Kvígur sem fæddar eru eftir ára-
mót getur verið skynsamlegt að láta
bera í ágústlok þó að þær séu orðn-
ar meira en 30 mánaða. Það þarf að
meta holdin á þessum kvígum áður
en þær eru sæddar í nóvember því
að þær þurfa að vera í sæld, en
mega ekki vera feitar. Feitar kvígur
halda oft illa.
Eins og fullorðnu kýrnar þurfa
kvígurnar stein- og snefilefni.
Kvígur sem eru inni eiga að hafa
aðgang að steinefnum, og það er
mjög mikilvægt að engin efni
vanti. Líklega er algengast að sjá
einkenni D vítamínsskorts með
rugluðum kalk- og fosfórefnaskipt-
um og E- vítamíns- og selenskorti.
Vandamál getur verið að tryggja
kvígum á beit nægilegt aðgengi að
steinefnum á beit. D- vítamínskort-
ur er líklega frekar bundinn við
Framhald á bls. 9.
FREYR 11/99 - 19