Freyr - 01.10.1999, Blaðsíða 25

Nœringarefni
í jarðvegi
- IV Nýting næringarefna og áburðar í lífrænum landbúnaði -
Inngangur
Lífræn ræktun hefur á seinustu
árum stöðugt verið að aukast í ná-
grannalöndum okkar og einnig náð
nokkurri útbreiðslu hér á landi. Líf-
ræn ræktun lítur ströngum reglum
um allt framleiðsluferlið, m.a. um
næringarefni jurta og áburðarnotk-
un. Leitast er við að reglur um líf-
ræna ræktun séu í megindráttum
hinar sömu hvarvetna í heiminum
en með ákveðnu tilliti til staðhátta.
Ákvæði um lífræna landbúnaðar-
framleiðslu eru í lögum (nr.
162/1994) og reglugerð (219/1995
með breytingu nr. 90/1998) [6] seg-
ir nánar til um einstaka þætti fram-
leiðslunnar.
Segja má að grunnhugmyndir
um nýtingu næringarefna í lífræn-
um landbúnaði séu tvær. í fyrsta
lagi að halda næringarefnum innan
hvers bús í hringrás. Lögð er
áhreslu á að ná eins lokaðri hring-
rás og mögulegt er [3]. Með því að
nota búfjáráburð og annan lífrænan
úrgang, oft meðhöndlaðan og að
hluta rotinn, er leitast við að auka
lifstarfsemi jarðvegsins og umsetn-
ingu næringarefna í honum, að
bæta byggingu og ná aukinni rótar-
dýpt og ná þannig til stærri hluta
næringarefnaforðans. í öðru lagi er
notkun auðleystra tilbúinna áburð-
arsalta bönnuð. Ástæður fyrir
þessu banni eru margar, m.a. að fá
hollari matvæli, að koma í veg fyrir
mengun vegna útskolunar áburðar-
salta og að ná meira jafnvægi i
dreifingu næringarefna i jarðvegin-
um og fleira mætti telja til. Með því
að halda stíft í þetta bann sker hinn
lífræni landbúnaður sig greinilega
frá hinum vistvæna landbúnaði þar
sem reglur um nýtingu áburðarefna
eru allrúmar.
eftir
Þorstein
Guðmundsson m Jwk A
jarðvegs- 7
fræðing JfN/ L
í fyrrnefndri reglugerð eru
ákvæði um áburðarnotkun i megin-
dráttum sem hér segir:
* Á hverju lífrænu býli skulu
áburðaráætlanir gerðar þar sem
lífrænt efni, er til fellur á býlinu,
skal vera undirstaða áætlunar-
innar.
* Gæta skal þess að lífræn efni í
jarðvegi og gróðurmold við-
haldist eða aukist.
* Aðeins er heimilt að nota ákveð-
in áburaðefni til viðbótar, í meg-
indráttum eru það lífræn úr-
gangsefni og ýmis bergefni eða
sölt eins og þau koma fyrir i
náttúrunni
* Sýrustigi jarðvegs skal viðhald-
ið með tilliti til jarðvegsgerðar
og þeirra nytjajurta sem ræktað-
ar eru.
* Þar sem allur áburður getur verið
mengunarvaldur skal þess gætt
að hvorki jarðvegur, grunnvatn,
ár, lækir, vötn, jarðargróður eða
afurðir mengist eða spillist.
* Meðferð og dreifing búfjár- og
safnhaugaáburðar skal vera með
þeim hætti að sem minnst af
næringareihum tapist og meng-
un haldist í lágmarki.
* Heildarmagn búfjáráburðar, sem
borinn er á ár hvert, má ekki
vera meira en til gæti fallið á
býlinu með hæfilegri áhöfh bú-
fjár. Á garðyrkjubýlum má víkja
frá þessari reglu.
* Hámarksfjöldi búfjár skal mið-
ast við einn fullorðinn nautgrip
eða 10 vetrarfóðraðar kindur á
hvern hektara ræktaðs lands.
I reglugerðinni eru nánari
ákvæði m.a. um aðfluttan lífrænan
áburð, uppruna, meðferð, magn og
innihald skaðlegra efha. Einnig eru
ákvæði um undantekningar fýrir
bú, sem eru í aðlögun, og um sam-
vinnu við vottunarstofur.
Rammi reglugerðarinnar er í raun
skýr en taka þarf tillit til aðstæðna á
hveijum stað í ríkara mæli en í hefð-
bundnum landbúnaði vegna þess að
stefnt er að minni aðflutningi og
þess vegna er meira undir nýtingu
staðbundinna þátta komið. í þessari
grein verður leitast við að gera
nokkrum atriðum sem varða jarðveg
og áburð í lífrænni rækt nánari skil.
Jarðvegur
Jarðvegurinn og náttúruleg fijó-
semi landsins skipta mun meira máli
í lífrænni rækt en í hefðbundnum
landbúnaði. Þar sem landið er að
upplagi fijósamt er einfaldara að ná
og halda viðunandi uppskeru en þar
sem jarðvegurinn er rýr. Á fijósömu
landi er markmiðið að halda fijó-
seminni við, bæta byggingu og auka
lífstarfsemi jarðvegsins til að ná
góðri umsetningu næringarefhanna,
mikilli rótardýpt og tryggja góða
uppskeru með líffænum áburði. Á
Islandi mun fijósamur jarðvegur, en
það eru fijó móajörð og mýrajörð
hallamýra og fijósamra flóa, alltaf
vera með mikið magn líffænna efna
þannig að uppbygging þeirra er ekki
nauðsynleg. Á rýru landi getur þurft
að auka magn líffænna efna. Heildar-
magn hinna ýmsu næringarefha í
jarðvegi er ótrúlega mikið (7. tafla)
en þau eru að langmestu leyti mjög
FREYR 11/99 - 25