Freyr - 01.10.1999, Blaðsíða 23

óhjákvæmilega einhverri röskun á
vambargeijun og ekki síður hlutfalli
milli uppsogaðra rokgjamra fitusýra
frá vömb. Eðlilegt er að reikna með
að minnkunin í þurreínisáti komi
frekar eða jafnvel fyrst og fremst
niður á gróffóðri. Takist að halda
þurrefiiisáti uppi síðustu dagana fyrir
burð má að öllum líkindum koma í
veg fyrir eða að draga verulega úr
meltingar- og efhaskiptaröskun í
ffamhaldinu eftir burðinn.
Ef kýr missa átið verða þær að afla
sér nauðsynlegrar næringar með því
að ganga á líkamsforðann. Hann er
að langstærstum hluta fituforði. Það
leiðir aftur til þess að magn fijálsra
fitusýra í blóði hækkar. Stöðugt fleiri
niðurstöður rannsókna benda til náins
samhengis á milli magns fijálsra
fitusýra í blóði annars vegar og hins
vegar þurrefnisáts, efhaskipta kring-
um og eftir burðinn og afurða.
Kúm, sem mælast með hátt fitu-
sýrumagn i blóði fyrir burð, er hætt-
ara við að fá lystarleysi, súrdoða,
vinstrarsnúningi og fastar hildir.
Aukning fóðrunar
(orkustyrks) eftir burð
Um burð verða mikil umskipti í
næringarbúskap mjólkurkúnna og
álagið á fóðurát, meltingu og efna-
skipti aukast umtalsvert með vaxandi
mjólkurffamleiðslu. Til þess að kým-
ar komist áfallalítið í gegnum þetta
tímabil þarf undirbúningurinn að vera
nákvæmur eins og hér að ffaman er
rakið, en einnig þarf að fylgja aukinni
næringarþörf kúnna vel eftir.
Ekki er æskilegt að hefja aukningu
fóðurstyrksins löngu fyrir burð, - en
2 til 3 fóðureiningar umfram
reiknaðar þarfir 2 til 3 síðustu vik-
umar fyrir burð er talið hæfilegt.
Mögur kýr hefur nánast engan
næringarforða til að mjólka af eftir
burð og of feit kýr étur minna fóður
vegna hærra fitusýrumagns í blóð-
inu. Því feitari sem kýmar em um
burð því meiri hætta er á efnaskipta-
röskun og sjúkdómum.
Á geldstöðutímanum dregur smám
saman úr áti (aukið rými fósturs, iðra-
fita) á sama tíma og næringarþörfin
fer vaxandi. Með stigvaxandi orku-
styrk fóðursins fyrir burð jafnhliða
minnkandi áti má koma í veg fyrir
óæskileg áhrif þess á meltingu og
efnaskipti kringum burð.
Kjarnfóðurgjöf eftir burð
Eftir burð eykst gróffóðurát kúnna
hægar en nytin. Það veldur því að
kýrin verður að fá stígandi hlut
kjamfóðurs til þess að mæta orku- og
efhaþörfum. Aukningin í kjamfóðri
verður að vera jöfn og ekki of ör til
þess að aðstæður í vömbinni þoli
breytinguna og nái að aðlagast henni.
Aukning sem nemur 200 til 300 g á
dag ætti í flestum tilvikum að vera
innan þeirra marka sem kýmar þola.
Stórstig aukning kjamfóðurgjafar eft-
ir burð leiðir óhjákvæmilega til þess
að það dregur úr gróffóðuráti og því
meira dregur úr gróffóðurátinu fyrir
hvert kg kjamfóðurs því auðmeltara
og orkurikara sem gróffóðrið er. Við
það verður kjamfóðurgjöfin að
miðast. Hafa skal einnig í huga að
einstakar kýr þola kjamfóðuraukn-
inguna misvel. Þaðertilbótaaðgefa
kjamfóðurskammtinn oftar og þá
minna í einu. Þennan tíma er mikil-
vægt að fylgjast náið með gróffóður-
átinu.
Mjólkurkúm er eðlilegt að mjólka
af holdum og léttast fyrst eftir burð-
inn. Því meiri hæfhi sem kýrin hefur
til að ummynda líkamsforða yfir í af-
urðir því betra. Líkamsforðinn er
nánast eingöngu orkuforði (fíta). Ef
létting kúnna er umtalsverð er ástæða
til að auka prótein í fóðrinu til þess að
ekki myndist ójafnvægi á milli orku
og próteins sem skepnunni standa til
boða í efnaskiptunum. Æskilegt er að
aukningin sé í formi hágæðapróteins
sem er frekar torleysanlegt í vömb
(fiskimjöl).
Aðbúnaður kúnna
Fyrir burðinn þarf kýrin að hafa
það náðugt og henni þarf að líða vel.
Þetta felur í sér að eftirtaldir þættir
þurfa að vera í lagi:
A) rými, birta, næði (ekki hávaði)
B) loftræsting (hiti og raki)
C) félagslega aðlögun ef um hópa er
að ræða
Rannsóknir hafa sýnt að kýr sem fá
að vera einar í burðarstium í fáeina
daga um og eftir burð með kálfínn hjá
sér, eru mun minna strekktar og hafa
mælst með lægra fitusýruinnihald í
blóðinu. Þess konar aðstæður eru
ekki alls staðar fyrir hendi.
Ef þú sem lest þetta ert bónd-
inn/gripahirðirinn sem sækir kvíguna
í hópstíu til ungneytanna og flytur
hana í fjósið og bindur hana þar á bás
skömmu fyrir burð, er æskilegt að þú
hugleiðir ýmsa þætti aðbúnaðar og
undirbúningsfóðrunar kringum burð?
Er líklegt að kvígan haldi áfram að
éta af taumlausri græðgi og mjólki
vel?
Samantekt og nokkur
áhersluatriði;
1. Góður undirbúningur kúnna síð-
ustu vikumar fyrir burð og mark-
viss aðlögun fóðrunar að breyt-
ingum í næringarþörfum og
þurrefhisáti em lykilatriði i því að
ná miklum afurðum út úr hveijum
grip og minnka líkur á efna-
skiptaröskun og áföllum.
2. Kringum burðinn er kýrin við-
kvæm og þarfhast eftirlits, athygli
og nákæmrar umönnunar. Hún
fetar efnaskiptalegt einstigi þar
sem áhrif hugsanlegs misgengis
koma ekki alltaf strax i ljós. Til
forvama er rétt að skoða: -
Hvemig hefur henni vegnað við
fyrir burði? - Er liklegt að eitthvað
kunni nú að fara úrskeiðis?
3. Eitt mikilvægasta atriðið er; - að
lita eftir hvemig og hve mikið
kýrin étur. Það er ekki nóg að hafa
tilfinningu fyrir því, - það þarf
einfaldlega að mæla.
4. Margvísleg hjálparefni eru á
markaði og önnur sem auðvelt er
að nálgast sem geta komið að
gagni við að hjálpa kúnni yfir erf-
iðasta hjallann fyrst effir burð þeg-
ar henni reynist torvelt að full-
nægja næringarþörf í gegnum fóð-
urupptökuna (s. s. súrdoða-
skammtar, própýlen glykól (glys-
Framhald á bls. 24
FREYR 11/99 - 23