Freyr - 01.10.1999, Blaðsíða 14

Um mögru árin sjö
og feitu árin tvö
Flest ber að þeim brunni að ár-
in 1998 og 1999 verði rekstr-
arlega góð hjá kúabændum,
að minnsta kosti betri en næstu 4-5
ár þar á undan. Þó að afkomutölur
liggi ekki fyrir vitnar margt annað
um þetta, s.s. arðgreiðslur mjólkur-
samlaga, hækkanir á verði mjólkur
til bænda, stöðugt verðlag í þjóðfé-
laginu þar til nú á síðustu mánuð-
um, fjárfestingar í nýrri tækni með-
al framleiðenda og, síðast en ekki
síst, hátt verð á greiðslumarki sem
hlýtur að vera merki um nokkra
bjartsýni í greininni. Mjólkurffam-
leiðendur hafa líka lagt verulega á
sig á undanförnum árum í glímunni
við framleiðnikröfuna í verðlags-
grundvellinum og baráttu við
lækkun á frumutölu, sem ásamt
stækkandi búum krefst aukins
vinnuframlags.
Fjölmargir þættir móta rekstrar-
umhverfi kúabænda, bæði utanað-
komandi þættir, sem takmarkaðir
möguleikar eru til að hafa áhrif á,
og innri þættir sem snerta skipulag
í rekstri búsins. Verður hér drepið á
nokkra þeirra:
1. A þessu og síðasta ári má segja
að kúabændur hafi tekið nokkuð
af tekjum sinum út fyrirfram.
Fyrst með aukinni framleiðslu á
síðasta hausti jukust tekjur af
beingreiðslum (B-greiðslur) og
á þessu ári fá bændur greitt fyrir
umtalsvert magn af mjólk um-
fram greiðslumark. Heildar-
greiðslumark á síðasta verðlags-
ári var auk þess meira en á því
nýbyrjaða. Á næsta ári (jafnvel
árum) verður sennilega um
hvorugt að ræða. Ófyrirséð er þó
hvort eða hve lengi muni gæta
áhrifa af þeim sveiflum sem
urðu á framleiðslunni á síðasta
verðlagsári.
2. Frjáls verðlagning er á nauta-
eftir
Ernu
Bjarnadóttir,
Fram-
leiðsluráði
land-
búnaðarins
kjöti frá þvi fyrr í sumar. Litil
reynsla er enn komin á hið nýja
fyrirkomulag en sjálfsagt er að
kanna viðskiptakjör hjá slátur-
leyfishöfum áður en gripir eru
lagðir inn. Þá verður heildsölu-
verð á mjólkurvörum frjálst frá
30. júní 2001.
3. Samdráttur í sölu mjólkurafurða
á yfirstandandi ári er nokkur
vonbrigði í ljósi þess að kaup-
máttur launa hefur sennilega
aldrei verið meiri. Vaxandi mis-
vægi í prótein- og fitusölu er
raunar enn stærra áhyggjuefni
því að heildargreiðslumark er
ákvarðað með því að vega þetta
tvennt saman. Erfiðlega hefur
einnig gengið að finna
viðunandi markaði fyrir afurðir
úr umframfitunni. I þessu
sambandi er þó jákvætt að þrjú
mjólkurbú hafa nú leyfi til að
flytja út afurðir til ESB, sem
styrkir stöðu þeirra jafnframt á
öðrum mörkuðum.
4. Ný viðræðulota innan Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar, WTO,
fer í gang nú í haust. Þegar er
þekkt afstaða flestra áhrifamestu
aðilanna í þeim samningum.
Niðurstöður munu væntanlega
ekki liggja fyrir fyrr en í fýrsta
lagi eftir þrjú ár, þó að meginlín-
ur kunni að skýrast fyrr. Vænta
má frekari lækkunar á tollum á
landbúnaðarafurðum og að
dregið verði úr stuðningi sem
telst „markaðstruflandi".
5. Flest bendir til að íslenska hag-
kerfið sé nú u.þ.b. á toppi
þeirrar uppsveiflu sem verið
hefur og því rétt sé að gera
hóflegar væntingar um stækkun
innanlandsmarkaðar fyrir
mjólkurafurðir í næstu framtíð,
a.m.k. umfram það sem
fólksfjölgun gefur tilefni til.
Aukin verðbólga veldur hækk-
unum á aðföngum og vaxta-
hækkanir á fjármagnsmarkaði
eru bændum sama áhyggjuefni
og öðrum.
Á hinn bóginn kunna að gefast
ýmsir möguleikar til að nýta
tækifæri í rekstrinum betur. Þar má
nefha:
1. Fóðuráætlun - framleiðslu-
áætlun -nýting C-greiðslna.
Markviss fóðuráætlun ásamt
framleiðsluáætlun er lykilatriði í
mjólkurframleiðslu. Verð á
kjarnfóðri hefur verið lágt
undangengin misseri og bendir
fátt til að það muni hækka alveg
á næstunni. Erfðabreyttar jurtir
eru ræktaðar í vaxandi mæli
einkum vestan hafs og gefa
meiri og öruggari uppskeru.
Notkun þeirra er hins vegar
umdeild í Vestur-Evrópu. Til-
fallandi uppskerubrestur getur
þó vitaskuld sett strik í reikning-
inn, auk þess sem fæðurþörf ört
fjölgandi mannkyns eykst sí-
fellt. Núverandi kornverð, ásamt
framförum í fóðurverkun, hefur
lækkað fóðurkostnað yfir vetr-
artímann og því er hagstæðara
að framleiða á þeim tíma sem
vetrarálag er greitt (nóvember til
febrúar).
2. Skipulagning fjárfestinga - Qár-
málastjórn. Margir þættir þurfi
að ganga upp í rekstri kúabús.
14 - FREYR 11/99