Freyr - 01.10.1999, Blaðsíða 28

bæði í lausn og eins með svifefn-
um. Engjar á eyrajörð voru víða
með öruggustu uppskeru og und-
irstaða heyskapar. Helstu vanda-
mál þessa jarðvegs eru flóðin,
bleyta og súrefnisskortur í jarð-
veginum þannig að einungis vot-
lendisgróður fær þrifist. Næring-
arefnabúskapur eyra og engjabú-
skapar hefur ekki verið rannsak-
aður sérstaklega.
Mat á frjósemi jarðvegs
í lífrænum landbúnaði er áburð-
arnotkun ekki fyrst og fremst skil-
greind sem viðbót næringarefna
sem vantar í kerfið, heldur til að
bæta jarðvegslíf og ástand jarð-
vegsins almennt. Mat á frjósemi
jarðvegsins leggur þess vegna sér-
staka áherslu á jarðveginn í heild
sinni og stöðu innan búsins. Hver
ábúandi þarf að þekkja jarðveginn
sem hann vinnur með og meta
ástand hans reglubundið. Að
minnsta kosti í hvert skipti sem
landinu er bylt og túnajarðveg á
nokkurra ára fresti [12].
Spaðaaðferðin
Einföld leið til að kanna ástand
jarðvegsins er að skoða hnaus
sem stunginn er upp með stungu-
spaða [2,5]. Með kerfisbundnum
athugunum geta ábúendur og
leiðbeinendur fylgst með ástandi
og breytingum á jarðveginum.
Engin önnur aðferð getur á jafn
ódýran og fljótlegan hátt veitt
jafnmikið af upplýsingum. M.a.
eru eftirfarandi eiginleikar skoð-
aðir:
* Áferð jarðvegsins, kornastærð,
lagskipting, bygging, stærð og
gerð samkorna
* Rótardýpt, þéttleiki róta, rótar-
hnúðar
* Loft, raki og bleyta, lykt, litur og
litarbrigði sem benda á útfell-
ingar
* Magn lífrænna efna, rotnun, mat
á gerð og ástandi jarðvegslífs
Spaðaaðferðina þyrfti að skoða
ítarlega og aðlaga að íslenskum að-
stæðum.
Efnagreiningar
í lífrænni rækt er nauðsynlegt að
fylgjast með efnaástandi jarðvegs-
ins svipað og í hefðbundnum land-
búnaði [12]. Sýrustig (pH) jarð-
vegsins þarf að vera innan þeirra
marka sem heppilegast er fyrir við-
komandi jarðveg og nytjajurt. Þar
sem sýrustigið er of lágt þarf að
leiðrétta það með kölkun.
Það þarf einnig að fylgjast með að-
alnæringarefiiunum, fosfór og kalí,
og hversu vel hringrás innan búsins
dugir til að halda leysanlegu magni
innan æskilegra marka. Þar sem það
gengur ekki er nauðsynlegt að flytja
þau inn á búið með viðeigandi líf-
rænum áburði eða leyfilegum stein-
efnum. Samkvæmt þýskum athugun-
um þarf ekki að byggja forða fosfórs
og kalís upp þar sem fosfór í AL-
skoli fer yfir 6 mg P/lOOg jarðvegs
og kalí yfir 0,3 mj K/lOOg jarðvegs
(=11 mg K/lOOg) [9]. Þessar viðmið-
anir hafa ekki verið staðfestar íyrir
íslenskan jarðveg. Um efnagreining-
ar og túlkanir á þeim hefiir verið
fjallað allítarlega [14,15]. í líffænni
rækt er spuming hvort greining á
heildarmagni kolefhis og köfnunar-
efhis geti verið nauðsynleg til að
fylgjast með magni líffænna efna í
jarðveginum og hversu mikil sam-
keppni er um köfhunarefnið útffá
hlutfalli kolefnis og köfnunarefnis,
C/N hlutfallið.
Lífrænn áburður
innan bús
í búfjárrækt er uppistaða áburðar
búsins eigin búfjáráburður og á
þetta einnig við þar sem græn-
metis- eða kartöflurækt er stunduð
í smærri stíl. Þar sem uppbygging
jarðvegslífs og aukin umsetning í
jarðveginum er eitt meginmark-
miðið þarf að huga að gerð og eðli
áburðarins. Niðurbrot á ferskum
skít er hratt og þarfnast mikils súr-
efnis. í haughúsum eyðist súrefnið,
loftfirrð öndun er rýkjandi og ýms-
ar eitrandi loftegundir og efnasam-
bönd myndast. Mykjan færir jarð-
veginum því ekki aukið líf og nið-
urbrotið er mjög súrefniskrefjandi.
Þetta kemur best í ljós þar sem
þunnri mykju er sprautað i jarðveg-
inn en þar getur tímabundinn súr-
efnisskortur orðið það mikill að
köfnunarefni tapist við afnítrun. I
lífrænni rækt er haughúsamykja
því af ýmsum litin hornauga en
einhlítar reglur um notkun hennar
munu ekki vera í gildi. Meðal
annars vegna þess að þrátt fyrir
áðurnefnd óæskileg áhrif næst
mesta nýting köfnunarefnis með
þynntri mykju dreifðri eða spraut-
aðri í jarðveginn.
Lífstarfsemi í rotnum haug verður
líkari jarðvegslifi með tímanum.
Bændur í líffænni rækt benda gjaman
á bætandi áhrif rotins búfjáráburðar á
jarðveginn og ýmsar rannsóknir hafa
sýnt að jarðvegslíf, þ.á m. sveppa-
rætur og rótarhnýði á belgjurtum, er
öflugra í jarðvegi í lífrænni rækt en í
hefðbundinni rækt [7].
Þegar búfjáráburðurinn er látinn
rotna tapast mikið af lífrænum efh-
um, haugurinn sígur saman. Við
rotnunina getur hitnað verulega í
haugnum með þeim jákvæðu áhrif-
um að sjúkdómsvaldar og ffæ drep-
ast ef hitinn er nægur. Það sem tap-
ast er fyrst og fremst kolefni og
vatn en einnig er mikið tap á köfn-
unarefni. Þegar köfnunarefnið
losnar úr eggjahvítuefnum er það
bundið í ammóníum sem breytist í
lofttegundina ammóníak þegar
styrkurinn eykst og rýkur í burt.
Þar sem haugurinn er látinn standa
úti sígur safinn úr honum og þar
með næringarefni sem glatast og
geta mengað jarðveg og vatn. Með
þessu glatast enn meira köfnunar-
efni en einnig kalí, kalsíum og
magnesíum en minna af fosfór.
Þess vegna þarf að breiða yfir rot-
hauga eða hafa þak yfir og safna
safanum sem sígur úr þeim.
Rotinn búfjáráburður hefur þann
kost að það er hægt að dreifa hon-
um nær því hvenær sem er á vaxt-
artímanum. Hann er léttari og með-
færilegri en mykjan auk þess sem
lyktarmengun stafar ekki af vel
rotnuðum búfjáráburði. Áburðar-
áhrif rotins búfjáráburðar eru fyrst
28 - FREYR 11/99