Freyr - 01.02.2003, Blaðsíða 35

Tafla 1. Nokkrar athuqanir á ræktun qrænmetis á 18. öld
Tegund Búöardalur Bessastaðir Sauðlauksdalur Lachanologia
1762-1779 1749-1758 1761-1763 1768
Baunir # #
Blaðlaukur #
Blómkál # lítið
Dilla #
Ertur # # #
Grænkál hrokkið # # # # krull
Gulrófur # # # #
Gulrætur # # #
Gúrkur #
Hnúökál ofanjarð # #
Hreðka # #
Hvítkál # # # # ekki höfuð
Hvönn #
Jakobsepli hvít # #
Jaröepli rauð # # # #
Karsi #
Kervill # # #
Kúmen # # #
Laukur hvítur # # #
Laukur rauður #
Mirjam # #
Mynta # #
Næpur # # #
Pastinakka # # # #
Piparrót # # #
Rauðkál # # #
Rauðrófa #
Salat # # #
Salvia # # til tes #
Savoj kál #
Sellery #
Sillara, selja #
Sinnep # 10 fet
Sniðkál # #
Spínat # # #
Steinselja # # # #
Villi ertur #
Melur #
Alls 20 13 24 28
gera fram á dal til þess að geta veitt
vatni á engi og aukið grasvöxtinn.
Einnig veitti hann vatni í matjurta-
garð og blómareit eftir smárennum
heima við bæ í Búðardal.
Garðahleðsla:
Magnús sýslumaður gekk ríkt
eftir því að fyrirmælum um tún-
garðahleðslu væri fylgt í Dala-
sýslu en hverjum bónda var skylt
að hlaða 6 faðma grjótgarð sam-
kvæmt konungstilskipun 1776.
Umhverfís túnið í Búðardal lét
Magnús hlaða grjótgarð. Einnig
lét hann hlaða traðir á tvo vegu út
úr túninu frá bænum.
Aukinn og bættur gróður
Uppgrœðsla:
Magnús hvatti bændur til að
slétta tún sín en hver bóndi átti ár-
lega að slétta 6 ferfaðma túns
samkvæmt konungstilskipun
1776. Sjálfur lét hann slétta túnið
í Búðardal. Notaði hann þá skófl-
ur við þúfnasléttun, sem voru þá
nýtískuleg áhöld, en hann fékk sér
einnig danskan plóg sem hann
breytti nokkuð til að hann hentaði
betur íslenskum aðstæðum. Við
þessa jarðyrkju hafði hann einnig
gagn af hjólbörum og vagni, sem
voru þá fáséð tæki.
Grœnmetisrœktun:
Magnús mun hafa hafið garð-
rækt sína á Melum upp úr 1758.
Gat hann þar að nokkru borið starf
sitt saman við garðrækt séra Jóns
Bjamasonar á Ballará (1721-
1785), en prestur var einmitt mjög
áhugasamur um garðrækt og var
þá að hefja ræktun grænmetis.
Magnús segist samt aldrei hafa
séð ræktun grænmetis, þegar hann
byrjar á ræktunarstörfum sínum,
og telur sig aðeins hafa fengið
þann lærdóm af bókum. Magnús
lét síðan gera matjurtagarð mikinn
í Búðardal, eftir að hann hafði
flutt búferlum. Var garðlandið þrí-
hymt að lögun, 80 faðma í um-
mál. I þessum garði ræktaði hann
margs konar grænmeti.
Fræi garðávaxta var þá úthlutað
ókeypis til landsmanna en einnig
vom Skúli fógeti eða Eggert Ólafs-
son hjálplegir með að útvega fræ.
Fræ af kúmeni fékk Magnús sent
ffá Hlíðarenda 1771 og köngla af
tijáfræi frá L. A. Thodal, stiffamt-
manni. Bera má tilraunir Magnús-
ar með ræktun ýmissa plöntuteg-
unda saman við þær sem gerðar
vom á Bessastöðum og í Sauð-
lauksdal (tafla 1). Sést við þann
samanburð að Magnús hefur verið
ötull við að reyna hinar margvís-
legustu tegundir. Greinir hann frá
niðurstöðum þessarar ræktunar í
ritinu: Nokkrar tilraunir gerðar
með nokkrar sáðtegundir og plönt-
ur hentugar til fæðu. Hrappsey
1779, 92 bls. í þessu garðyrkjuriti
var Magnús að lýsa sinni eigin
ræktunarreynslu. Aður hafði Ólaf-
ur Ólafsson að vísu skrifað mat-
jurtabók en byggði þar mest á er-
lendum árangri ræktunar.
Freyr 1/2003 - 31 |