Litli Bergþór - 20.06.1995, Blaðsíða 19

Biskupstungnaafréttur frh.
2.000 til 2.500 lömb.
Eðlilegt er að spurt sé hvers vegna farið er
með þetta fé í afrétt. Eiga þessar kindur svo mikið
erindi þarna inn á auðnina að það sé kostnaðarins
og fyrirhafnarinnar virði ? Ljóst er að fólk lítur þetta
svæði æði misjöfnum augum með tilliti til gróðurfars.
Mörgum finnst þetta eintóm auðn, enda sést lítið
annað en grjót, þegar ekið er eftir Kjalvegi afréttinn
endilangan.
Til er gamansaga, sem lýsir vel þessari
afstöðu. Einhverntíma komu danskir ferðamenn að
þar sem verið var að reka fé inn á afrétt. Sagt er að
þeir hafi bent á féð og spurt: „Spiser de stene?" í
framhaldi af þessu hafa sumir kallað fé í afrétti
steinbíta. En fjáreigendurnir líta öðruvísi á. Þeir
muna fremur eftir gróðursælum stöðum á afréttinum
en auðnum, enda er þeirra sýn í leitum ólík
vegaferðamannsins.
Rökum fjárbænda og annarra heimamanna
fyrir því að nota afréttinn til sauðfjárbeitar eru
aðallega af þrennum toga:
1. Bændur sem nota afréttinn telja það
hagkvæmt. Sumir búa með það margt fé miðað við
jarðarstærð að þeir þurfa að létta beit af
heimahögum hluta af sumri. Kostnaður bóndans er
að vísu nokkur. Dæmi má taka af 300 kinda búi, þar
sem farið er tæplega 2/3 hluta fjárins í afrétt. Ef
hann flytur féð á bíl og fer með það inn fyrir Hvítá
eru það þrjár ferðir á kr. 12.000,- hver. Fjallskil
hans af fénu eru kr. 150,- á vetrarfóðraða kind. Fari
hann ekki með fé í afrétt fær hann 25 % afslátt af
fjallskilunum. Sparnaður hans yrði því flutningurinn
kr. 36.000,- og afsláttur af fjallskilum kr. 11.250,-
eða samtals kr. 47.250,- eða 157,50 kr. á kind. Til
að greiða þennan mismun þarf hann að fá að
meðaltali um 1 kg meira undan hverri vetrarfóðraðri
kind þó viðbótin þurfi að fara til útflutnings. Að
sjálfsögðu byggist þetta að hluta til á að þeir sem
ekki fara með fé í afrétt greiða allmikið til smölunar
afréttarins. Fjáreigendurnir þurfa að greiða 75 % af
fjallskilum og greiða þarf 0,79 % af fasteignamati
jarða nema garðyrkju- og smábýla í fjallskil.
Sparnaðurinn yrði því töluvert meiri, eða um 280,-
kr. á kind, ef bændur hættu alveg að nota afréttinn
og þyrftu engan kostnað að bera af fjallskilum.
2. Önnur rök sem stuðla að notkun afréttarins
eru þau að með sumarbeitinni og því sem henni
fylgir sé sveitin að tryggja það að hún haldi
umráðarétti yfir þessu landi. Margir óttast að ef
ITTT
Fjallmennirnir Ingvar Jóhannsson og Einar
Gíslason tilbúnir í leit í Hvítárnes.
hætt verður að nýta landið muni ríkisvaldið eiga
auðveldara með að ná því undir sín yfirráð. Þetta
sjónarmið mun hafa verulega áhrif á ákvarðanir
varðandi skiptingu kostnaðar við nýtingu afréttarins
3. Þriðja atriðið, sem stuðlar að fastheldni við
beit í afrétti, er verst að höndla sem rök, og
utanaðkomandi eiga vafalaust erfiðast með að
skilja. Þetta eru þau tilfinningalegu tengsl, sem
heimafólk er í við þetta land. Á vissan hátt stuðlar
þetta að lækkun kostnaðar við nýtingu, þar
sem í krafti þessarartilfinningar
þarf ekki að launa fjallmenn
sem neinu nemur, og
bændur líta á vinnu sína
við að fara með fé til fjalls
og leitir fremur sem frí en
starf. Þessi tilfinning verður
þó aldrei reiknuð
Var einhver að tal
um afmæli í júlí?
Ekki hefur mér
verið boðið.
Ur forðagæsluskýrslu:
Fénaður og fóður í Biskupstungum í vetrarbyrjun
1994.
Mjólkurkýr 733 Lambhrútar 85 Gyltur 132
Holdakýr 17 Hestar 437 Geltir 6
Kvígur 371 Hryssur 448 Grísir 1384
Geldneyti 228 Tryppi 376 Þurrhey 30858 m3
Kálfar 270 Folöld 164 Vothey 27860 m3
Ær 3782 Varphænur 120 Fóðure. alls4.129.255
Hrútar 127 Ungar 7 Fóðurþörf 3.167.320
Lambgimbrar 842 Endur 4 Kom 17,2 tonn
Geitur 12
út eða sýnt fram á hana
með rökum. Hún sést sem
blik í augum fjallmannsins,
hressileika í framkomu þess,
sem er á leið til fjalla, og
hljómnum í rödd þess sem
greinir frá minningum úr
fjallferðum.
Litli - Bergþór 19