Litli Bergþór - 01.03.2003, Qupperneq 17

Úr heimstyrjöld í sveitasælu
Viðtal við Renötu og Gunnlaug - fyrri hluti.
í þetta sinn eru viðmælendur Litla-Bergþórs
hjónin Gunnlaugur Skúlason dýralæknir og kona
hans Renata Vilhjálmsdóttir, sem búa í Brekkugerði
í Laugarási í Biskupstungum. Þau Gunnlaug og
Renötu þarf vart að kynna Tungnamönnum, hann
hefur í vor þjónað sem dýralæknir okkar í 40 ár,
lengst af sem héraðsdýralæknir og Renata hefur
kennt ungum Tungnamönnum handavinnu og heim-
ilisfræði um langt árabil. En blaðamaður veit að
þau hafa frá mörgu að segja og í tilefni þeirra
tímamóta að Gunnlaugur verður sjötugur í sumar,
jafnframt því að halda upp á 40 ára starfsafmæli sitt
sem dýralæknir og Renata heldur uppá 40 ára dvöl á
íslandi, er bankað uppá hjá þeim hjónum einn dag
seint í janúar 2003 til að fræðast um líf og starf.
Renata og Gunnlaugur með börnum sínum. Talið f.v: Skúli,
Barbara, Helga (fyrir framan), Renata, Hákon, Elín og
Gunnlaugur.
Þegar blaðamaður kemur, er Gunnlaugur ekki
heima, en Renata býður til stofu. Og yfir bolla af
ilmandi tei eru skriffærin tekin fram og Renata
spurð um uppvöxt hennar og fjölskyldu í Þýska-
landi.
Renata: Jú, ég er fædd og uppalin í Berlín í
Þýskalandi, fæddist 13. ágúst 1939 og þann 1.
september byrjaði stríðið. Foreldrar mínir skildu
áður en ég fæddist, svo ég var alin upp hjá móður
minni og eftir að húsið okkar var sprengt upp, hjá
móðurforeldrum.
Faðir minn hét Heinz Wilhelm Pandrick, ættaður
frá Lettlandi í föðurætt og var tannlæknir og vann
sem slrkur í stríðinu. Hann giftist aftur og ég á
slatta af hálfsystkinum, en ég hef ekki haft mikið
samband við þau. Hann dó 1968.
Móðir mín heitir Gerda Pandrick, fædd Entz og
er enn á lífi, en orðin ansi gömul og býr á heimili
fyrir aldraða í Berlín.
Þegar árásimar á Berlín byrjuðu vorum við
börnin í leikskólanum sem ég var í, send í búðir í
Austur-Prússlandi. Mamma kom skömmu seinna á
eftir mér, flúði loftárásirnar á Berlín og réði sig á
búgarð í A-Prússlandi. Þar höfðum við allavega nóg
að borða. Þegar rússneski herinn kom þurftum við
svo að flýja frá Prússlandi. Þá flúði margt fólk til
Danmerkur, en við misstum af þeim. Öllum skepn-
um var slátrað á búgarðinum og búnar til pylsur og
þessháttar úr kjötinu, og síðan var flúið á
hestvögnum. Ég man ekki margt frá þessum flótta,
sem tók um hálfan mánuð, en ég man samt greini-
lega að við krakkarnir lágum í hálminum í vagn-
inum og horfðum á pylsurnar dingla fyrir ofan
okkur, en máttum ekki snerta þær. Mig rámar í að
við fórum gegnum brennandi þorp, því fólk kveikti í
öllu þegar búgarðar og þorp voru yfirgefin, til þess
að Rússarnir fyndu ekkert fémætt.
Þegar við komum til Berlínar, var búið að
sprengja húsið okkar og eftir það bjuggum við hjá
afa og ömmu. Við vorum meira og minna í loft-
vamarbyrgjum dag og nótt og það var skylda að
bora göt á milli íbúða í tvíbýlishúsum, til þess að
fólk gæti flúið á milli.
Berlín féll í maí 1945 og þá stóð húsið hans afa
ennþá. En þegar Þjóðverjar voru að verja síðustu
brúna lenti húsið okkar í skotlínunni og mér er það
mjög minnisstætt að við stóðum öll á næsta
götuhorni og horfðum á það hrynja eins og spila-
borg. Eitt nágrannahús handan götunnar stóð eftir
og þar bjuggum við 6 fjölskyldur fyrst á eftir.
Aðallega börn og konur, því þeir fáu karlmenn, sem
eftir voru, voru í fangabúðum. Við krakkamir
lékum mikið lausum hala, og stuttu eftir að húsið
hmndi, skreið ég inn í kjallarann og gat bjargað
þaðan myndum og ættartölu, sem ég á enn og er
mikilsverð heimild um fjölskylduna. Það var náttúr-
lega hættulegt og ég var skömmuð fyrir, en það var
þess virði.
Mér varð það ljóst seinna, hvað afi minn var
forsjáll maður. Þegar stríðið byrjaði, gróf hann allt
verðmætt, persónulega muni og frímerkjasafnið sitt í
jörðu í garðinum hjá sér og þegar Berlín féll 1945
var allt gróið og slétt og Rússarnir fundu ekkert.
Þeir sem grófu sitt rétt fyrir stríðslok, gátu ekki falið
vegsummerkin, og Rússarnir grófu það allt upp.
L-B: Var ekki erfitt að geyma verðmæti eins og
bækur og frímerkjasafn í jörðu?
Renata: Nei, það var mjög vel búið um þetta.
Vaxdúkur var settur í gryfjuna og dótið sett þar í, og
gert þétt áður en mokað var yfir.
Litli Bergþór 17