Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1959, Page 57

DR. PHIL. TRYGGVI J. OLESON, F.R.S.C.:
Þankar um Játvarð góða
Allt er breytingum undirorpið. Á
þetta ekki síður við orðstír manna
en annað, og er gott dæmi þess dóm-
ur sagnfræðinga og annarra um Ját-
varð Aðalráðsson, er ríkjum réð á
Englandi 1042—1066. Skal hér leitazt
við að rekja í stórum dráttum með-
ferð manna á kóngi þessum um ald-
irnar, en hann kemur að nokkru við
sögu Norðurlanda og afkomenda
víkinga þeirra, er hertóku lönd í
Suður-Evrópu á níundu og tíundu
öld.
Játvarður var af hinni engil-
saxnesku konungsætt, sem rekur
uppruna sinn til Cerdics nokkurs, er
var af goða kyni, en varla raunveru-
leg persóna. Sat þessi ætt við völd
á Englandi í margar aldir, en ríki
hennar lauk þar við andlát Játvarð-
ar 5. janúar 1066. Faðir Játvarðar
var Aðalráður Játgeirsson. Kom
hann til ríkis við píslarvættisdauða
bróður síns, Játvarðar, árið 978, en
talið var, að móðir Aðalráðs og
stjúpa Játvarðar hefði valdið dauða
bins síðarnefnda. Alla sína ríkistíð,
eða þar til er hann dó 1016, átti Aðal-
ráður, er hlaut viðurnefnið ráðlausi,
erfitt uppdráttar, að mestu vegna
hins mikla aðsúgs, sem víkingar
gerðu að Englandi á ríkisárum hans.
Varð hann jafnvel að flýja land fyrir
Sveini konungi tjúguskegg 1013, en
komst til ríkis aftur við dauða
Sveins 1014. En þá kom Knútur
Sveinsson til skjalanna, og dó Aðal-
ráður, sem fyrr getur, 1016. Skiptu
Þeir sonur hans, Játmundur járn-
síða og Knútur ríki þá Englandi á
milli sín, en Knútur varð einráður
við dauða Játmundar þetta sama ár.
Réðu Danir síðan óslitið ríkjum á
Englandi, þar til er Hörðaknútur
andaðist 1042 og Játvarður góði
komst til valda.
Aðalráður var tvígiftur og var
Játmundur af fyrra hjónabandi
hans. Seinni kona Aðalráðs hét
Emma (á engilsaxnesku Ælfgifu) og
var hún dóttir Ríkarðar I Rúðujarls
(dó 996) og systir Ríkarðar II (dó
1026), en hans son var Róðbert djöf-
ull (dó 1035), faðir Vilhjálms bast-
arðs Rúðujarls, er lagði undir sig
England 1066 og enn getur. Tveir
synir Aðalráðs og Emmu koma hér
við sögu, þeir Elfráður og Játvarður,
sem hlaut viðurnafnið góði og þessi
þáttur fjallar um. Eftir dauða Aðal-
ráðs gekk Emma að eiga Knút ríka
og átti með honum Hörðaknút, sem
var því hálfbróðir Játvarðar góða.
Seint á ríkisárum Aðalráðs voru
synir þeirra Emmu, Elfráður og Ját-
varður sendir til móður ættingja
sinna í Normandíu, og þar ólust þeir
upp. Við andlát Knúts hugkvæmd-
ist Elfráði að gera tilkall til landa
föður síns, en Engil-Saxar höfðu
tekið til ríkis, þrátt fyrir mótmæli
Emmu, er vildi koma Hörðaknút
syni sínum til ríkis, launson Knúts,
er Haraldur hét og kallaður var
hérafótur. Elfráður kom til Eng-
lands 1036 með fáa menn, og tók þar
á móti honum æðsti jarl Haralds,
Guðini Úlfnaðursson. Var Elfráður