Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1959, Blaðsíða 61

þankar um játvarð góða
43
semi, örlæti og kærleik við fátæka,
skattmildi og réttláta stjórn. Ekki
var það eiginlega fyrr en á nítjándu
öld, eins og þegar hefur verið tekið
fram, að þessi mynd hins milda
öðlings tók stakkaskiptum. Mun
siðabylting sextándu aldar eiga sinn
skerf í þessu, en þó einkum vaxandi
þjóðerniskennd, er alls staðar sigldi
í kjölfar frönsku byltingarinnar á
nítjándu öld, og þar við bættist dá-
lasti Englendinga á öllu þýzku og sú
trú, að þing- og lýðræðisskipulag
Breta ætti rót sína að rekja til frum-
Germana.
Aðalhöfundur þessarar nýju skoð-
unar, sem nú skal lýst, á Játvarði
góða var hinn mikli enski sagn-
fræðingur, Edward A. Freeman, er
reit um 1870 geysistóra bók í fimm
bindum um hernám Vilhjálms bast-
arðs Rúðujarls á Englandi, er nefn-
xst The History of the Norman Con-
quest of England. í öðru bindi þessa
ritverks er skýrt mjög nákvæmlega
trá ríkisstjórnarárum Játvarðar, og
er þetta verk enn þá fullkomnasta
frásögn um þetta tímabil. Freeman
yar að mörgu leyti ágætur sagnfræð-
mgur. Hann rannsakaði gaumgæfi-
fega allar heimildir og leyndi engu,
en hann var barn sinnar tíðar —
þjóðrækinn með afbrigðum og
þýzksinnaður mjög. Hann efaðist
ekki um, að stjórnarfyrirkomulag
®reta á nítjándu öld væri hið bezta,
Sem heimurinn hefði og gæti eignazt
°g að það ætti rætur sínar að rekja
frum-Germana og þá sérstaklega
fil Engil-Saxa, áður en hinir frönsku
Eorðmenn með Vilhjálm jarl í
broddi fylkingar umturnuðu hinum
engilsaxnesku lýðræðisstofnunum
°g þingræðisskipulagi. En Vilhjálm-
ur átti sér fyrirrennara, og það var
enginn annar en Játvarður góði.
Með krýningu hans, taldi Freeman,
að yfirráð hinna frönsku Norðmanna
á Englandi hæfust. Það leikur ekki
á tveim tungum, að Freeman áleit,
að á ríkisstjórnarárum Játvarðar
hefði staðið yfir barátta milli frjálsra
og lýðræðissinnaðra Engil-Saxa á
aðra hönd en á hina útlendinga, sem
vildu eyðilegggja hið ævaforna lýð-
ræði og frelsi germanskra karla.
Fremstur í flokki var konungurinn
sjálfur, því hjarta hans var franskt,
segir Freeman. Unun hans var að
vera umkringdur þeim félögum, sem
komið höfðu með honum frá hjart-
kæra landinu og mæltu hina hjart-
kæru tungu og að veita þeim óðul
og skipa þeim í æðstu stöður ríkis-
ins. Þessir prelátar og höfðingjar,
sem flykktust til hins fyrirheitna
lands, Englands, frá Normandíu,
áttu hjarta hans. Barátta milli inn-
lendra manna og erlendra um yfir-
ráð landsins einkenndi ríkisstjórnar-
ár Játvarðar. Konungur sjálfur, seg-
ir Freeman, var vesalmenni, sem lét
þessa gæðinga leiða sig, gat þó verið
þrár, en hafði fáa mannkosti til að
bera. Dygðir hans, ef þær voru til,
voru dygðir munka og meinlæta-
manna, og hann hafði lítið af kost-
um hinna sönnu dýrlinga, og enginn
var hann föðurlandsvinur. Sást það
bezt á því ef satt var, og Freeman
efaðist um, að svo væri, að hann bjó
með konu sinni sem faðir með dótt-
ur, en kona Játvarðar var dóttir
Guðina jarls. Það var Guðini jarl og
synir hans, sem loks gátu eftir tíu
ára stríð heft hina útlendu árás á
germanska þing- og lýðræðið og
bjargað því um stundarsakir, unz
allt fór um koll fyrir hinum frönsku