Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1959, Page 63

þankar um játvarð góða
45
eftir að hafa alið allan aldur sinn —
um 36 ár — á erlendri grund. Hann
varð því að kynna sér háttu manna,
stofnanir lands og stjórnarfar. Þetta
var hinn fyrsti örðugleiki, sem hann
varð að yfirstíga. Þá kom hann til
ríkis í landi, þar sem bjuggu margir
Wenn „danskrar" ættar, þar sem
danskir konungar höfðu setið á veld-
Ísstóli í fjórðung aldar, og þar sem
rcióðir hans var víst orðin hálf-dönsk
eða vel það. Enda kom það fljótt á
daginn, að hinn nýi konungur átti
við andstöðu að etja, þó að sagt hafi
verið, að valdataka Játvarðar gleddi
höfðingja og alþýðu, sem fagna
uiáttu frelsi, eftir að hafa þjónað
Knúti konungi hinum ríka og sonum
hans. Sumir helztu höfðingjar og
móðir Játvarðar sýnast hafa verið
í broddi liðs á móti honum. Menn
vildu heldur annan hvorn, Svein
Ulfsson eða Magnús góða, og mundi
víst hvorugur þeirra hafa verið treg-
Ur til þess að taka við konungdómi.
Varð Játvarður að gera aðsúg að
ftióður sinni, féfletta hana og svipta
óllum völdum, þó síðar kæmist hún
aftur í virðingarsess. Margir höfð-
ingjar af „dönskum“ ættum voru þá
°g gerðir útlægir. Ber þetta sízt vott
Una athafnaleysi konungs vors.
Þegar Játvarður kom til valda á
Eftglandi, var, sem fyrr getur, Guð-
mi Úlfnaðursson æðsti og voldug-
asti jarl í ríkinu, valdagjarn mjög og
geysigráðugur í fé og lönd. Fengu
synir hans,Sveinn og Haraldur, brátt
Jsrlsnafnbót og ríki, og gifti hann
^átvarði dóttur sína, Gyðu. Vafa-
laust er, að Guðini og synir hans
^tluðu sér að ráða öllu 1 landinu í
Uafni konungs, en brátt hófst bar-
atta milli þeirra Guðina á aðra hönd
°g Játvarðar og nokkurra franskra
Norðmanna, sem komið höfðu með
Játvarði til Englands, á hina. Ekki
gefst rúm hér til þess að rekja þenn-
an þátt eða segja frá ferli Sveins
Guðinasonar, þó skemmtilegt væri.
Sveinn var víst ofbeldismaður —
tók t. d. nunnu úr klaustri og hafði
hjá sér meðan hann lysti — og var
ger útlægur, komst aftur í sátt við
lögin, en drap þá frænda sinn og
var ger útlægur aftur, komst aftur
í sátt við lögin o. s. frv. Á þessum
árum kennir og áhrifa frá Norður-
löndum á stjórnmál Englands —
sérstaklega viðskipti við Svein Úlfs-
son — og bíður þetta enn tæmandi
rannsóknar. En árið 1051 var látið
til skarar skríða. Guðini mun hafa
safnað liði í þeirri von, að hann
fengi kúgað konung, en aðrir jarlar
og landsfólk fylkti sér um Játvarð
og voru þeir Guðini og synir hans
gerðir landrækir. Allt bíður þetta
nánari rannsókna. Sérstaklega finnst
mér þurfa að þurrausa skandinav-
ískar heimildir, áður en komizt verð-
ur að viðunanlegri niðurstöðu um
gang mála fyrstu tíu ríkisstjórnar-
ár Játvarðar, og þá um mat á hon-
um sjálfum. En aftur get ég varla
talið, að þeir atburðir, sem nú hefur
verið greint frá, beri vott um al-
gert aðgerðaleysi hjá konungi. Þótt
Guðini og synir hans kæmust í sátt
við lögin aftur 1052, sat Játvarður
enn í hásæti sínu.
Þar að auki hafði hann í fjarveru
Guðina gert ráðstöfun um ríkiserfð-
ir eftir sína daga. Eins og fyrr getur,
er sagt, að Játvarður, þótt hann ætti
dóttur Guðina, hafi snemma á æv-
inni unnið skírlífisheit og haldið
það síðan. Hvernig sem því er varið,
er víst, að þau hjón voru barnlaus,
og að árið 1051 sendi hann mann