Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1959, Síða 88

70
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
Ánægjulegt er að bæta því við, að sú
skoðun, sem séra Guttormur flytur svo
röggsamlega í ritgerð sinni, hefir áreið-
anlega á síðari árum eignazt vaxandi
fjölda formælenda. — Sambræðsluhug-
myndin hefir lotið í lægra haldi fyrir
þeirri skoðun, að það sé hinu nýja heima-
landi stórum meiri fengur, ef innfluttir
þegnar þess frá hinum ýmsu löndum
heims leggi sem drýgstan skerf sinna sér-
stæðu menningarerfða til sameiginlegr-
ar menningar hins nýja lands, fremur en
að þær erfðir fari forgörðum, því að það
reynist báðum aðilum menningarlegt
tap. Starfsemi félags vors hefir frá upp-
hafi vega verið unnin í þeim anda, og
er gott til þess að vita, að hún er í sam-
ræmi við hinn nýrri og gleggri skilning
í þeim menningarmálum, sem þar er um
að ræða.
Með 40 ára sögu Þjóðræknisfélagsins
í baksýn, verður þá eðlilegt að spyrja í
orðum þjóðskáldsins: „Hvað er þá orðið
okkar starf? — Höfum við gengið til góðs
götuna fram eftir veg?“ Hver sá, sem
hlutdrægnislaust og af sambærilegum
skilningi les sögu félagsins, eins og hún
er skráð í þingbókum þess og í hinum
vestur-íslenzku blöðum vorum, hlýtur,
að mínum dómi, að komast að þeirri
niðurstöðu, að félagið eigi sér að baki
harla fjölþætta og að sama skapi merki-
lega menningarstarfsemi.
Ásamt deildum sínum hefir það haldið
uppi víðtækri útbreiðslu- og fræðslu-
starfsemi vor á meðal í byggðum og
borgum. Með sama hætti hefir það stutt
að íslenzkukennslu og söngfræðslu barna
og unglinga. Það hafði árum saman á
dagskrá sinni og studdi fjárhagslega
stofnun kennarastóls í íslenzku við Man-
itobaháskóla. Það hefir komið upp hér
í Winnipeg íslenzku bókasafni og styrkt
það fjárhagslega, en safnið að öðru leyti
starfrækt af deildinni „Frón“ fyrir hönd
féjagsins. Það hefir stuðlað að því, að
minningu íslenzkra landnema og ým-
issa skálda vorra væri á lofti haldið með
byggingu minnismerkja þeim til heiðurs.
Jafnframt hefir félagið átt hlut að og
tekið þátt í ýmsum meiriháttar þjóðhá-
tíðum íslendinga hér í álfu. En jafn-
framt því og félagið hefir haldið vak-
andi minningu íslenzkra landnema og
bókmenntafrömuða vorra, hefir það
styrkt vestur-íslenzkt listafólk á náms-
og framsóknarbraut þess, og sýnt með
þeim hætti, að það lætur sig skipta sam-
tíð og framtíð eigi síður en fortíðina.
Þjóðræknisfélagið hefir brúað hafið
með mörgum hætti. Það hefir staðið að
heimferðum íslendinga austur yfir ál-
ana og átt hlut að heimsóknum fjöl-
margramerkismanna og kvenna, mennta-
manna og listafólks, heiman af ættjörð-
inni, sem hafa, eins og ég komst að orði
í afmælisgrein minni um félagið: „stór-
um styrkt oss í starfi, glætt oss áhuga-
eld og aukið oss trú á lífrænt gildi vors
íslenzka menningararfs.“ Sem dæmi
nefni ég heimsóknir þeirra séra Kjartans
Helgasonar, rétt eftir að félagið var
stofnað, dr. Sigurgeirs Sigurðssonar
biskups á 25 ára afmælisþing félags vors,
og Jónasar Jónssonar fyrrv. ráðherra og
alþingismanns sumarið og haustið 1938.
Höfum vér í samstarfinu yfir hafið notið
ríkulegs og margvíslegs stuðnings af
hálfu ríkisstjórnar íslands og annarra
aðila, svo sem þjóðræknisfélagsins á ís-
landi, og skal það að verðugu hjartan-
lega þakkað á þessum tímamótum.
Þá mun mörgum í minni samstarf það,
er stjórnarnefnd félags vors átti; að
beiðni utanríkismálaráðuneytisins á ís-
landi, við Sýningarráð íslands í sam-
bandi við Heimssýninguna í New York
1939 sem einkum fólst í fjársöfnun til
þess að láta gera afsteypu af líkneski þyi
hinu stórbrotna, sem Bandaríkjaþjóðin
sendi íslenzku þjóðinni hátíðarárið 1930.
Stóð afsteypan fyrir framan íslenzka
sýningarskálann, en er nú, eins og kunn-
ugt er, á Sióminiasafni Bandaríkjanna
í Newport Mews, Virginia, þar sem tug-
þúsundir heimsækjenda skoða hana ár-
lega. Félagið hefir einnig stutt með fjár-
framlögum ýmsar stofnanir og menn-
ingarmál heima á ættjörðinni, svo sem
skógræktarmálið nú á síðari árum.
En þó er enn ótalin ein allra merkasta
hliðin á starfsemi félagsins, en það er ut-
gáfustarfsemi þess. Um sex ára skeið gaf
það út barnablaðið Baldursbrá undir
prýðilegri ritstjórn dr. Sigurðar Júlíusar
Jóhannessonar. E;nnig átti félagið hlut
að þýðingu og útgáfu merkisritsins Þjoo'
réttarstaða íslands eftir sænska þjóðrett-
arfræðinginn dr. phil. Ragnar Lundborg-
Enn fremur lagði félagið fram ríflegau
fjárstyrk til útgáfu hinnar ensku fslands-
sögu (History of Iceland) eftir dr Knut
Gjerset. Samkvæmt áskorun, er fram
kom á ársþingi þess, beitti félagið ser
einnig fyrir því, að hafin var útgaia
Sögu íslendinga í Vesturheimi, og studu.
það mál fjárhagslega, þó að öðrum ber
heiðurinn af því að hafa aðallega staoio
straum af því verki og ráðið útgáfu Þes
farsællega til lykta.
Langmerkasta útgáfumál félagsins e
samt útgáfa Tímarits þess í óslitin 40 a .
fyrst undir ritstjórn dr. Rögnvaldar Re '
urssonar og síðan í tvo áratugi undu' ri "
stjórn Gísla Jónssonar. Ég hefi undan-
farið verið að endurlesa ritið frá byrjum
og kennir þar vissulega margra gr^,
og góðra, og fjölskrúðug er sú_ myn >
sem þar er brugðið upp af vestur-íslenz
um bókmenntum og menningarlífi i r'.
gerðum, sögum og kvæðum. Ritið hei