Neytendablaðið - 01.12.1991, Blaðsíða 30

Málfar
Um „neytendur“ og „neyslu“
Manudaginn 23. september var rætt um það í
fréttum Sjónvarps að nýjar aðferðir í blóma-
rækt gætu verið mjög heppilegar bæði framleiðend-
um og „neytendum1'. Af þessu tilefni skrifaði Árni
Böðvarsson, málfarsráðunautur RÚV, eftirfarandi í
blaðið Tungutak:
„Nú er spurningin: Hvers
skyldu þeir neytendur eiga að
neyta samkvæmt þessari áætl-
un? Eða er þetta útúrsnúning-
ur? Að íslenskum skilningi er
neytandi sá sem neytir ein-
hvers. Tengslin milli sagnar-
innar að neyta og nafnorðan-
na neytandi, neysla eru ef til
vill ríkari í íslensku en milli
samsvarandi orða í öðrum
málum sem við þekkjum
best. Það breytir engu þó að
íslensk neytendasamtök sinni
miklu fleiri málum en þeim
sem snerta matvæli, til að
mynda bflakaupum, viðhaldi
þvottavéla, afborgunarskilmál-
um, flutningaþjónustu og svo
framvegis. Sumir telja að við
verðum að nota aðeins eitt sér-
stakt orð um nákvæmlega það
sem á ensku nefnist „consum-
ption, consumer". Ef þessi krafa
er réttmæt eru „neytandi" og
„neysla" nærtækustu orðin. -
Hvemig skyldi annars eiga að
þýða á íslensku „target consum-
er“ ef fullnægja skal slíkri kröfu
nákvæmlega? Mér skilst að
með því sé átt við notendur sem
sölumennska beinist að. Ef við
Breytingar
ý stjóm var kosin á aðal-
fundi Neytendafélags
höfuðborgarsvæðisins sem
haldinn var 24. október síðast
liðinn. Þær Bergþóra Jóns-
dóttir og Helena Vignisdóttir
létu af setu í stjóm, en nýja
stjórnin er skipuð eftirfarandi:
ístjórn NH
Jón Magnússon formaður, Þor-
lákur Helgason varaformaður,
Agúst Omar Agústsson gjald-
keri, Þorsteinn Siglaugsson rit-
ari, Arnlaug Hálfdánardóttir,
Raggý Guðjónsdóttir og Sig-
rún Aspelund
föllumst á þessa kröfu verðum
við líka að sætta okkur við
nýja merkingu í sögninni að
neyta. Til þessa hafa tvær
merkingar tíðkast, annars veg-
ar ,nota sér, beita1 ("neyta
tækifæris, neyta aflsmunar"),
hins vegar ,njóta matar eða
drykkjar'. Sú staðreynd að
síðari merkingin er mjög rík í
vitund manna gerir notkun
sagnorðsins í alþjóðlegu
merkingunni mjög varasama;
hún vekur alltaf óheppileg
hugsanatengsl. Af sjálfu leiðir
að hið sama gildir að verulegu
leyti um notkun atleiddu orð-
anna. „Olíuneytandi, neysla
bóka, tölvuneysla, útvarps-
neytandi“ eru dæmi um af-
káraskap sem sprettur þá upp.
En þó að nauðsynlegt sé að
hafa tiltekið orð um alþjóðlegt
hugtak fer því fjarri að sjálf-
sagt sé að nota það sí og æ
hvemig sem á stendur. Hafa
má í huga að þegar orðin neyt-
andi, neysla fara illa er eðli-
legt að grípa til samheita. Þau
em mörg, svo sem notandi,
notkun, njótandi, nautn eða
kaupandi, kaup eftir ástæðum.
Þetta em gömul orð og góð í
íslensku. Og frá upphafi Rík-
isútvarpsins hefur verið talað
um útvarpsnotendur á íslensku
án þess nokkrum dytti í hug
að þau orð þyrfti að tengja við
neytendur eða neyslu“
Jón Magnússon,formaðurNH. Mynd: Anna Fjóla
HVERT GETUM VIÐ LEITAÐ?
Félag íslenskra
bifreiöaeigenda
Upplýsingar, leiðbeiningar og
aðstoð vegna bifreiðaeignar,
viðskipta og þjónustu. Borgar-
tún 33, s. 91-629999, kl. 9-17
virka daga.
Húseigendafélagiö
Upplýsingar um eign, rekstur
og leigu húsnæöis. Aðstoö og
upplýsingar einungis veitt fé-
lagsmönnum. Síðumúla 29,
s. 91-679567.
Verölagsstofnun,
Kvartanir og ábendingar
vegna vöruverðs.
s. 91-27422.
K vörtunarnefnd
vegna feröamála
Neytendasamtökin og Félag ís-
lenskra ferðaskrifstofa. Aðstoð
í kvörtunarmálum aðeins veitt
félagsmönnum Neytendasam-
takanna. Upplýsingar á skrif-
stofu NS, s. 91-625000.
Leigjendasamtökin
Ráðgjöf og leiöbeiningar við
gerð leigusamninga. Lögfræði-
aðstoð fyrir leigjendur. Leit að
húsnæöi fyrir félagsmenn.
Hafnarstræti 15, s. 91-23266,
kl. 9-17.
Leiöbeiningastöö
heimilanna
Kvenfélagasamband íslands.
Upplýsingar um heimilisstörf,
heimilistæki og heimilishald.
Hallveigarstaðir, Túngötu 14,
3. hæð, s. 91-12335. Skrif-
stofu- og símatími kl. 13-17
virka daga.
Nefnd um ágreiningsmál
í heilbrigöisþjónustu
Fjallar um skriflegar kvartanir
eða kærur vegna heilbrigðis-
þjónustu. Heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytið, Laugavegi
116, eða Landlæknisembættið.
Neytendamáladeild
Verölagsstofnunar
Eftirlit með viðskiptaháttum og
röngum, ófullnægjandi eða vill-
andi upplýsingum. Laugavegi
116, gengið inn frá Rauöarár-
stíg, sími 91-27422, virka daga
kl. 8-16.
Siöanefnd Blaöamanna-
félags íslands
Fjallar um skriflegar kærur
vegna meintra brota á siðaregl-
um blaðamanna. Síðumúla 23,
s. 91-39155.
Siöanefnd um auglýsingar
Samband íslenskra auglýsinga-
stofa, Neytendasamtökin og
Verslunarráð íslands. Fjallar
um skriflegar kærur vegna ólög-
mætra auglýsinga. Háteigsvegi
3, S. 91-29588.
Tryggingaeftirlit ríkisins,
neytendaþjónusta
Upplýsingar um atriði er varða
tryggingar. Suðurlandsbraut 6,
s. 91-685188, miðvikudaga til
föstudaga kl. 10-12.
Heilbrigöiseftirlit
sveitarfélaga
Kvartanir frá almenningi vegna
ástands matvæla, merkinga á
vörum, umgengni á opinberum
stöðum, hávaða eða óþrifnaðar
í umhverfinu.
30
NEYTENDABLAÐIÐ - Desember 1991