Tónlistin - 01.12.1944, Qupperneq 5

TÓNLISTIN
35
Skólar vorn liafðir á báðum bisk-
upssetrunum, og aðal-námið latína
og söngur fyrir prestaefnin. Bendir
margt til þess, að lögð hafi verið
áherzla á söngnám í kaþólskri tið
hér. Yai; söngkennari fenginn sunn-
an frá Frakklandi og vafalaust iðk-
aður gregóríanski söngurinn. Hér
eins og annarsstaðar fór lærða
klerkastéttin nær eingöngu með
kirkjusönginn. Má ætla, að meðferð-
in hafi verið vönduð og hugþekk
áheyrendum. En þetla hreyttist.
Siðabótin heimtaði sálma með nýj-
um lögum, en hvorugt var til i land-
inu; revndar var nokkuð (il af kaþ-
ólskum kvæðum, en þau áttu nú eigi
við. Yar þegar hyrjað að vrkja á is-
lenzku, mest úr þýzku og dönsku.
Er þess nú af ýmsum getið, hve sá
skáldskapur hafi verið aunuir. En
])að mun liafa sinar ástæður, þótt
hér sé cigi staður til að greina þær.
Ovíst virðist um nokkur sönglög.
Svo liðu yfir þrjátiu ár, eða þangað
til hinn mikli eljumaður Guðbrand-
ur biskup Þorláksson gaf út sálma-
og messusöngshækur sínar, almennt
kallaðar „Hólabók“ og „Grallari“,
útgefnar fyrst 1589 og 1594 og síðan
við og við, Grallarinn með litlum
hrevtingum i 200 ár. Innihéldu hæk-
ur þessar um hálft annað hundrað
sálmalaga og að auki nokkra lengri
hátíðasöngva. Lög þessi voru að
niestu eða að öllu úr hinum nýja
þýzka kirkjusöng siðahótarmanna.
Áttu nóturnar að leiða hann inn og
viðhalda honum. Seinl á 18. öld
(1772) var gefið út mikið safn
sálmaflokka, nefnt „Höfuðgreina-
hókin“; þar hætast við 40 sálmalög.
Arið 1801 kom út, sem kunnugt er,
Evangelisk kristileg messu-, saungs-
og' sálmabók. Að sálmaforða átli
hún að gilda fyrir hinar eldri hæk-
ur, en með sönglög er að mestu
vísað til Grallarans, sem ég minnist
síðar. Líður svo nær hálfri öld, að
ekki kemur til neinna vtri breyt-
inga viðvíkjandi sálmasöng vorum.
1840 er fengið hljóðfæri (pípuorg-
an) i dómkirkjuna í Reykjavík. Lær-
ir áhugaríkur islenzkur stúdent að
leika á það jafnhliða söngfræði-
námi i Danmörku, Pétur Guðjóns-
son. Með honum kemur nýr raddað-
ur sálmasöngur til landsins, án þess
þó að vera préntaður við islenzka
texta. Með því að Pétur Guðjóns-
son gerist líka skömmu síðar söng-
kennari í latinuskólanum og ný-
stofnuðum prestaskóla, taka „nýju
lögin" að hreiðasl út um landið,
einkum með ungum prestum. Þó
mætti þetta nokkrum hindrunum.
Söknuðu eigi svo fáir „gömlu lag-
anna“, sem nú var farið að nefna
svo; þótti söngur þeirra hafa verið
hjartnæmari og viðhafnarmeiri.
Jafnvel sumir sönggarparnir gömlu
hættu alveg að syngja vegna hinn-
ar nýju „vanhelgunar“. Svona líða
undir 20 ár. Árið 1855 kemur út á
Akureyri eftir Ara Sæmundsen kver
með bókstafanótum lil allra lagboða
sáhnahókarinnar og leiðarvisi að
læra eftir langspili. Hvarf þó þetta
kver hrátt að mestu úr sögunni, þvi
að árið 1861 gefur Bókmenntafélag-
ið úl „íslenzka sálmasöngs- og
messuhók með nótum eftir Pétur
Guðjónsson“. Einrödduð var hún, en
flutti lög til allra laghoða þágild-