Tónlistin - 01.12.1944, Síða 9

TÓNLISTIN
39
kj'nnt mér hann lítilsháttar. Með
samanhurði af útgáfum Grallarans
má sjá, að þeir sem sáu um prent-
un nótnanna liafa ekki skiiið gildi
Ivkla og merkja, sem í þeirri nótna-
skrift færast sífellt til, og þetta mun
vaida því, að síðari útgáfur Grall-
arans koma ekki alltaf lieim við
endurskriftina í liinu síórmerka
riti dr. Páls Eg'gerts Ólasonar, sem
mun vera gerð eftir fyrstu útgáfun-
um. Ekki her það heldur vott um
mikla umönnun, að alltaf er prent-
að með sömu nótnatáknunum fram
undir lok 18. aldar, löngu efíir að
nótnaskrift annarsstaðar Iiafði stór-
mikið skýrzt og frikkað. Eitthvað
hefir máske verið kennt í sörig j
skólunum, en lildega helzt sönglög,
sem hver lærði af öðrum, því að
litið mun hafa verið um hljóðfæri.
Það óg man til langspilsnota við
„gömlu Iögin“, þá vissi ég ekki lil,
að það væri nema „eftir eyranu“,
sem kallað er, og ekki var talað um
lærdóm laga öðruvisi en eftir ein-
hverjum öðrum. Grallaranóturnar
voru vist raunverulega flestum
„dauður bókstafur“.
Þó held ég, að þjóðin liafi enn
verið sönglineigð. Getið er við og
við um ágæta söngmenn. Og furð-
anlega mikið er til af sönglaganót-
um í islerizkum handritum, hæði
hér og erlendis. En hér liygg ég, að
komi fram einkenni íslenzks eðlis
eins og víðar: Menn vildu vera nóg-
ir fyrir sig'. Hver „söng með sinu
nefi“, söng eins og honum sjálfum
þótti bezt fara, án þess að hindast
fyrirsettum nótum. Og sinn söng
setti hver i nótur eftir þvi, sem hon-
um fannst við eiga. Orðrómur á-
gætra söngmanna spratt hæði af
rómfegurð, fylling og tónskrauti.
Sveipirnir voru ótrúlega hreinir,
gregóríanskir, það lilið ég heyrði af
þessháttar, og smærri spámönnum
var metnaður að hafa lært lög af
snillingunum. Ég held, að þjóðin
hafi hezt vaknað til sálmasöngs, er
sálmar Hallgríms Péturssonar koniu
til sögunnar, kunni hún langbezt
við þá. En hvernig mun nú hafa tek-
izt með þennan islenzka gróður?
Lítum fvrst á tilefnin. Þao er þá
kaþólski söngurinn, gregóríanski.
Hann rann þjóðinni i „hlóð og
mcrg“. Svo, er þýzku sáímalögin
komu til i hókum Guðhrands. mætti
máske líkja sambandinu við uppi-
stöðu og ívaf. f annan stað er söng-
efnið — sálmarnir sjálfir með hug-
arliræringum þeim, sem þeir vekja
allmikið þátttakandi í tónfærsl-
unni, einkum þá er hljóðfærin liöf'ðu
ekki skapað lextalausa músík. Loks
setja lífskjör mannanna, háð lands-
lagi, veðurfari, efnahag, heilsu o. fl.
sinn stimpil á tónaval, rómmeð-
ferð og hljómhlæ bæði í söng og
í ræðu. — Nú skal ég segja, hverju
„gömlu lögin“ hafa hvíslað tilfinn-
ingu minni: Léttir sveipir gregóri-
anska söngsins, hlandaðir alvöru-
þunga siðabólarmanna, lána auð-
mýktar- og bænaranda Hallgríms
Péturssonar róm og tóna til þess
að tala um guð og tala við guð um
synd og náð og glaða von guðs-
barna. Hér hafa ekki verið lærðir
tónfræðingar að verki. En hreinar
hljúgar tilfinningar, ásamt glög'gu
fegurðarformi, hefir margur íslend-