Tónlistin - 01.12.1944, Page 22

52
TÓNLISTIN
Yfirlit yfir sögu tónlistarinnar
A. SKEIÐ.
I. Fornöld.
Lagið (melódian) mótast; ein-
röddun (einraddaður söngur) er
rikjandi og lagið stundum tvöfakl-
að i áltundum, smáum aukatónhil-
um hætt inn í, til þess að prýða
með lagið; hljóðfallið afmarkað
með hávaða-hljóðfærum-
II. Miðöld.
Fjölröddunin (pólýfónían) (marg-
raddaður söngur) mótast: mörg Iög
eru látin hljóma samtímis, fvrst i
stað aðeins tvö í sifelldri samhreyf-
ingu, siðan i greinilegri gagnhrevf-
ingu og loks tvö og fleiri lög í hland-
aðri samhreyfingu og gagnhreyf-
ingu, sem fyrirboði fullkomnari
raddfærslu.
III. Nýöld.
Samhljónuirinn (harmónían)
mótast: tónum þeim, er samtimis
hljóma, er skipað saman í einn
hljóni; gerður er greinarmunur á
eiginlegri aðalrödd, laginu, og fylgi-
röddum þeim, er mynda undirsöng
eða uudirleik við aðalröddina, sem
hluti af samhljómnum.
11. TÍMABIL.
I. Fornöld.
1. Tímahil fimmskipta tónstig-
ans án hálftóna (fimm tónsæti fyr-
ir tónaröðina, pentatónískur tón-
stigi), skyldleiki tónstiganna ein-
göngu liáður fimmundarfjarlægð,
heiltónninn minnsta tónhil í lagi;
tímasetning ekki ákveðin, breytileg
með hinum ýmsu menningarþjóð-
um. í Kína og í Skotlandi eru enn
til leifar af fimm-sætatónstiga forn-
aldarinnar í gömlum söngvum, og
hjá Grikkjum geymist minning hans
i ævafornum goðsögnum-
2. Timabil hinnar díatónísku
(misstígu) sjö-sætatónskipunar án
(ónflutnings (transposition). Tíma-
tal ekki ákveðið; en sjö-sæta kerf-
ið kemur allsstaðar við sögu mjög
snemma og hefir aldrei síðan lagzt
alveg niður, enda byggist það á eðli
þríundarinnar.
5. Sjö-sæta tónstiginn hreytir um
mynd (hjá Ivínverjum 12 sæti um
2700 f. Kr„ hjá Indverjum 22 sæti,
hjá Grikkjum 21 sæti, hjá Aröhum
17 sæti inuan áttundar). Tímahil
hinna sundurleitu tónstiga.
J. Hröðum millitónum (króm-
hyggðu túhu, með 1 til 5 venllum,
fyrir hergöngumúsik stendur það
jafnan í Es og lágu B (hið síðara
lika kallað . kontrahassatúha), en
einnig er það smiðað einum lón
hærra (í E og lágu C); nothæft
tónsvið i dýptinni til kontra-G, allt
lil F, jafnvel lil Es, en nær eig-
inlega enn miklu dýpra. Fyrrum
hcl sta’rsta tegundin af bassahjarð-
pípuin ljomhardone (homhart).