Bændablaðið - 08.06.2004, Blaðsíða 10

10 Þriðjudagur 8. júní 2004
Árið 2003 voru byggð 204 ný
fjós í Danmörku. Til saman-
burðar þá voru byggð 275 ný fjós
árið 2002. Af þessum 204
fjósum voru 175 með hefð-
bundinni mjaltatækni en
65 með mjaltaþjónum.
Mörg þessar nýju
fjósa voru byggð fyrir
150 mjólkurkýr eða
fleiri.
Gólfgerð og
meðhöndlun mykju
Fjós með lokuðum
gólfum með
drenlögnum og sköfum
sækja á - sérstaklega
gólf sem eru úr
forsteyptum einingum. Á
sumum svæðum í Danmörku
er hlutfall rimlagólfa og lokaðra
gólfa næstum því jafnt.
Þá er það orðið algengara að
gert sé ráð fyrir búnaði ofan á
rimlum til að hreinsa þá. Ýmist
er þá um að ræða sjálfvirkar
sköfur, t.d. togsköfur, eða vél-
búnað sem bæði nýtist til að
hreinsa göngusvæðið, hreinsa
aftan úr legubásunum og dreifa
undirburði.
Mjaltatækni
Af þeim 204 fjósum sem
byggð voru 2003 voru 86% með
hefðbundinni mjaltatækni en
14% með mjaltaþjónum. Flestir
sem velja hefðbundna mjalta-
tækni velja mjaltabás
(30°dálkbás). Alls voru settir
upp 140 dálkbásar í Danmörku
árið 2003 og er algengt að valið
sé að vera með hraðútgangs
(fastexit) útfærslu af slíkum
básunum. Aðeins 15% af mjalta-
básunum sem settir voru upp
2003 voru ýmist þannig útfærðir
að kýrnar voru mjólkaðar aftan
frá, klefabásar (tandem) eða 60°
dálkbásar
Teknar voru í notkun 35
mjaltahringekjur árið 2003, þar
af var mjólkað utan frá í 40% af
hringekjunum.
Fleiri mjaltaþjónar voru settir
upp árið 2003 en árið 2002 eða
102, þar af voru 2/3 settir upp í
nýjum fjósum.
Nokkur dæmi voru um að bú
sem þegar höfðu sett upp mjalta-
þjón bættu við sig viðbótar-
einingum - ýmist með því að
bæta við einni einingu í fjöl-
einingakerfi eða setja upp stakar
einingar.
Að meðaltali eru
næstum tvær MÞ einingar
í hverju fjósi með MÞ í
Danmörku. Þessi tala
stígur frá fyrra ári sem
gefur til kynna að MÞ
eru í auknum mæli
teknir í notkun í stærri
fjósum, þ.e. fjósum
með fleiri en 100 kýr.
Kálfar og
uppeldiskvígur
Aukinn áhugi er hjá
bændum að byggja fjós
yfir kálfana og kvígurnar.
Margir hafa byggt sér-
staklega yfir mjólkurkýrnar á
síðustu árum og stefna að því að
byggja yfir kvígur og kálfa í
komandi framtíð. Víða eru upp-
eldisgripir hýstir í eldri bygg-
ingum og oftar en ekki í fleiri en
einni byggingu. Þetta felur í sér
talsvert vinnuóhagræði, sem
bændur vilja gjarnan bæta úr.
Einnig hefur aukist að
bændur byggi fjós sérstaklega
yfir sláturgripi.
Hvað gerist árið 2004?
Gert er ráð fyrir að það haldi
áfram að draga úr byggingar-
framkvæmdum hjá mjólkurfram-
leiðendum í Danmörku á næsta
ári.
Þær áherslur sem verða í
byggingarframkvæmdum eru:
Færri ný fjós, en stærri
Viðbygging/stækkun á núver-
andi fjósi
Einfaldar lausnir varðandi
mjaltatækni/aðstöðurými í nú-
verandi fjósum
Ný fjós fyrir uppeldisgripi
Aukning í MÞ sem teknir eru í
notkun, bæði nýbyggingar og
endurbætur á núverandi bygg-
ingum
Áhersla á hrein og þurr gangs-
væði og að auki þurrt og vel
undirborið legusvæði
Fóðurgeymslur, sérstaklega
fyrir gróffóður
Unnsteinn Snorri Snorrason
Fag-Fjós
unnsteinn@rala.is
Fjósbyggingar í Danmörku árið 2003
Meirihluti nýrra fjósa
er með hefðbundinni
mjaltatækni
Bann hefur verið sett á netaveiði
göngusilungs við Eyjafjörð.
Sveitarstjórn Grýtubakka-
hrepps hefur mótmælt því
hvernig staðið var að setningu
bannsins og telur eðlilegt að
ákvörðunin verði dregin til baka
á grundvelli þess hvernig að
henni var staðið.
Guðný Sverrisdóttir, sveitar-
stjóri Grýtubakkahrepps, sagði í
samtali við Bændablaðið að þó-
nokkuð hefði verið um að bændur
sem eiga land að sjó hafi stundað
silungsveiðar við Eyjafjörð, bæði í
Svalbarðsstrandarhreppi og í
Grýtubakkahreppi. Fyrst og fremst
hefðu menn verið að veiða til
matar fyrir sig og sína.
Guðný segist skilja sjónarmið
stjórna veiðifélaganna en henni
finnst ekki rétt að þessu staðið.
Tekin hafi verið einhliða ákvörðun
í ár um að banna netaveiðarnar án
þess að tala við sveitarstjórnir eða
bændur. Hún segir að sveitarstjórn
hafi farið fram á það við veiði-
málastjóra að hann dragi þessa
ákvörðun til baka. Svar hafi ekki
borist og því hafi ekki verið
ákveðið hvað verði gert í fram-
haldinu.
Árni Ísaksson veiðimálastjóri
sagði að lengi hafi legið fyrir
beiðni frá veiðifélögum í Eyjafirði
um að stöðva netaveiði á bleikju í
sjó og þau hafi bent á máli sínu til
stuðnings að veiði á silungi í ám
hafi dregist saman. Sömuleiðis
hafi verið óréttlæti í gangi í 25 ár
sem felst í því að bannað hefur
verið að veiða bleikju í net öðru-
megin við fjörðinn en leyft hinu-
megin. Þess vegna þótti réttlætis-
mál að báðir aðilar væru undir
sama hatti hvað þetta varðar þegar
reynt væri að vernda fiskistofna
ánna. Bændur fá umþóttunartíma
hvað varðar netaveiðina fram í júlí
í sumar. Í bréfi veiðimálastjóra til
eigenda veiðiréttar við Eyjafjörð
um veiðibannið segir m.a. ,,Í fiski-
fræði ríkir það almenna viðhorf, að
ekki sé heppilegt að veiða úr
blönduðum fiskstofnum í göngu,
þ.e. fiskstofnum úr mörgum mis-
munandi ám. Sé um slíkar veiðar
að ræða, þurfi að taka tillit til
veikasta stofnsins, þegar friðunar-
aðgerðir eru ákveðnar. Sé litið til
ástands silungsstofna við Eyjafjörð
kemur í ljós, að þar er almennt um
rýrnun að ræða ... Þar virðist
ástandið vera einna verst í
Svarfaðardalsá en einnig rýrt í
Hörgá og Eyjafjarðará. Sé litið til
nærliggjandi svæða hefur bleikju-
gengd einnig rýrnað mjög í Fljótá.
Þar sem bleikjan úr ám við
Eyjafjörð hefur sameiginlega ætis-
slóð vítt og breitt um fjörðinn eru
sterk líffræðileg rök fyrir því að
takmarka þá sókn, sem verið hefur
í bleikjustofnana undanfarin ár.
Eðlilegt er að allir þeir sem nýta
viðkomandi stofna taki þátt í
friðunaraðgerðum og uppbyggingu
stofnanna."
Bannað að veiða göngu-
silung í net í Eyjafirði
Fjölmörg af þeim verkefnum
sem starfsmenn Fag-fjós fást við
snúast um almenna
vinnuhagræðingu við fjósverkin.
Hvort sem það snýst um mjaltir,
fóðrun eða þrif. Hér á eftir er
ætlunin að gera í stuttu máli grein
fyrir því hvernig slíkt úttektarferli
gengur fyrir sig.
Mat á núverandi stöðu
Eitt af mikilvægustu
skrefunum felst í því að meta
núverandi vinnulag þess verks
sem skoðað er hverju sinni. Til
þess þarf bæði að styðjast við
skráningar bóndans sem og
mælingar sem framkvæmdar eru
við heimsóknina. Ekki er nóg að
styðjast eingöngu við
vinnumælingar heldur verður líka
að áætla árlegan kostnað af þeim
tæknibúnaði og/eða aðstöðu sem
tilheyrir verkinu.
Út frá þessum niðurstöðum eru
síðan ræddir ýmsir möguleikar við
vinnuhagræðingu og bóndinn
látinn skilgreina hvaða
markmiðum hann vill stefna að.
Lausnin getur t.d. falið í sér
breytingu á vinnulagi, endurbætur
á vinnuaðstöðu eða fjárfestingu í
tæknibúnaði.
Samanburður
Þegar búið er að móta lausn
sem uppfyllir markmið bóndans er
næsta skref að bera hana saman
við núverandi stöðu. Í sumum
tilvikum geta verið 2 til 3 lausnir
sem þarf að bera saman. Dæmi
um slíkan samanburð má sjá í
meðfylgjandi töflu.
Í þessu dæmi er eingöngu
verið að horfa til kostnaðar við
mjaltir. Þrátt fyrir að fjárfest er í
mjaltabúnaði þá lækkar
framleiðslukostnaður á lítra um 10
aura vegna þess vinnusparnaðar
sem næst með bættri tækni.
Einnig fylgir það að vinnan verður
mun auðveldara og verður að taka
þann lið með í reikningana. Gæta
verður að því að niðurstöður eru
mjög næmar fyrir breytingum á
tímalaunum.
Framkvæmd og eftirlit
Þegar komin er niðurstaða á
því hvaða lausn gæti hentað
bóndanum, þarf að skoða áhrif
framkvæmdarinnar á rekstur
búsins og fjármagnsstreymi í
heild. Verði niðurstaða
leiðbeininganna sú að ráðist er í
framkvæmdir er mikilvægt að
vandlega sé farið yfir alla þætti
framkvæmdarinnar áður en þær
hefjast. Þekkja verður vel þær
forsendur sem lagt er upp með og
hvaða áhrif það hefur ef forsendur
breytast yfir framkvæmdartímann.
Hvaða áhrif hefur það t.d. á
samanburðinn ef ekki næst sú
vinnuhagræðing sem stefnt var að
eða þá að uppsetning búnaðar
kosti meira en gert var ráð fyrir í
upphafi?
Að loknum framkvæmdum
þarf síðan að meta árangur
verkefnisins og meta hvort sá
vinnusparnaður sem stefnt var að
hafi náðst eða hvort
kostnaðargreining hafi staðist.
Núverandi Fjárfest í
staða nýjum
mjaltabúnaði
Forsendur:
Mjólkandi kýr 30
Framleidd mjólk, l/ári 148763
Tímalaun, kr/klst 1200
Samanburður:
Undirbúningur og frágangur vegna mjalta, klst/dag 0,4 0,6
Mjaltatími, min/kú/dag 5,2 3,1
Mjaltir, klst/dag 3,0 2,2
Mjaltir, klst/ári 550 396
Sparnaður: klst/ári 154
Árlegur kostnaður mjaltabúnaðs, kr/ári 150.000 320.000
Niðurstöður:
Rekstrarkostnaður mjaltabúnaðar, kr/l 1,01 2,15
Launakostnaður vegna mjalta, kr/l 4,44 3,19
Árlegur kostnaður mjaltabúnaðar, kr/l 5,44 5,35
Vinnu-
hagræðing
í fjósum
Áhugi á Lifandi
landbúnaði
Þrátt fyrir að enn sé engin
skráð lykilkona frá
landbúnaðarhéraðinu Eyjafirði
í grasrótarhreyfingunni Lifandi
landbúnaði hafa eyfirskir
bændur virkan áhuga á
verkefninu. Það sést best á því
að á aðalfundi
Búnaðarsambands Eyjafjarðar
var óskað eftir fyrirlesara frá
Lifandi landbúnaði til að kynna
grasrótarhreyfinguna og þær
hugmyndir sem bændurnir í
hreyfingunni hafa fram að færa
fyrir íslenskan landbúnað. Það
var Kristín Linda Jónsdóttir,
Miðhvammi í Þingeyjarsýslu,
sem tók að sér verkefnið og
skýrði frá hugmyndum
kvennanna sem mynda hópinn
og verkefnum hreyfingarinnar
til þessa. Fundarmenn voru
ánægðir með erindið að sögn
Vignis Sigurðssonar,
framkvæmdastjóra
Búnaðarsambandsins, og vænta
mikils af aukinni þátttöku
kvenna í framvarðarsveit
íslensks landbúnaðar á
komandi árum. /RS