blaðið - 03.06.2006, Blaðsíða 26

26 I VÍSINDI
LAUGARDAGUR 3. JÚNÍ 2006 blaðiö
Ef viö gætum
lifað lengur
Þráin eftir ódauðleika er að öllum
líkindum jafngömul manninum.
Frá örófi alda hefur maðurinn þráð
að lifa vel og lengi við góða heilsu og
helst viðhalda þreki og þrótti æsk-
unnar sem lengst. Þó að við eigum
enn langt í land með að ná því tak-
marki eru margir vísindamenn á
þeirri skoðun að meðalævi manna
kunni í framtíðinni að lengjast um
nokkur ár og áratugi og að fólk muni
jafnvel geta náð allt aði40 ára aldri.
Ekki er nóg með að fólk lifi lengur
heldur verður það heilsuhraustara
fram eftir aldri. Þannig myndi
maður á tíræðisaldri hafa andlega
og líkamlega heilsu á við mann á sex-
tugsaldri núna.
Þeir allra bjartsýnustu eins og
breski vísindamaðurinn Aubrey de
Gray telja að lengja megi líf manna
um alla eilífð en flestir hafna þó
slíkum hugmvndum sem helberum
vísindaskáldskap.
Meðalævi fólks mun lengjast
meðal annars vegna heilbrigðari lífs-
hátta, betri aðstæðna og heilbrigðis-
þjónustu og framfara í lífvísindum.
Hugmyndir um að hægt sé að
lengja líf fólks með aðstoð vísind-
anna vekja upp ýmsar siðferðis-
spurningar og ekki eru allir á eitt
sáttir um hvort slíkar tilraunir séu
ásættanlegar.
Á vefsíðu tímaritsins LiveScience
birtist á dögunum greinaflokkur
þar sem menn velta vöngum yfir
kostum og göllum hærri meðalald-
urs manna og velta fyrir sér hvaða
áhrif það hefði á samfélagið ef menn
lifðu umtalsvert lengur en þeir gera
nú.
Meiri tími með ástvinum
Að mati greinarhöfunda hefði
lengri meðalævi manna ótvírætt
ýmsa kosti í för með sér. Fólk gæti
til að mynda varið meiri tíma með
ástvinum sínum, fylgst með afkom-
endum sínum vaxa úr grasi, lært ný
Hver vill lifa
að eilífu?
Ódauðleiki og eilíf æska hafa verið
skáldum og rithöfundum hug-
leikin yrkisefni í gegnum tíðina
auk þess sem þau koma við sögu i
trúarbrögðum og goðsögum. Þó að
menn óttist dauðann og þrái ódauð-
leikann reynist hann þeim gjarnan
þungbær og erfiður. Stundum
hafna söguhetjurnar ódauðleik-
anum á endanum vegna ástar á
dauðlegum manneskjum eða til að
öðlast sálarró. Oftar en ekki upp-
götva þær að stutt líf sem lifað er til
fulls er meira virði en einmanalegt
líf sem ekki sér fyrir endann á.
Eilíft líftil ama
Eilíft líf er nefnilega ekki alltaf
tekið út með sældinni. Gríska goð-
sagnahetjan Sýsifos
þráði til dæmis ekk- A\\
ert heitar en lífið \ v7
og reyndi að leika á V' A
guðina eftir dauðann.
Þeir hegndu honum
með því að láta hann endur-
taka sama tilgangslausa erfið
isstarfið til eilífðarnóns. Honum
var gert að ýta stóru bjargi
upp fjallshlíð til þess eins að
horfa á eftir bjarginu velta
aftur niður.
1 augum Connor
McLeod í kvikmynd
inni um Hálending-
inn frá árinu 1986
er ódauðleikinn
einnig þung
byrði og hann
óskar þess að
hann væri dauðlegur eins og fólk
er flest.
Arwen í Hringadróttinssögu
J.R.R. Tolkiens hafnar eilífu lífi
til að geta gengið að eiga Aragorn
konung sem er dauðlegur maður.
Stuttu eftir að Aragon deyr fellur
Arwen sjálf frá ríflega 2900 ára
gömul.
Ung að eilífu
Æskudýrkun og óttinn við að verða
gamall og grár er önnur birtingar-
mynd ódauðleikaþrárinnar í bók-
menntum og bíómyndum. Dorian
Gray, hin magnaða persóna Oscar
Wilde, heldur útliti æskunnar og
þrótti en raunverulegur aldur hans
og illt innræti kemur
fram í málverki af
honum sem enginn
lítur augum nema
hann sjálfur.
Pétur Pan er þó
að öllum líkindum
frægasta táknmynd
þeirra sem vilja
v a r ð -
v e i t a
b a r n i ð
í sér sem
lengst og helst
aldrei verða fullorðnir.
Hann flögrar um í
Hvergilandi ásamt fé-
lögum sínum og lendir í
ýmsum ævintýrum.
Pétur Pan sem ekki vildi fullorðnast er
eins konar holdgervingur æskudýrkunar
og þrárinnar eftir ódauðleika.
Lengri meðalævi myndi hafa margvísleg áhrif á samfélagið að mati siðfræðinga sem telja meðal annars að fjölskyldumynstur og sam-
bönd fólks myndu taka miklum breytingum.
tungumál eða að leika á hljóðfæri,
skipt um starfsvettvang eða ferðast
meira.
Þegar litið er á áhrif hærri með-
alaldurs á samfélagið í heild koma
ýmsir ókostir fram. Meðal annars
kynni það að gerbrey ta hugmyndum
fólks um ýmsar grunnstoðir sam-
félagsins svo sem hjónabandið, fjöl-
skylduna og vinnuna. Það sama má
segja um hugmyndir okkar um æsku
og elli og bilið á milli kynslóða.
Fleiri og styttri hjónabönd
Sálfræðingurinn Richard Kalish
sem hefur velt þessum áhrifum
fyrir sér telur að lengri ævi muni
gerbreyta viðhorfi okkar til hjóna-
bandsins. Hjón á sjötugsaldri sem
væru í ástlausu og illþolanlegu sam-
bandi myndu nú á dögum að öllum
líkindum hanga saman af gömlum
vana þau ár sem þau ættu eftir ólifuð.
Ef þau vissu hins vegar að þau þyrftu
að sitja uppi með hvort annað í 60-
80 ár til viðbótar væru meiri líkur til
að þau slitu samvistum.
Kalish spáir því að eftir því sem
meðalævi fólks lengist verði meira
um stutt hjónabönd og að fólk líti á
hjónabandið sem skuldbindingu til
langs tíma frekar en samband sem
eigi að vara ævina á enda.
Gerbreytt Qölskyldumynstur
Chris Hackler fræðimaður við Há-
skólann í Arkansas telur að tvisvar
sinnum lengri meðalævi muni hafa
fleiri áhrif á fjölskyldulíf fólks og
fjölskyldumynstur.
Ef það verður algengara að fólk
gangi í fleiri en eitt hjónaband um
ævina eins og Kalish spáir megi
jafnframt búast við því að fólk eign-
ist fleiri hálfsystkini. Ef fólk byrjar
að eignast börn á sama tíma og það
gerir nú kynnu allt að tíu kynslóðir
að vera á lífi á sama tíma. Ef frjósem-
istímabil kvenna lengist að sama
skapi og meðalævin kynnu systkini
að koma í heiminn með 40-50 ára
millibili. Svo mikill aldursmunur
myndi gerbreyta samskiptum systk-
ina sem og foreldra og barna.
Það hefði ótvírætt ýmsa kosti í för með sér ef fólk lifði lengur en það gerir nú. Það
gæti til dæmis varið meiri tíma með ástvinum sfnum og fjölskyldu og fylgst með
afkomendum vaxa úr grasi.
Vinnumarkaðurinn stokkaður upp
í flestum tilfellum hefði lengri ævi
óneitanlega í för með sér að fólk
ynni lengur en það gerir nú. Fólk
færi síðar á eftirlaun en nú ekki
aðeins í því skyni að einstaklingar
geti framfleytt sjálfum sér heldur
einnig til að létta byrðinni af lífeyr-
issjóðum eða eftirlaunakerfi hvers
ríkis fyrir sig.
Ef hæfir starfsmenn verða lengur
á vinnumarkaðinum mun efnagsleg
framleiðni aukast og auðveldara
verður fyrir fólk að skipta um starf
þrátt fyrir að það sé komið á miðjan
aldur.
Slíkar breytingar myndu einnig
hafa ýmsa ókosti í för með sér. Sam-
keppni um störf yrði harðari þar
sem fólk á miðjum aldri myndi
keppa um ný störf við yngra starfs-
fólk. Daniel Callahan sérfræðingur í
mmm