Bændablaðið - 10.03.2011, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | fimmtudagur 10. mars 2
Málgagn bænda og landsbyggðar
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 6.200 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.100.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0332 Blaðamenn: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is
Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Freyr Rögnvaldsson fr@bondi.is – Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason eh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið ehf.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
Við setningu búnaðarþings var sýnd
stuttmynd sem BÍ vann Myndin er
aðgengileg öllum og hvetjum við lesendur
Bændablaðsins til að kynna sér efni henn-
ar. Í myndinni koma fram sérfræðingar
og bændur. Af innleggi þeirra sem tala, má
heyra mörg athyglisverð sjónarmið. Megin
skilaboðin eru að nú þegar þurfi að hefjast
handa. Hlutverk íslenskra bænda sé takast
á við það verkefni að framleiða meiri mat.
Á þessu ári verður íbúafjöldi jarðar um 7
milljarðar manna. Samkvæmt spám mun sú
tala vera komin í um 9 milljarða á árbilinu
2040 til 2050. Allt þetta fólk þarf mat. Til
viðbótar er rétt að taka með í dæmið að
verulegar breytingar eru að verða í neyslu-
mynstri fólks. Stór samfélög í heiminum
eru að verað stöndugri og þá um leið koma
breyttar neysluvenjur. Neysla á kjöti fer t.d.
vaxandi. Það getur jafnvel haft í för með sér
meiri áhrif fyrir matvælaframleiðsluna en en
aukinn fólksfjöldi.
Fæðuöryggismál í brennidepli
Um heim allan er fæðuöryggismál í brenni-
depli. Í þeim viðræðum sem nú standa yfir
hjá Alþjóðaviðskiptastofnuninni WTO, gætir
vaxandi gremju vegna tilburða einstakra ríkja
við að grípa til úrræða á borð við útflutn-
ingsbann og tolla. Það gengur þvert gegn
megin hugmyndarfræði þeirra viðræðulotu
sem hófst 2001. Stór ríki, sem sum standa
reyndar utan WTO, láta þetta sem vind um
eyru þjóta. Þeirra hugsun er aðeins ein, að
tryggja lífskjör í sínu ríki og aðgengi að mat.
Rétt er að benda á fréttabréf FAO frá
því í haust: Þar segir að til að takast á við
hungur og breytta heimsmynd þurfi að tryggja
aðgengi að mat. Styrkja samfélög og efla
markmiðssetningu sem byggir á öryggi og
gæðum matvæla og traustri afkomu bænda.
Allt verður þetta að haldast í hendur við
breytta heimsmynd. Það þarf að huga að
afkomu bænda og kröfunni um aukna matar-
framleiðslu. Ábyrgri meðferð á náttúrugæð-
um í sátt við umhverfið.
Hvert er hlutverk íslenskra bænda? Það er
þegar ljóst að áhrifa þess sem hér er nefnt er
strax farið að gæta. Sú þróun á aðeins eftir að
verða augljósari í stórum heimi. Heimurinn
er nefnilega stór, og reyndar miklu stærri en
Evrópusambandið þó það komi kannski ein-
hverjum á óvart.
Bændur standa saman
Bændur, um heim allan standa frammi fyrir
mikilli áskorun. Bóndinn á Íslandi er í sömu
sporum og starfssystkini hans um allan heim.
Heiminn vantar mat. Ég trúi því að eðli bónd-
ans sé allsstaðar það sama. Viljinn til að hlúa
að landi, búfé sínu og gróðri, frá ystu nöf að
efstu hlíðarbrún.
Þjóðin á mikil tækifæri. Of lengi og of
mikið höfum við látið fortíðina tefja okkur
við að hefja verk við byggja hér upp á ný. Það
er ekki svartsýni fólksins sem þarna ræður
ríkjum, heldur einlægur vilji og máttur til
að rækta okkar land. Ræktum okkar land er
einmitt yfirskrift búnaðarþings í ár og á að vísa
okkur til allra þeirra tækifæra sem við getum
beislað til að efla okkar hag.
Auðlindir okkar í hafi, á landi og í vatni
eru þjóðarinnar dýrasta eign. Einnig hlunn-
indi, á borð við gras, kornrækt, skógrækt,
einstök búfjárkyn og aflið í fólkinu í sveit-
unum. Menntun og rannsóknir eru líka liðir í
þessu dæmi. Allir þessir innviðir eru til staðar
á Íslandi og það er okkar að grípa til aðgerða.
Þjóðin þarf að virkja kraftinn til að koma verð-
mætasköpun í gang á nýjan leik. Við þurfum
að virkja gömlu góðu kraftana sem enn eru til
í sveitum, eins og þegar allir mættu í steypu-
vinnu, eða önnur þau verk sem ganga þurfti í
af afli. Þjóðina vantar samstöðu. Bændur vilja
og geta sýnt samstöðu.
Afgerandi andstaða bænda við ESB
Í setningarræðu búnaðarþings var gerð að
umtalsefni sterk og almenn andstaða bænda
við ESB aðild. Það er skemmtilegt að fylgjast
með aðildarsinnum reyna að snúa út úr þeirri
sterku samstöðu. Lengi hefur verið fullyrt
að einhver gjá sé á milli bænda og forystu
Bændasamtakanna. Svo er aldeilis ekki.
Skoðanakönnunin sem samtökin lét gera á
meðal bænda staðfestir það. Hún var unnin
með faglegum hætti af Félagsvísindastofnun
Háskóla Íslands Úrtakið var rúmlega 10%
félagsmanna Bændasamtakanna. Það er mun
stærra hlutfall en í könnunum sem gerðar hafa
verið á viðhorfum til ýmissa mála í okkar
þjóðfélagi.
Varnarlínur BÍ
Á búnaðarþingi voru samþykktar varn-
arlínur BÍ vegna aðildarviðræðna að
Evrópusambandinu. Varnarlínurnar eru undir-
byggðar af ítarlegri og faglegri vinnu. Þar
kristallast í fáum og skýrum línum þau sterku
og skýru sjónarmið sem sýna hvað þarf að
leggja til grundvallar í afstöðu Íslands. Þar
kmeur fram með afdráttarlausum hætti hver
samningsafstaða Íslands á að vera í landbún-
aðarmálum. Skýrari stefnumörkun, er vart
hægt að gera. Bændasamtökin telja einsýnt
að stjórnvöldum sé nú ekkert að vanbúnaði
að láta reyna á þetta í ESB-viðræðunum.
/HB
Matvælaframleiðsla á krossgötum
Er Ísland bara
fyrir útvalda?
LEIÐARINN
Trúlega eru allir Íslendingar sam-
mála um að það eigi að ganga vel
um landið. Fara eigi gætilega og
byggja á skynsamlegum reglum
um landnýtingu og umgengni. Það
þarf þó ekki endilega að þýða að
Íslendingar þurfi að hverfa langt
aftur fyrir landnám hvað varðar alla
hugsun um landnýtingu og verndun
náttúrunnar.
Heitar umræður hafa verið að
undanförnu um tillögur til breytinga
á náttúruverndarlögum. Þar er td. lagt
til að banna m.a. innflutning lifandi
lífvera þar á meðal jurta og einnig
flutning lífvera á milli landshluta nema
sérstakar undanþágur liggi fyrir. Þarna
virðist eiga að taka upp einhverskonar
einangrunarstefnu sem gengur ekki
upp í veruleikanum þó ekki skuli van-
meta nauðsyn á ströngu eftirliti.
Surtsey er ágætt dæmi sem sýnir
hvernig náttúran kærir sig kollótta um
reglugerðir og lög misvitra manna. Frá
því gosi lauk í Surtsey þann 5. júní
1967 hafa vísindamenn fylgst með
mótun landsins og landnámi marg-
breytilegra gróðurtegunda. Fuglar,
hafið og vindar hafa borið fræ af
ólíkum tegundum til eyjarinnar frá
Íslandi og öðrum löndum. Þetta sýnir
best að það er ekki hægt að vernda
náttúruna í óbreyttri mynd um allan
aldur. Náttúran verður aldrei óbreytt,
jafnvel þó maðurinn komi þar hvergi
nærri.
Náttúran í Vatnajökulsþjóðgarði er
líka gott dæmi um land í mótun sem
tekur stöðugum breytingum. Vel skil-
greindir vegslóðar undir eftirliti og
hófleg nýting fugla og annarra nátt-
úrugæða eiga ekki að þurfa að skaða
ásjónu þess lands svo til vansæmdar
verði. Samt eru sett ströng lög og
reglur sem meina fjölda fólks aðgang
að svæðinu.
Skáldið Tómas Guðmundsson
varpaði upp ágætri skilgreiningu á virði
lands þegar hann sagði: „Landslag
yrði lítils virði ef það héti ekki neitt”.
Hver veit þá hvers virði það land er
sem ekki fær nafn ef enginn fær að
sjá það nema einhver útvalin hjörð í
boði æðstu ráðamanna þjóðarinnar?
Með þessari friðun virðast hreyfi-
hamlaðir t.d. engan rétt hafa til að
berja þetta land augum. Veiðimenn, og
bændur sem byggja á aldagamalli hefð,
hafa heldur engan rétt til eðlilegra
nytja í þessum „almenningi". Landið
virðist því bara til brúks fyrir suma
og einkum þá líkamlega hæfustu? Ef
svo er, hvaða merkingu hefur þá orðið
þjóðareign á landi og landsgæðum? -
Er Ísland og íslensk náttúra bara fyrir
útvalda? /HKr.
Votlendissetur Landbúnaðarháskóla Íslands:
Leitar samstarfs við landeigendur um endurheimt votlendis
Alcan á Íslandi hf. og Votlendissetur
Landbúnaðarháskóla Íslands hafa
gert með sér fjögurra ára samning
um endurheimt votlendis í því
skyni að draga úr losun gróður-
húsalofttegunda. Votlendissetrið
leitar nú samstarfs við landeig-
endur sem lagt geta til svæði sem
henta verkefninu.
Hlynur Óskarsson, for-
maður stjórnar Votlendisseturs
Landbúnaðarháskóla Íslands, segir
að á árum áður hafi menn gengið
fram af miklu kappi við ræsa fram
land til ræktunar. „Miðað við íbúa-
fjölda er þetta hlutfallslega mjög stór
póstur hjá okkur. Því var hinsvegar
ekki fylgt eftir með nægilegri úttekt
hverju þetta var að skila.“
Á síðustu öld var umtalsverður
hluti mýrlendis hér á landi ræstur
fram eða alls um 4000 ferkílómetrar.
Engin dregur í efa mikilvægi fram-
ræsts lands fyrir búskap í landinu
en úttektir hafa samt sem áður sýnt
að stór hluti þess lands sem ræstur
var fram er
ekki nýttur í
dag og hefur
nýleg könn-
un þessu
sviði gefið
til kynna að
óhætt væri
að endur-
heimta um
1000 fer-
k í lómet ra
lands án
þess að það
hefði áhrif á aðra landnýtingu.
2 milljónir tonna út í loftið
Í aldanna rás hefur safnast fyrir mikið
af lífrænum efnum (mó) í votlendi
landsins. Hverfi vatnið brotna þessi
efni niður og mynda m.a. koldíoxíð.
Varlega áætlað losna þannig tæplega
2 milljónir tonna af koldíoxíði frá
framræstu landi á Íslandi á ári. Þessa
losun má víða stöðva með því að
fylla upp í skurði. Því er ljóst að
endurheimt votlendis felur í sér
mikil tækifæri til að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda. Þessi tegund
mótvægisaðgerða í loftslagsmálum
hefur fengið fremur litla athygli en
sjónir hafa þó í auknum mæli beinst
að henni undanfarið, bæði á Íslandi
og erlendis.
„Auðvitað er auðvelt að vera vitur
eftirá en það sá enginn fyrir þær breyt-
ingar sem síðar urðu og á þessum
tíma spáðu menn ekki í vandamál er
vörðuðu kolefnislosun. Menn voru
bara að stunda landbætur sem þótti
eðlilegt á þeim tíma,“ segir Hlynur
Minnka árlega kolefnislosun
Markmið samningsins er að endur-
heimta um 5 ferkílómetra votlendisá
ári og stöðva þannig árlega losun
á um 2.500 tonnum af koldíoxíði.
Jafnframt er markmið samningsins
að þróa aðferðir til að mæla og meta
með viðunandi vissu árangurinn af
endurheimt með tilliti til losunar
gróðurhúsalofttegunda.
Leita samstarfs við bændur
Votlendissetur Landbúnaðar-
háskólans leitar eftir samstarfi við
landeigendur um endurheimt votlend-
is á landi þeirra og nú þegar hafa all-
nokkrir landeigendur lýst yfir áhuga.
Endurheimt votlendis hefur líka
margvíslegt annað gildi, t.d. aukið
fuglalíf og betri temprun vatns í ám og
lækjum. Auk þess má gera ráð fyrir að
þátttaka í mótvægisaðgerðum í lofts-
lagsmálum þyki eftirsóknarverð og
geti meðal annars skapað möguleika
í vistvænni ferðaþjónustu.
Áhugasamir landeigendur
eru beðnir að hafa samband við
Hlyn Óskarsson, formann stjórnar
Votlendisseturs Landbúnaðarháskóla
Íslands.
/Sími: 862-5047; hlynur@lbhi.is
Votlendi verður endurheimt með lokun skurða.
Hlynur Óskarsson.