Bændablaðið - 10.03.2011, Blaðsíða 20

20 Bændablaðið | fimmtudagur 10. mars 2011
Hjá Leiðbeiningamiðstöðinni á
Sauðárkróki er unnið fjölþætt
starf varðandi aðstoð við bændur
á svæðinu. Eiríkur Loftsson,
framkvæmdastjóri og ráðunautur
í nautgriparækt og jarðrækt, segir
ráðunautastarfið snúist mikið í
kringum, skýrsluhald og kynbóta-
starf. „Þá er gerð fóðuráætlana og
áburðaráætlana mikilvæg.“
Eiríkur segir að vegna sam-
dráttar í fjárveitingum samkvæmt
búnaðarlagssamningi þá þurfi
Leiðbeiningastöðin að fara að huga
að því að rukka bændur í auknu mæli
beint fyrir veitta þjónustu. Lítið sé þó
farið að reyna á það enn.
„Okkar þjónustusvæði er
Skagafjarðarsýsla. Auk þess
höfum við þjónustað Siglufjörð
fram að þessu en nokkur breyting
hefur orðið á því með tilkomu
Héðinsfjarðarganga. Ég sinni naut-
griparækt og jarðrækt auk þess
að gera eitthvað af búrekstaráætl-
unum. Við erum þrír ráðunautar
hér í fullri vinnu en einn Steinunn
Anna Halldórsdóttir, sauðfjár- og
hrossaræktarráðunautur, er í fæð-
ingarorlofi eins og er. Við réðum
Sigríði Ólafsdóttur frá Víðidalstungu
í hálft starf á meðan. Auk mín og
Sigríðar er svo Eyþór Einarsson,
hrossa- og sauðfjárræktarráðu-
nautur. Þá er fjórði ráðunauturinn,
Einar E. Einarsson landsráðunautur
í loðdýrarækt sem þjónar landinu
öllu. Hann er einnig með aðsetur á
Sauðárkróki en er þó aðeins í 10%
starfi hjá Leiðbeiningarmiðstöðinni
og 90% starfi hjá Bændasamtökum
Íslands.“
Hjá okkur er svo rekin
bókhaldsþjónusta og þar eru
Fjóla Viktorsdóttir og Sigríður
Magnúsdóttir við störf ásamt Brynju
Ingimundardóttur sem sér um að
svara í símann og vinna fjölmörg
verkefni við skráningar og fleira
sem til fellur.
Jarðræktarvefurinn jörð.is
tekinn í gagnið
Sigríður er að vinna með okkur í
átaki varðandi jarðræktarvefinn
jord.is. Hún er að reyna að koma
honum notkun hjá bændum og
gera viðeigandi lagfæringar á loft-
myndagrunni svo túnkortin verði
rétt. Þannig eiga menn að geta farið
að nota jörð.is til að gera áburðar-
áætlanir og halda utan um áburðar-
notkun og uppskeru ein og þeim vef
er ætlað. Þetta er miðlægur gagna-
grunnur sem getur haldið utan um
áburðarnotkun, bæði búfjáráburð
og tilbúin áburð. Ræktunarsögu
túnanna og hvað þau eru í raun að
gefa af sér og í gegnum þetta er
síðan hægt að gera áburðaráætlanir.
Allar þessar upplýsingar hafa
menn verið að skrá í gegnum tíðina
en það hefur ekki verið aðgengilegt í
miðlægum gagnagrunni. Sumir hafa
þó verið með mjög gott bókahald yfir
þetta en aðrir lakara eins og gengur.
Ég á kannski ekki von á að það muni
margir lesa þarna inn sínar gömlu
upplýsingar en auðvitað er það hægt.
Við erum að reyna að koma þessu
sem fyrst í gagnið hjá þeim sem við
vitum að muni sinna þessu vel. Til
viðbótar geta menn skrifað út úr
þessu kerfi eyðublöð fyrir gæða-
handbók sem menn þurfa að skila
varðandi áburðarnotkun og upp-
skeru.Í jörð.is hafa menn aðgang
að sínum túnkortum til að skoða þau
og gera mælingar á vegalengdum
og flatarmáli.
Bændur geta þar haft aðgang
að þessum jarðræktarvef. Þá geta
kúabændur haft aðgang að Huppu,
sauðfjárbændur að Fjarvis og
hrossabændur að World Feng.
Gagnvirkt kerfi á vefnum
„Við munum gera áburðaráætlanir
núna í þessu kerfi en við byrjuðum
aðeins á því í fyrra. Þetta er eitt af
þeim forritum sem verða til staðar
á Bændatorginu svokallaða hjá
Bændasamtökunum. Ég get því gert
áætlun í kerfinu og bóndinn síðan
skoðað hana hjá sér. Bóndinn getur
því líka gert sína eigin áætlun í kerf-
inu og óskað eftir því að ég geri
athugasemd við áburðaráætlunina.
Þá get ég farið inn í kerfið mínu
lykilorði og skoðað hvað hann er
búinn að gera og gert athugasemdir
við það. Þetta opnar því heilmikla
möguleika.“
Meiri skilningur á
áburðarstýringu en áður
Er vaxandi skilningur á gildi stýr-
ingar í áburðargjöf hvað varðar
hlutföll lífræns áburðar og tilbúins
áburðar?
„Já, það mun meira hugsað um
þessa hluti núna en áður. Eftir að
áburðarverð hækkaði fóru menn að
hugsa um að nýta áburðinn betur.
Bæði hvað varðar tímasetningu
dreifingar og betri skipulagningu
á hvar áburðurinn er borinn á. Á móti
kemur að bændur eru farnir að nota
meira af hálmi sem undirburði undir
skepnur og þá er það ekki eitthvað
sem menn bera á tún strax. Slíkum
áburði moka menn þá út og láta ann
standa og brjóta sig í kannski eitt ár
og dreifa honum þá frekar í flög þar
sem hann er plægður niður.“
Sumir farnir að óttast kal
Kal í túnum í Skagafirði hefur að
sögn Eiríks ekki verið vandamál svo
neinu nemi síðan 1999. Það ár var kal
reyndar vandamál víða allt land. „Ég
á ekki von á kali í ár nema hugsan-
lega á stöku stað þar sem snjóinn frá
í haust hefur ekki tekið upp. Ef svell
liggja á túnum fram í mars, apríl þá
má búast við að þau verði farin að
valda skemmdum og gróðurinn að
skaðast vegna súrefnisskorts.“
Kvarta ekki undan verkefnaleysi
Eiríkur segir að á haustin sé jafnan
mikil törn í sauðfjárskoðun. Þar eru
lömbin metin og bændur aðstoð-
aðir við að velja lömb til ásetnings.
„Framundan er svo landsmót hjá
hestamönnum og örugglega mikil
spenna varðandi kynbótadóma í vor.“
Sem kunnugt er var landsmótið
slegið af í fyrra vegna hrossapestar-
innar. Eiríkur segir að staðan eigi að
vera orðin þolanleg hvað það varðar
og hóstapestin að mestu yfirstaðin.
Að öðru leyti segir Eiríkur að
mikið sé jafnan að gera hjá ráðu-
nautunum í Skagafirði. Ekki þurfi
að kvarta undan verkefnaleysi.
Bankakreppan hafi aukið skuldir
bænda mikið og staðan sé mjög slæm
hjá sumum þeirra. Þá hafi úrlausn
þeirra mál miðað afar hægt eins og
öðrum uppgjörsmálum sem snerta
bankana í landinu.
Búfjáreftirlit getur verið viðkvæmt
Í sumum búnaðarsamböndunum
hafa menn tekið að sér búfjár-
eftirlit fyrir sveitarfélögin sem
annars hafa það lögformlega á
sinni könnu. Slík verkefni hefur
Leiðbeiningastöðin á Sauðárkróki
m.a. tekið að sér. Segir Eiríkur að
sérstakir menn starfi við það búfjár-
eftirlit en haustskýrslum sé öllum
skilað til Leiðbeiningastöðvarinnar.
Búfjáreftirlitsmenn fara seinni hluta
vetrar til allra búfjáreigenda og
athuga með aðbúnað og fóðrun dýra.
„Ef þeir sjá eitthvað ábótavant ber
þeim að gera héraðsdýralækni við-
vart. Þar með er málið úr þeirra hönd-
um og er þeim ekki ætlað sjálfum að
taka beint á málum. Vitanlega er það
þó þannig að minni háttar mál fara
ekki lengra ef búfjáreigandi fer að
athugasemdum búfjáreftirlitsmanna.
Ef það er eitthvað stærra þá vísa þeir
málinu áfram til héraðsdýralæknis.“
Matsatriði hvar
fína línan liggur
Eiríkur segir að það geti vissulega
orkað tvímælis að blanda saman
ráðgjöf og eftirliti þegar ráðunautur
sinni búfjáreftirlitinu. Slíkt geti
kallað á árekstra og óþægindi.
„Þetta fyrirkomulag gefur ráðu-
nautunum hinsvegar færi á að ráð-
leggja bændum sem ella leita sjaldan
eða aldrei til þeirra. Þegar mál eru
komin í hendur héraðsdýralæknis
kallar hann jafnan til ráðunaut sem
fagaðila til að fara með sér í eftirlits-
heimsóknir. Ef málin eru komin svo
langt er mikilvægt að sömu menn-
irnir komi ekki að málinu á fleiri en
einu stigi þess.
Alhæfingar varasamar
Eiríkur segir það ekki algengt að
gera þurfi ábendingar um eitthvað
sem betur megi fara hjá bændum
varðandi aðbúnað og fóðrun. Sumir
taki því vel en öðrum þyki jafnvel
að sér vegið eins og gengur. Síðan
hefur oft reynst erfitt að ljúka málum
sem kærð hafa verið og koma þeim í
eðlilegan farveg eins og forsíðufrétt í
síðasta Bændablaði bendir til.
„Sá hópur bænda sem leitar
þjónustu hjá og ráðgjafar hjá okkur
er nokkuð breytilegur eftir því um
hvaða þjónustu er að ræða. Yngri
bændur eru áberandi í þeim hópi
sem leitar til okkar og eins er ákveð-
inn hópur sem nýtir sér þjónustuna
stöðugt og reglulega. Þar er oft um
mjög reynslumikla og góða bændur
að ræða og stundum ekki síður þannig
að við ráðunautarnir sækjum aðferðir
og reynslu í smiðju til þeirra bænda
sem við teljum til fyrirmyndar. Í okkar
starfi fellst m.a. að miðla upplýsingum
frá þeim sem eru að ná góðum árangri
til þeirra sem gætu haft gagn af því.
Mikilvægt er einnig hjá okkur
að halda fræðslufundi og námskeið.
Okkur hefur lánast í samstarfi við
búgreinarfélögin eða vera með
áhugaverða stutta fræðslufundi. Okkar
reynsla er að mæting hefur verið góð á
þá fundi og námskeið sem við höfum
haldið. Einkum þau styttri,“ segir
Eiríkur Loftsson.
/HKr.
Leiðbeiningamiðstöðin á Sauðárkróki sinnir víðtækum verkefnum:
Vaxandi skilningur á gildi stýringar í áburðargjöf
Eiríkur Loftsson, framkvæmdastjóri Leiðbeiningamiðstöðvarinnar á Sauðárkróki. Mynd | HKr.
Bjarni Arason, sem nú er fallinn
frá, skilur í mínum huga eftir
mikið af björtum minningum.
Hann hafði ég þekkt lengur en
nokkurn annan samstarfsmann
úr leiðbeiningaþjónustu land-
búnaðarins. Fyrst man ég hann
sem dugmikinn ráðunaut norður
í Eyjafirði þar sem hann vakti
áhuga strákpatta á þeim mikla
mun sem var að sjá hjá kúnum
á bænum, hlut sem við áttum oft
eftir að skiptast á skoðunum um,
áratugum síðar, víða um sveitir
landsins. Á þessum árum leið-
beindi Bjarni eyfirskum bændum
fyrst og fremst um nautgriparækt.
Hann var einn hinna kraftmiklu
leiðbeinenda sem um miðja öldina
komu til starfa fyrir íslenska land-
búnað við það nýja landnám, sem
þá fór fram í sveitum landsins.
Bjarni var í fyrsta hópnum sem
vorið 1949 lauk prófi frá fram-
haldsdeildinni á Hvanneyri.
Bjarna minnist ég líka frá
þeim árum úr forystuliði þjóð-
málaumræðu. Hann var af þeirri
kynslóð, sem kom til starfa með
íslenska lýðveldinu, og á þeim árum
skipaði hann sér því í forustusveit
þess fólks sem tók til varnar sjálf-
stæði þjóðarinnar undir merkjum
Þjóðvarnarflokksins.
Síðan liggja leiðir okkar Bjarna
næst saman árið 1970 þegar hann er
í námsdvöl í Noregi. Þá var honum
fyllilega ljóst að framtíð sveitanna
væri háð því að þar mætti skapa fjöl-
breyttari starfsvettvang en þar hafði
verið til þess tíma. Nauðsynlegt
var að finna ný störf fyrir það fólk,
sem tækniframfarir höfðu leyst af
hólmi í hefðbundnum búgreinum.
Hann var því þarna kominn til að
kynna sér möguleika ferðamennsku
og hlunnindanýtingar í sveitum. Þar
eins og svo oft var hann í forustu
breytinganna.
Þegar ég kem til starfa hér á landi
verður Bjarni síðan einn nánasti sam-
starfsmaður minn um langt árabil í
nautgriparæktinni. Til hans var hægt
að sækja mikla fræðslu um starfsemi
í greininni undangengin ár og ætíð
var Bjarni einn öflugasti talsmaður
nauðsynlegra breytinga í framkvæmd
og vinnubrögðum. Mest er samt
birtan um minningar frá ógleyman-
legum ferðalögum um grónar sveitir
Borgarfjarðar á björtum vordögum
um árabil til að skoða þar föngulegar
kýrnar og meta árangur starfsins. Auk
þess að stýra daglegri starfsemi
Búnaðarsambands Borgarfjarðar
var Bjarni í forustusveit samvinnu-
manna í Borgarfirði og hafði af
mikilli þekkingu á mönnum og mál-
efnum að miðla. Í öllu samstarfi var
Bjarni einstakur samstarfsmaður.
Hann var með afbrigðum réttsýnn
og greindur og fljótur að greina
aðalatriði hvers máls. Um leið
hafði hann mjög mikla hæfileika
til að leiða sem flest mál til farsælla
lausna í sátt og samlyndi. Hann var
mikill röskleikamaður í starfi og
gaman að vinna með honum vegna
þess hve ætíð var gengið fumlaust
og skipulega til starfa. Bjarni var
mikill frásagnarmaður og átti létt
með að greina spaugilegu hliðarn-
arnar á hverju máli. Umbreytingarnar
í landbúnaðinum hér á landi undir lok
síðustu aldar voru greinilega mörgum
hinum eldri leiðbeinendum þungbær-
ar, þar sem þeim fannst sem þeir væru
að snúast að vissu leyti gegn lífsstarfi
sínu. Bjarni fannst mér takast á við
þessi mál af meira raunsæi og festu
en aðrir af hans kynslóð úr þessum
hópi. Auk margháttaðra forustustarfa
í héraði sinnti hann einnig mörgum
málum bænda á landsvísu. Þannig
var hann um langt árabil formaður
stjórnar RALA og var þar eins og á
öðrum sviðum gott að leita reynslu
hans síðar.
Með þessum fátæklegu orðum
eru Bjarna Arasyni að leiðarlokum
þökkuð ómetanleg kynni, sem aldrei
bar skugga á, en færðu mér mikla
þekkingu og víkkuðu sjóndeildar-
hringinn.
Kristínu og börnunum eru færðar
innilegar samúðaróskir við fráfall
þessa góða drengs.
/Jón Viðar Jónmundsson
Bjarni Arason – minningarorð