Fréttablaðið - 25.02.2012, Qupperneq 28

25. febrúar 2012 LAUGARDAGUR28
1991
Kvennalistinn
13.069 atkv.
8,3%
5 þingm.
Þjóðarflokkurinn –
Flokkur mannsins
2871 atkv.
1,8%
0 þingm.
Frjálslyndir
927 atkv.
0,6%
0 þingm.
Heimastjórnar-
samtökin
975 atkv.
0,3%
0 þingm.
1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
1953
Þjóðvarnarflokkurinn
4.667 atkv.
6,0%
2 þingm
Lýðveldisflokkurinn
2531 atkv.
3,3%
0 þingm
1956
Þjóðvarnarflokkurinn
3706 atkv.
4,5%
0 þingm.
1959 (júní)
Þjóðvarnarflokkurinn
2137 atkv.
2,5%
0 þingm.
1959 (okt)
Þjóðvarnarflokkurinn
2883 atkv.
3,4%
0 þingm.
1967
Óháði lýðræðis-
flokkurinn
1043 atkv.
1,1%
0 þingm.
1971
Samtök fjálsl. og
vinstri manna
9.395 aktv.
8,9%
5 þingm.
Framboðs-
flokkurinn
2.110 aktv.
2,0%
0 þingm.
1974
SFV
5245 atkv.
4,6%
2 þingm.
Fylkingin – baráttu-
samt. sósíalista
201 atkv.
0,2%
0 þingm.
Lýðræðis-
flokkurinn
127 atkv.
0,1%
0 þingm.
Kommunistafl.
Ísl. (m-l)
121 atkv.
0,1%
0 þingm.
1978
SFV
4073 atkv.
3,3%
0 þingm.
Stjórnmálaflokkurinn
486 atkv.
0,4%
0 þingm.
Fylkingin –
baráttusamt. sósílal.
184 atkv.
0,2%
0 þingm.
Kommúnistafl. Ísl. (m-l)
128 atkv.
0,1%
0 þingm.
2009
Frjálslyndi flokkurinn
4148 atkv.
2,2%
0 þingm.
Borgarahreyfingin
13.519 atkv.
7,2%
4 þingm.
2007
Frjálslyndi flokkurinn
13.233 atkv.
7,3%
4 þingm.
Íslandshreyfingin
5.953 atkv.
4,2%
0 þingm.
2003
Frjálslyndi
flokkurinn
13.523 atkv.
7,4%
4 þingm.
Nýtt afl
1791 atkv.
1,0%
0 þingm.
1999
Frjálslyndi
flokkurinn
6919
4,2%
2 þingm.
Húmanistaflokk-
urinn
742
0,4%
0 þingm.
1979
Eggert Haukdal
1.484 atkv.
1,2%
1 þingm.
Fylkingin – baráttu-
samt. sósíal.
480 atkv.
0,4%
0 þingm.
Hinn flokkurinn
108 atkv.
0,2%
0 þingm.
1983
Kvennalistinn
7.125 atkv.
5,5%
3 þingm.
Bandal. jafnaðarm.
9489 atkv.
7,3%
4 þingm.
1987
Borgaraflokkurinn
16.588 atkv.
0,9%
7 þingm.
Kvennalistinn
15.470 atkv.
0,1%
6 þingm.
Samtök um jafnrétti
og félagshyggju
1892 atkv.
1,3%
1 þingm.
Flokkur mannsins
2231 atkv.
1,5%
0 þingm.
Þjóðarflokkurinn
2047 atkv.
1,4%
0 þingm.
Bandalag jafnaðarm.
246 atkv.
0,1%
0 þingm.
1995
Kvennalistinn
8.031 atkv.
4,9%
3 þingm.
Þjóðvaki
11.806
7,2%
4 þingm.
SÉRFRAMBOÐ Á ÍSLANDI
E
kki færri en fimm
hreyfingar hafa kynnt
fyrirhugað framboð til
Alþingis í næstu kosn-
ingum. Hvenær þær
verða er ekki öruggt,
en samkvæmt áætlun verða þær í
maí 2013. Það veltur hins vegar á
því að ríkisstjórn Jóhönnu Sigurð-
ardóttur haldi
velli, en ljóst er
að krafan um
kosningar fyrr
verður æ hávær-
ari. Sérstaklega
hjá stuðnings-
mönnum ann-
arra en stjórn-
arflokkanna.
Ný framboð
eru ekki ný bóla
í íslenskum stjórnmálum. Lýð-
veldi var stofnað á Þingvöllum
árið 1944 og þá sátu fjórir flokkar
á Alþingi: Alþýðuflokkur, Fram-
sóknarflokkur, Sjálfstæðisflokkur
og Sósíalistaflokkur Íslands. Það
liðu hins vegar ekki nema níu ár
þar til fimmti flokkurinn bættist
við þegar Þjóðvarnarflokkurinn
náði inn á þing.
Á lýðveldistímanum hefur 20
sinnum verið gengið til alþingis-
kosninga og aðeins sex sinnum
hefur fjórflokkurinn einn náð
manni inn.
Fimm flokka norm
Stefán Pálsson sagnfræðingur
segir að sé rýnt í kosningaúr-
slit komi í ljós að hinn frægi fjór-
flokkur sé mýta. Vissulega séu
sömu fjórir flokkarnir, eða arftak-
ar þeirra, alltaf til staðar. Réttara
sé þó að tala um flokkana fjóra og
fimmta flokkinn.
„Mönnum verður tíðrætt um
fjórflokkinn en ansi drjúgan hluta
af lýðveldistímanum sé nær að
tala um fimmflokkinn. Það á sér-
staklega við um síðustu áratugi.
Fimmta framboðið hefur hins
vegar verið fljótandi og sjaldnast
mjög lífvænlegt. Það er hins vegar
frekar normið síðustu áratugi að
við séum með fimm flokka á þingi
en fjóra.“
Stefán bendir á að síðan árið
1983 hafi alltaf verið fleiri en fjór-
ir flokkar á þingi. Fimmti flokkur-
inn hafi hins vegar yfirleitt gert út
á fjórflokkshugmyndina.
„Þá er ýtt undir þá hugmynd að
um nýtt framboð sé að ræða sem
sé öðruvísi en fjórflokkurinn. Sami
rassinn sé undir öllum hinum og
það er gert út á ákveðið nýjabrum.“
Uppbygging eða innkoma
Þetta getur hins vegar skapað
ákveðið vandamál að mati Stefáns.
„Það kemur upp ákveðin „catch
22“ staða fyrir ný framboð. Besta
leiðin til að detta inn á þing er að
gera það með látum, að bjóða fram
á síðustu stundu, rétt fyrir kosn-
ingar.
Besta dæmið um það er Borg-
araflokkurinn, en þar var ákveð-
ið að bjóða fram nokkrum dögum
áður en framboðsfrestur rann út.
Menn mönnuðu framboð á nokkr-
um klukkutímum, sem er alveg
galið. Frjálslyndi flokkurinn er
annað dæmi um þetta og líka
Íslandshreyfingin.
Vandinn við þetta getur hins
vegar verið sá að auknar líkur eru
á að flokkar liðist í sundur eftir
kosningar ef þú hristir eitthvað
saman á síðustu stundu. Þá byrja
erjurnar, sem aðrir flokkar ljúka
fyrir kosningar, að kosningum
loknum.“
Stefán segir mýmörg dæmi
um þetta, svo sem Borgarahreyf-
inguna, Borgaraflokkinn og
Frjálslynda flokkinn. „Það getur
því verið góð leið til að ná fylgi
í kosningum að koma inn með
látum, en það er ekki endilega
heilladrjúgt til uppbyggingar.“
Kvennalistinn sé hins vegar
dæmi um að tekist hafi að byggja
upp flokk með góðum fyrirvara
sem náði góðum árangri.
Flokksvald minnkar
Athyglisvert er að skoða þau fram-
boð sem komið hafa fram til hlið-
ar við fjórflokkana. Að Kvenna-
listanum, Borgarahreyfingunni
og Þjóðvarnarflokknum undan-
skildum hafa þeir allir snúist um
ákveðna persónu. Samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna um
Hannibal Valdimarsson, Banda-
lag jafnaðarmanna um Vilmund
Gylfason, Borgaraflokkurinn um
Albert Guðmundsson, Þjóðvaki
um Jóhönnu Sigurðardóttur og
Frjálslyndi flokkurinn um Sverri
Hermannsson. Að auki eru mörg
dæmi um sérframboð.
Segja má að ákveðin skil verði
við kosningarnar 1983, en líkt og
áður hefur komið fram hafa síðan
þá ætíð verið fimm flokkar á þingi.
Stefán segir að árin þar á undan
hafi ekki verið góð fyrir stétt
stjórnmálanna, tíðar kosningar
og erfiðleikar við stjórnarmyndun.
„Velta má því fyrir sér hvort
það hafi einhver áhrif að þegar
líður á 9. áratuginn fer að losna
um stöðu flokksblaðanna og þau
fara að veikjast og hverfa og við
sjáum frjálsar útvarps- og sjón-
varpsstöðvar.
Möguleiki fjórflokksins á að
halda utan um þjóðmálaumræðuna
fer minnkandi. Það gerir fimmtu
framboðunum auðveldara fyrir,
það þarf ekki lengur að eiga eitt
stykki dagblað og prentsmiðju.“
Fjórflokkurinn er bara mýta
Fimm ný samtök hafa tilkynnt um framboð sitt til Alþingis í næstu kosningum. Það er svipað og í kosningunum 1987. Oft er
talað um fjórflokkinn en síðan árið 1983 hafa fimm flokkar ætíð átt sæti á Alþingi. Kolbeinn Óttarsson Proppé kynnti sér nýju
framboðin og gluggaði í söguna. Lífseigasta kenning íslenskrar stjórnmálasögu er kannski þrátt fyrir allt bara enn ein mýtan.
KÁTT Á HJALLA Kvennalistinn er sigursælasta fimmta framboðið. Flokkurinn kom þremur þingkonum á Alþingi árið 1983, 6 árið
1987, 5 árið 1991 og 3 árið 1995. Hann rann síðan inn í Samfylkinguna. Kvennalistinn var mjög óhefðbundinn stjórnmálaflokkur
og til að mynda ekki með formann. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
STEFÁN PÁLSSON
Björt framtíð er heitið á fram-
boði Guðmundar Steingríms-
sonar, fyrrum þingmanns
Framsóknarflokksins og nú
utan flokka, og Besta flokks-
ins. Guðmundur er í fram-
varðasveit hans ásamt Heiðu
Kristínu Helgadóttur og fleirum. Flokkurinn á
eftir að vinna málefnavinnu, en hefur tilkynnt
að hún verði á grunni hugsjóna flokksins um
græna, frjálslynda, alþjóðasinnaða, lýðræðis-
lega framtíð. Flokkurinn vill að auðlindir skili
þjóðinni sjálfbærum arði, lýðræði þurfi að vera
virkt og fljótt og velferðarkerfið og mennta-
kerfið hið besta.
Flokkurinn hefur áhyggjur af því að ungt fólk
flytji af landi brott þar sem það telji framtíðina
ekki nógu bjarta hér. Þá vísar nafn samtakanna
til viðfangsefna í umhverfismálum á heimsvísu
sem kalla á afgerandi viðbrögð.
Stuðla að
bjartri framtíð
Unnið er að stofnun
nýs stjórnmálaafls sem
hefur hlotið vinnuheitið
Breiðfylking. Endanlegt nafn
verður ákveðið á stofnfundi
hreyfingarinnar. Friðrik Þór
Guðmundsson, formaður
Borgarahreyfingarinnar, er einn þeirra sem
að framboðinu standa, en auk einstaklinga
úr þeim flokki stendur fólk úr Hreyfingunni,
Frjálslynda flokknum, fullveldissinnar og fleiri
að framboðinu. Breiðfylking fyrir stjórnarskrá,
skjaldborg og siðvæðingu mun því bjóða fram
í næstu kosningum.
Meðal annarra mála sem Friðrik hefur
sagt flokkinn leggja áherslu á er uppstokkun
kvótakerfisins og siðvæðing stjórnsýslunnar og
fjármálamarkaðarins. Þá sé gengið út frá því
að samningaviðræðum við ESB ljúki og niður-
staðan verði borin undir þjóðina.
Ný stjórnarskrá
og skjaldborgin
Hægri grænir, flokkur
fólksins, skilgreinir sig sem
grænan borgaraflokk. Guð-
mundur Franklín Jónsson
hefur verið í forsvari fyrir
flokkinn. Flokkurinn segir
gamla íslenska fjórflokks- og
embættismannakerfið vera úrelt sem hafi
sýnt sig best í aðdraganda efnahagshrunsins.
Flokkurinn vill opið þjóðfélag og beint lýðræði.
Hægri grænir vilja byggja upp grænt hagkerfi
á Íslandi og telja að frjáls samkeppni efli
heilbrigða samkeppni. Þá segir að einstaklings-
frelsi sé lykillinn að gæfu þjóðarinnar, ásamt
lágum sköttum, friðsömum og haftalausum
milliríkjaviðskiptum, traustum gjaldmiðli, frjálsri
samkeppni og sem minnstum ríkisafskiptum.
Flokkurinn ætlar að beita sér sérstaklega í mál-
efnum kvenna, fjölskyldunnar og heimilanna
og telur að sinna þurfi námsmönnum,
öryrkjum og eldri borgurum betur.
Grænn
borgaraflokkur
Guðbjörn Guðbjörnsson
er forsvarsmaður Lýð-
frelsisflokksins. Flokkurinn
vonast eftir svo hagstæðum
samningum við Evrópusam-
bandið að þjóðin samþykki
þá og gangi í sambandið. Við
það leysist vandamál sem lúta að peninga-
málum, svo sem óðaverðbólga, óstöðug-
leiki gengis og hátt vaxtastig. Flokkurinn vill
stórauka útflutning og lækka skatta til að auka
einkaneysluna. Hann vill sýna gífurlegt aðhald
í ríkisrekstri og halda viðskiptajöfnuði hag-
stæðum. Flokkurinn telur að sterkt samfélag
og velferðarkerfi byggi aðeins á sterku atvinnu-
lífi og því þurfi að efla það.
Lýðfrelsisflokkurinn segist bjóða upp á
heiðarlega hægri stefnu sem byggi á trú á
blandað markaðshagkerfi. Meginreglan eigi að
vera sú að ríkið standi ekki undir atvinnurekstri,
en ekki megi þó hafna honum kerfisbundið.
Lækka skatta
og auka einkaneyslu
Lilja Mósesdóttir, fyrrum þing-
maður Vinstrihreyfingarinnar
- græns framboðs og nú
utan flokka, hefur tilkynnt um
framboð flokksins Samstöðu.
Hún er í forystusveit hans
ásamt Sigurði Þ. Ragnarssyni
og fleirum. Þegar flokkurinn var kynntur lögðu
þau áherslu á að hefðbundnar skilgreiningar
stjórnmálanna næðu ekki utan um þau.
Flokkurinn væri hvorki til hægri né vinstri.
Lilja hefur fordæmt aðra stjórnmálaflokka
og sett þá alla undir einn hatt markaðs-
hyggju. Þá leggur flokkurinn mikla áherslu
á að skuldastaða heimilanna verði leiðrétt.
Lilja hefur í þeim efnum talað fyrir svokallaðri
peningaprentunarleið.
Hvorki hægri
né vinstri