Fréttablaðið - 09.05.2012, Blaðsíða 12

12 9. maí 2012 MIÐVIKUDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
HALLDÓR
P
aul Larsson, prófessor við Lögregluháskólann í Ósló,
ráðlagði Íslendingum í samtali við Fréttablaðið í gær að
vænta ekki of mikils af saksókn vegna efnahagsbrota
í aðdraganda bankahrunsins. Ólíklegt væri að þungir
dómar féllu vegna meiriháttar mála.
Larsson, sem flutti erindi á ráð-
stefnu Norræna sakfræðiráðsins
á Selfossi, segir að eftir norrænu
bankakreppuna fyrir tveimur
áratugum hafi komið í ljós að
vegna þess hvað efnahagsbrot séu
flókin og sönnunarfærslan þung
hafi saksókn í fæstum tilvikum
skilað sér í sakfellingu. Íslend-
ingar þurfi að búa sig undir að dómar sem hér falli snúi að stórum
hluta að „smærri“ afbrotum á borð við bókhaldsbrot.
Þetta er möguleiki, sem þarf að gera ráð fyrir. Margir hafa mikl-
ar væntingar til þess að starfsemi embættis sérstaks saksóknara
skili sér í þungum dómum yfir bankamönnum og viðskiptajöfrum,
sem óumdeilt er að tóku of mikla áhættu sem á endanum varð
bankakerfinu að falli.
Hins vegar er fyrir það fyrsta ekki víst að lög hafi verið brotin í
málum sem sérstakur saksóknari rannsakar. Rannsókn getur skilað
þeirri niðurstöðu að enginn ásetningur hafi verið um slíkt. Það er
líka hugsanlegt að jafnvel þótt hann hafi verið fyrir hendi, sé ekki
hægt að sýna fram á það þannig að hafið sé yfir vafa.
Kaarlo Jännäri, finnski sérfræðingurinn sem á sínum tíma var
fenginn til að taka út fjármálaeftirlit á Íslandi, benti í skýrslu sinni
á að bankar og stórfyrirtæki hefðu einblínt á bókstaf fremur en
anda laganna. Þau hefðu haft her lögfræðinga í að finna glufur
í banka- og fyrirtækjalöggjöfinni með eignarhaldsflækjum og
lagakrókum. Þessi vonda fyrirtækjamenning stuðlaði ekki aðeins
að falli bankakerfisins, hún getur líka haft í för með sér að erfitt
verði að draga menn til ábyrgðar.
Jännäri og margir fleiri sem hafa fjallað um íslenzka fjármála-
kerfið leggja áherzlu á að hér verði byggt upp skilvirkt fjármála-
eftirlit og lært af mistökum sögunnar. Paul Larsson segir að slíkir
lærdómar af kreppunni 1989-1990 hafi gert að verkum að Norð-
menn hafi komizt hjá því að lenda í sömu sporum og Íslendingar
þegar fjármálakreppan skall á árið 2008.
Hann bendir á að það sé auðveldara og einfaldara að grípa inn í
áhættusama starfsemi fjármálastofnana með stjórnsýsluaðgerðum
á borð við sektir og leyfissviptingar en með því að fara með mál í
gegnum lögreglurannsókn og dómstóla. Það segir sig líka sjálft að
sú leið er líklegri til að fyrirbyggja kerfishrun en dómstólaleiðin.
Að sjálfsögðu vona flestir að þeir sem brutu af sér í aðdraganda
bankahrunsins verði látnir taka ábyrgð á gerðum sínum. En við
verðum líka að hafa í huga þá grundvallarreglu réttarríkisins
að brot þarf að sanna til að hægt sé að refsa fyrir þau. Það er að
minnsta kosti óráðlegt að hengja sálarheill sína á það að þungir
dómar falli. Það hversu fáar ákærur eru komnar fram, þremur
og hálfu ári eftir hrun, sýnir hvað málin eru flókin sem sérstakur
saksóknari glímir við.
Niðurstaðan í þeim málum skiptir líka hlutfallslega litlu máli til
að hindra að annað bankahrun geti orðið á Íslandi, miðað við þá
vinnu sem enn er ólokið við að efla fjármálaeftirlit og hagstjórn
á Íslandi. Þó fær sú vinna bæði mun minni athygli og fjármuni en
saksókn efnahagsbrotanna.
Hvað ef fáir fá þunga dóma fyrir efnahagsbrot?
Sök þarf að sanna
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
Það hefur vart farið framhjá landsmönn-um að umfangsmikið málþóf á sér stað
á Alþingi þessa dagana. Tilefnið er tillaga
um fækkun ráðuneyta og verkaskipting
innan stjórnarráðsins. Frá því vorið 2011
hefur stjórnarandstaðan (Sjálfstæðisflokk-
ur og hluti Framsóknarflokks) rætt skipan
stjórnarráðsins af kappi, með hléum. Nú
má að sjálfsögðu hafa á þessu máli ólíkar
skoðanir eins og öðrum, en að ræða það
dögum og vikum saman er nú fullmikið
af því góða. Í flestum þingræðisríkjum er
fjöldi ráðuneyta og verkaskipting þeirra í
millum einfaldlega ákveðin með reglugerð
forsætisráðherra. Verkaskipting stjórnar-
ráðsins er talin á ábyrgð ríkisstjórnar en
ekki þingsins. Þar sem skipan ráðuneyta er
ákveðin með lögum, t.d. í Finnlandi, dytti
engum í hug að efna til stórpólitískra deilna
eða málþófs í þingsal vegna breytinga á
stjórnarráðinu. Langdregin ræðuhöld um
stjórnarráðið á Alþingi verður að skoða í
þessu ljósi.
Þetta leiðir óneitanlega hugann að því að
málþóf er nær óþekkt fyrirbæri í þingræð-
isríkjum Evrópu. Hollast er okkur að líta til
nágranna okkar á Norðurlöndum. Ef þing-
menn vilja sterkt þing og sjálfstætt í störf-
um þá eru norrænu þingin góð fyrirmynd.
Hér á landi er gjarnan talað um málþóf sem
eðlilegt og sjálfsagt vopn stjórnarandstöðu
á hverjum tíma. Nánast er talað um málþóf
eins og náttúrulögmál. Ég skora á þá sem
verja málþóf að benda á norræn dæmi máli
sínu til stuðnings.
Með því að stunda málþóf um fjölda ráðu-
neyta hefur verið settur nýr mælikvarði um
málþóf á Alþingi. Stjórnarandstaðan leikur
sér að eldi. Hér eftir verður málþóf réttlæt-
anlegt um hvaða mál sem er, jafnvel fjár-
lög. Ég skora því á þingmenn stjórnarand-
stöðunnar að hugsa sig um tvisvar áður en
málþófi um fjölda ráðuneyta verður fram
haldið. Þingmenn stjórnarflokkanna verða
einnig að hugsa með gagnrýnum hætti um
þingstörfin enda eru margir þeirra börn
hinnar illræmdu málþófshefðar. Málþóf
um fjölda ráðuneyta er sjúkdómseinkenni,
undirliggjandi er sjúkdómur sem takast
þarf á við.
Leikur að eldi
Stjórnmál
Sigríður
Ingibjörg
Ingadóttir
alþingismaður
Hér eftir verður málþóf
réttlætanlegt um hvaða
mál sem er, jafnvel fjárlög.
Hræsni
Fátt óttast Íslendingar meira en að
útlendingar komi og steli fiskinum úr
sjónum þeirra. Drjúgur hluti and-
stæðinga aðildar Íslands að Evrópu-
sambandinu grundvallar afstöðu sína
á þessari hræðslu. Á sama tíma lóna
íslenskir togarar úti fyrir ströndum
fátækustu ríkja Afríku, moka þar upp
fiski í kappi við tréduggur heima-
manna og stunda það sem sumir
kalla rányrkju, eins og DV hefur greint
frá. Ekki er að
sjá að margir
missi svefn
yfir þessu
hér norður
frá. Við erum
nefnilega álíka flink í tvískinnungi og
fiskveiðum.
Allir þægir
Senn líður að lokum aðildarviðræðna
Íslands við Evrópusambandið. Þegar
kosningabarátta já- og nei-fylkinganna
stendur fyrir dyrum ríður á að allir
haldi hópinn. Hvorug þeirra má við
því að uppreisnarseggir hlaupi
útundan sér og viðri efasemdir
sem gætu komið samherjum
þeirra illa. Flestir stjórnmála-
flokkar eru til dæmis við-
kvæmir fyrir slíkum frávikum,
en kannski síst Samfylkingin.
Hún hefur staðið sem einn
maður að baki ESB-
aðild.
Efasemdarmaður fær stöðu
Guðbjartur Hannesson, velferðarráð-
herra Samfylkingarinnar, hefur skipt
um stjórnarformann hjá Íbúðalána-
sjóði. Katrín Ólafsdóttir hagfræðilektor
víkur fyrir Jóhanni Ársælssyni, fyrr-
verandi þingmanni Samfylkingarinnar.
Til Jóhanns hefur lítið sem ekkert
spurst frá því að hann hætti á þingi
árið 2006. Síðan hefur hann meðal
annars rannsakað sjóslys. Jóhann er
einn hinna örfáu liðsmanna Sam-
fylkingarinnar sem hefur varann
á gagnvart Evrópusambandinu og
ásælni þess í fiskimiðin okkar. Það
er gott að hann er ekki látinn gjalda
þess við stöðuveitingar.
stigur@frettabladid.is
ÁLFASALAN 2012