Fréttablaðið - 02.06.2012, Qupperneq 16

16 2. júní 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ólafur Ragnar Grímsson hét því á dögunum að tryggja að þjóðin fengi úrslitavald um aðildar-
samning að Evrópusambandinu því
ekki yrði unað við það ráðgefandi
þjóðaratkvæði sem ríkisstjórnin
hefur ákveðið. Þetta getur aðeins
gerst með því að synjunarvaldinu
verði beitt eftir að Alþingi hefur
samþykkt lög um aðildarsamning-
inn. Yfirlýsing Þóru Arnórsdótt-
ur um að þjóðin fái lokaorðið gæti
þýtt það sama þó að hún hafi ekki
talað jafn tæpitungulaust.
Ekki verður betur séð en að með
þessu sé verið að kippa einni af
stoðunum undan grundvelli sam-
komulags Sam-
fylkingar og
VG um aðildar-
viðræðurnar og
aðkomu þjóðar-
innar að loka-
niðurstöðunni.
Meðhaldsmenn
aðildar jafnt
sem móthalds-
menn ættu að
taka því vel ef
með þessu móti verður unnt að
leiða þetta mál til lykta með stjórn-
skipulega vandaðri hætti en ríkis-
stjórnin áformar.
Stjórnskipulegi veikleikinn í
sáttmála stjórnarflokkanna fólst í
því að ætla að VG gæti setið í rík-
isstjórn án þess að bera efnislega
ábyrgð eftir þingræðisreglunni á
stærsta viðfangsefni hennar. Póli-
tíski veikleikinn birtist í því tvö-
falda siðgæði að aðhafast eitt innan
veggja þinghússins en tala á annan
veg utan þeirra.
Samkomulag stjórnarflokkanna
um leiðbeinandi þjóðaratkvæða-
greiðslu á rætur í þeirri staðreynd
að þeir eru á öndverðum meiði í
málinu. Þeir geta því ekki staðið
sameiginlega á Alþingi að sam-
þykkt löggjafar um aðild sem síðan
væri háð úrslitavaldi þjóðarinnar í
allsherjaratkvæðagreiðslu eins og
eðlilegast væri.
Ein stoð fer undan stjórnarsáttmálanum
Til þess að losa um þenn-an hnút sömdu flokkarn-ir um að fara fyrst með aðildarsamninginn fram
hjá Alþingi í leiðbeinandi þjóðar-
atkvæði. Segi þjóðin nei er hann úr
sögunni. Segi hún já leggur utan-
ríkisráðherra samninginn fyrir
Alþingi því hann verður samkvæmt
stjórnarskrá undirritaður með fyr-
irvara um samþykki þess. Leiðbein-
andi þjóðaratkvæði snýst því í raun
um það eitt hvort leggja eigi samn-
inginn fyrir Alþingi.
Kenningin er sú að þingmenn
verði siðferðilega bundnir af þjóð-
aratkvæðagreiðslunni. Vandinn er
hins vegar sá að þetta stangast á við
stjórnarskrána sem tryggir að þing-
menn eru ekki bundnir af öðru en
samvisku sinni. Hættan við þessa
hjáleið er sú að málið lendi í sjálf-
heldu milli þings og þjóðar.
Eftir útspil forsetaframbjóðend-
anna tveggja, þar sem annar talar
mjög skýrt, er vandséð að ríkis-
stjórnin komist hjá því að leggja
samninginn fyrst fyrir þingið.
Verði hann samþykktur þar fær
þjóðin úrslitavaldið með því að stað-
festa þá niðurstöðu eða hafna henni.
Þetta er eina leiðin til að gefa þjóð-
inni lokaorðið.
Ekki verður séð hvaða tilgangi
það þjónar að efna til leiðbeinandi
þjóðaratkvæðis um að leggja málið
fyrir Alþingi þegar ljóst er að bind-
andi þjóðaratkvæði eftir samþykkt
þess þar verður ekki umflúið.
Aðildarsamningurinn verður til
smám saman. Samkvæmt þing-
ræðis reglunni getur utanríkisráð-
herra ekki gengið frá lokun ein-
stakra kafla nema að baki sérhverri
slíkri ákvörðun sé vís meirihluta-
stuðningur á Alþingi. Þingmenn
VG bera efnislega ábyrgð á því sem
þegar hefur gerst í þeim efnum með
því að verja ráðherrann vantrausti.
En nú virðast forsetaframbjóðend-
urnir ætla að knýja þá til að gangast
við þeirri ábyrgð í atkvæðagreiðslu
á Alþingi sem þeir sömdu við Sam-
fylkinguna um að sleppa við.
Ábyrgðinni haldið að VG
Alþingi felldi nýlega til-lögu um að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu í þeim tilgangi að draga
umsóknina til baka á þessu kjör-
tímabili.
Hvorki Sjálfstæðisflokkurinn
né Framsóknarflokkurinn hafa
umboð landsfunda til að taka
slíkar ákvarðanir á Alþingi.
Hins vegar er enn óljóst hvort
nýtt þing fær umboð til að halda
viðræðunum áfram.
Það getur ráðist í kjöri þing-
manna hvernig þeirri spurningu
verður svarað. Gallinn við þá
hefðbundnu leið er sá að kjósend-
ur flestra flokka skiptast í tvo
hópa gagnvart þeirri spurningu
þótt þeir fylgi flokkum sínum að
málum að öðru leyti.
Hugmynd Þorgerðar Katr-
ínar Gunnarsdóttur um þjóðar-
atkvæðagreiðslu samhliða þing-
kosningunum gæti leyst þennan
vanda. Þannig fá kjósendur að
ráða hvort halda eigi viðræðun-
um áfram á næsta kjörtímabili.
Þetta er málsmeðferð sem bæði
fylgjendur og andstæðingar
aðildar ættu að geta sætt sig við.
Það væri ábyrgðarlaust að
hætta viðræðum í miðjum klíð-
um. Hitt er augljóst að margvís-
leg rök hníga í þá veru að taka
lengri tíma til að ljúka þeim en
áformað var. Í því ljósi er eðli-
legt að kanna hug kjósenda til
þessara sjónarmiða samhliða
þingkosningunum. Þjóðin fengi
svo lokaorðið þegar líður á næsta
kjörtímabil.
Umboð fyrir næsta kjörtímabil
B
orgaryfirvöld í Reykjavík eru í klemmu með skipulag
miðborgarinnar. Þrátt fyrir að húsverndarsjónarmiðum
hafi vaxið fiskur um hrygg undanfarna áratugi hefur
enginn borgarstjórnarmeirihluti treyst sér til að taka
af skarið og kveða upp úr um að setja skuli vernd bygg-
ingararfleifðar Reykjavíkur í forgang.
Of langt hefur verið gengið í hverju skipulaginu á fætur öðru
í að heimila niðurrif eldri húsa og leyfa miklu meira byggingar-
magn á lóðunum, í þágu framfara og nútímavæðingar. Árangurinn
blasir við um alla miðborg og stingur oftast skelfilega í augun.
Þegar áformum um niðurrif gömlu húsanna er mótmælt, bera
borgaryfirvöld sig gjarnan illa,
segjast svo gjarnan vilja vernda
söguna en hendur þeirra séu
bundnar af fyrra skipulagi,
eigandi lóðarinnar eigi sinn rétt
og þyrfti að borga honum háar
bætur ef hann ætti ekki að fá að
byggja ferlíkið sitt á lóðinni.
Þannig eru borgaryfirvöld föst
í vítahring og enginn þorir að höggva á hnútinn og standa með
gömlu miðborginni. Tilraun til slíks virtist vera í uppsiglingu
fyrir tveimur árum. Þá samþykkti skipulagsráð eftirfarandi til-
lögu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar:
„Skipulagsráð Reykjavíkur samþykkir að miðborg Reykjavíkur,
innan Hringbrautar, skuli skilgreind sem sérstakt verndarsvæði
til samræmis við það sem tíðkast í sögulegum miðbæjum víða í
Evrópu og Norður-Ameríku. Átt er við það sem í Bretlandi kall-
ast „conservation area“ og „historic district“ í Bandaríkjunum.
Markmiðið er að vernda sögulega byggð á svæðinu og stuðla að
því að þegar framkvæmdir fara fram innan svæðisins verði þær
til þess fallnar að styrkja heildarmynd þess til samræmis við það
sem var þegar svæðið byggðist. Slík skilgreining skal verða hluti
af staðfestu aðalskipulagi og taka gildi ekki síðar en á afmæli
Reykjavíkurborgar 18. ágúst 2010.“
Samþykktinni var vísað til meðferðar hjá embætti skipulags-
stjóra. Síðan hefur ekki til hennar spurzt.
Vandræðagangurinn kemur meðal annars fram í Nasa-málinu,
sem mikið hefur verið skrifað um í Fréttablaðinu undanfarið. Í
blaðinu í gær var góð grein eftir Ólaf Rastrick sagnfræðing, þar
sem hann gagnrýnir hvernig gömlum húsum er hjólað fram og
aftur í miðbænum (ekki lengur upp í Árbæ) þegar þau eru fyrir
steinsteypu- og glerhöllunum. Ólafur hefur rétt fyrir sér í því að
auðvitað er verðmæti gamalla húsa mest þar sem þau voru upp-
haflega reist. „Með því að búa vel að þeim á sínum stað verður
sambandið við liðna tíð sem sjálfsmynd borgarinnar hlýtur að
byggjast á mun trúverðugri en ella – bæði gagnvart okkur sjálfum
sem hér búum og gagnvart þeim ferðamönnum sem hingað rekast.
Ætli séu ekki einhver verðmæti í því?“ skrifar Ólafur.
Þetta er auðvitað mergurinn málsins. Þar sem gamlir miðbæjar-
kjarnar hafa notið verndar og virðingar er bæði eftirsóknarverð-
ara að búa í borginni og að heimsækja hana. Af hverju er svona
djúpt á skilningi á því í borgarstjórn Reykjavíkur?
Enginn þorir að taka slaginn fyrir gömlu húsin:
Verndarsvæði
í vítahring
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
Má bjóða þér vatn?
Umhverfisráðuneytið, Landgræðsla ríkisins,
Umhverfisstofnun, Veðurstofa Íslands og Íslenska
vatnafræðinefndin bjóða á ný til hádegisfyrirlesturs
um vatn.
Að þessu sinni fjallar Ólafur Arnalds, prófessor við
Landbúnaðarháskóla Íslands um samspil vatns og jarðvegs
í Þjóðminjasafni Íslands, 7. júní kl. 12:10
undir yfirskriftinni Vatnsmiðlun og lífið.
Fyrirlestrinum lýkur fyrir kl. 13:00.
Aðgangur er ókeypis og eru allir velkomnir.