Fréttablaðið - 02.08.2012, Blaðsíða 24

24 2. ágúst 2012 FIMMTUDAGUR
AF NETINU
Kjóll og hvítt
Þingmenn eru ekki
of góðir til að vera
viðstaddir innsetn-
ingu forseta Íslands
– ef þeir eiga heimangengt. Það
er engin ástæða fyrir þingmenn
sem eru langt í burtu að koma til
Reykjavíkur vegna þessa.
En það er rétt sem sagt er – það
er út í hött að ætlast til þess að
karlar séu klæddir í kjól og hvítt
við þessa athöfn. Fæstir karlmenn
eiga slík föt lengur, enda engin
ástæða til – ekki nema maður
syngi í karlakór. Kórfélagar klæða
sig stundum svona fínt upp. Svo er
líka beðið um heiðursmerki – það
hefur víst tíðkast hjá hinu opinbera
að veita slíkt fólki sem gerir ekki
annað en að mæta í vinnuna,
svona til að það verði gjaldgengt í
veislur. [...]
eyjan.pressan.is/silfuregils
Egill Helgason
Handóðir
fræðingar
Gera ber forstjóra
og verkfræðinga
Landsvirkjunar og
Orkustofnunar ábyrga fyrir tjóni
og kostnaði, sem þeir valda. Eins
og handóð börn ryðjast þeir með
ýtur, bora og gröfur um viðkvæm
svæði. Jafnvel þau, sem eru í
biðflokki rammaáætlunar, svo
sem neðri hluta Þjórsár. Eyða
hundruðum milljóna króna í að
spilla svæðum, sem ekki er víst
að verði notuð. Yfirleitt fara þessir
jarðvöðlar um eins og naut í flagi,
án tillits til umhverfisins. Svo
heimta þeir orkuver út á, að svo og
svo mikill kostnaður sé útlagður.
Þessi hegðun er gersamlega
ábyrgðarlaus. Verður aðeins
stöðvuð með persónuábyrgð
þeirra.
www.jonas.is
Jónas Kristjánsson
Mikil umræða er þessa dagana um nýafstaðna alþjóðlega
arkitektasamkeppni á svæðinu
í Kvosinni við Ingólfstorg og
Kirkjustræti, sem haldin var á
vegum Reykjavíkurborgar og
eiganda fasteigna á svæðinu.
Hann hefur hug á að byggja
þar hótel. Skiptar skoðanir
eru um verðlaunatillöguna úr
samkeppninni, sem leggja á
til grundvallar við væntanlegt
deiliskipulag fyrir þennan reit
í miðborg Reykjavíkur. Margir
hafa þegar tjáð sig í ræðu og í riti
og kallað er eftir málefnalegri
umræðu um Ingólfstorg.
Ekki ætti að koma neinum á
óvart að Reykvíkingar hafi skoð-
anir á þessu máli, því að skipulags-
mál eru ekki einkamál borgaryfir-
valda heldur varða borgarbúa alla.
Svæðið sem um ræðir er hluti af
elstu kaupstaðarmynd Reykjavík-
ur. Til fróðleiks þá er Aðalstræti
elsta gata Reykjavíkur samkvæmt
upplýsingum úr bókinni Kvosin
eftir Guðmund Ingólfsson, Guð-
nýju G. Gunnarsdóttur og Hjör-
leif Stefánsson, og var uppruna-
lega nefnd „Hovedgaden“. Ekki er
þó rætt um Aðalstræti sem götu
fyrr en við stofnun og uppbygg-
ingu Innréttinganna undir for-
ystu Skúla fógeta og fyrstu húsa
sem þar voru byggð um 1750. Frá
þeim tíma hefur byggð staðið við
götuna. Eitt húsanna, Aðalstræti
10, er eitt af húsum Innrétting-
anna. Það stendur enn og myndar
nú eitt af hornum Ingólfstorgs
ásamt öðrum byggingum. Skúli
gætir ennþá svæðisins í Fógeta-
garðinum, steyptur í kopar. Hvað
skyldi honum finnast um hið nýja
skipulag Ingólfstorgs?
Eðli allra borga er að þær þró-
ast í tímanna rás og forsendur
fyrri tíma fyrir skipulagi þeirra
breytast. Miðborg Reykjavíkur
hefur þannig þróast frá tíð Inn-
réttinganna til okkar daga eins og
má sjá á Ingólfstorgi, sem í raun
er ekki upprunalegt torg í borg-
inni, samkvæmt skipulagi henn-
ar, heldur varð rými torgsins til
þegar að Hótel Ísland brann árið
1944 og ekki byggt þar aftur, og
síðan þegar að byggingar norðar
á torginu voru fjarlægðar, ein af
annarri. Torgið hefur síðan fest
sig í sessi sem eitt af helstu opnu
rýmum miðborgarinnar og er gott
dæmi um hvernig borgarrými geta
þróast, jafnvel án þess að gert hafi
verið ráð fyrir því í skipulagi. Ing-
ólfstorg er nú eitt af aða ltorgum
borgarinnar samkvæmt sam-
þykktu skipulagi Kvosarinnar. Sú
hugmynd að byggja á torginu af
því að Hótel Ísland stóð þar áður
á varla við rök að styðjast í dag.
Aðstæður í Reykjavík laust eftir
1900 þegar bygging hússins hófst
voru allt aðrar en í dag auk þess
sem þörf fyrir stórt almennings-
rými er önnur en þá.
Ingólfstorg er í dag, að mínu
mati, aðalborgartorg Reykjavíkur.
Lækjartorg vantar þá af mörkun
sem yfirleitt er notuð um torg, sem
er a.m.k fjórar hliðar til afmörk-
unar rýmisins. Austur völlur er
blanda af torgi og garði og þess
vegna ekki með sömu eigin leika
og borgartorg, sem flest eru með
hörðu undirlagi og henta því betur.
Önnur torg eða svæði af svipaðri
stærð og með eiginleika borgar-
torga eru ekki í miðborginni.
Ingólfs torg er staður fyrir alla og
þar hefur þróast mjög fjölbreytt
mannlíf undanfarna áratugi, allt
frá ungum borgarbúum á hjóla-
brettum til formlegra atburða á
tyllidögum.
Í því liggur besta nýting
torgsins fyrir Reykvíkinga,
ekki síst í þessari margbreyti-
legu notkun og fjölnota mögu-
leikum. Þetta mannlíf mætti
eflaust styrkja með því að skipu-
leggja torgið betur, t.d. minnka
þá miklu bílaumferð sem oft
myndast við Aðalstræti vegna
hótela sem þar eru. Núverandi
stærð torgsins og afmörkun má
hins vegar varla vera minni til
þess að torgið standi undir nafni
sem aðal borgar torg Reykjavíkur
með fjölbreytilega nýtingarmögu-
leika og sem torg fyrir umtals-
verðan fjölda fólks eins og þörf
er á t.d. á þjóðhátíðardaginn. Ef
byggt verður á Ingólfstorgi miðað
við verðlaunatillöguna minnkar
heildarstærð torgsins um ca. 40%
frá því sem nú er. Það sem þá yrði
eftir af torginu er að mínu mati
orðið of lítið rými til þess að upp-
fylla eðli torgsins sem aðalborgar-
torgs Reykja víkur. Skuggavarp
af fyrirhuguðum nýbyggingum
sem verða allt að 3 hæðir verður
einnig umtalsvert á þann hluta
sem eftir verður af torginu og
opnar sig á móti sólu vegna þess
að suðurhlið núverandi torgs
færist til norðurs. Ekki verður
heldur séð hvers vegna byggja
þarf á torginu. Er vöntun á hús-
næði fyrir þá starfsemi sem fyrir-
huguð er byggingunni? Ef þétta
þarf byggðina í miðborginni eða
nágrenni vegna skorts á hús-
næði eða af öðrum ástæðum, þá
hlýtur að finnast annar staður en
Ingólfstorg.
Eins og fram hefur komið
hjá borgaryfirvöldum verður
verðlaunatillaga samkeppninnar
um fyrirhugað hótel og skipulag
Ingólfstorgs notuð sem grunnur
að gerð nýs deiliskipulags fyrir
þennan reit. Ingólfstorg og
umhverfi þess er mikilvægur
staður í hjarta Reykjavíkur þar
sem fjölbreytilegt mannlíf er
vissulega til staðar í dag. Því
er nauðsynlegt að vel takist
til við endanlega uppbyggingu
svæðisins og skipulag torgsins
og einnig að sátt verði um
heildarlausn. Enn eiga borgar-
yfirvöld eftir að fara yfir öll
atriði þessa máls á nýjan leik
og einnig að kynna þau fyrir
hagsmunaaðilum á svæðinu
og borgarbúum þannig að það
verði ekki eingöngu hagsmunir
eiganda fyrirhugaðs hótels sem
aðallega ráða ferðinni. Ég vona
að skipulagsyfirvöld í Reykjavík
beri gæfu til að hlífa Ingólfstorgi
við frekari byggð þannig að
það geti staðið áfram sem aðal
borgartorg Reykjavíkur í nútíð
og framtíð.
Ingólfstorg – borgartorg – ekki
byggingarlóð
Skipulagsmál
Egill
Guðmundsson
arkitekt FAÍ
Núverandi stærð torgsins og afmörkun
má hins vegar varla vera minni til þess að
torgið standi undir nafni sem aðalborgar-
torg Reykjavíkur með fjölbreytilega nýtingarmögu-
leika […]
Steinunn Stefánsdóttir ritaði forystugrein sem birtist í
Fréttablaðinu 30. júlí sl. Þar
gerði hún að umtalsefni hækkun
bílastæðagjalda í mið borginni
um fimmtíu prósent, sem nú
hefur verið kynnt. Í grein sinni
nefnir Steinunn að markmið
hækkunarinnar sé að „auka
flæði í stæðunum“ í mið borginni
og tekur hún undir sjónarmið
borgar stjórnarmeirihlutans í
málinu.
Röksemdafærsla af þessu tagi
gengur ekki upp, enda hafa hækk-
anir á bílastæðagjöldum ætíð
haft slæm áhrif á verslunina,
líkt og kaupmenn í miðborginni
hafa bent á áratugum saman. Þá
er mögulegt að takmarka þann
tíma sem hver og einn leggur í
stæði, án þess þó að innheimta
gjald. Þannig er víða í borgum
Evrópu notast við tímaskífur og
sú aðferð hefur verið notuð um
árabil í miðbæ Akureyrar með
frábærum árangri, líkt og kaup-
menn þar nyrðra hafa bent á.
Í þessu sambandi verður að
gæta að því að borgin á fjöldann
allan af bílastæðum í öðrum
verslunarhverfum og inn heimtir
ekki gjald þar og þá hafa borgar-
yfirvöld skipulagt önnur versl-
unarhverfi þar sem byggð hafa
verið stór bílageymsluhús með
fjölda gjaldfrjálsra stæða. Við-
skiptavinir miðborgarinnar
þurfa því að taka á sig skatt sem
ekki er innheimtur í öðrum borg-
arhlutum. Mjög skortir því á að
jafnræðis sé gætt.
Steinunn vísar enn fremur
til þess að bílastæðagjöld séu
óvíða hærri en hér í borg. Í sam-
tölum mínum við borgarfulltrúa
meirihlutans hafa þeir til að
mynda vísað í þessu sambandi
til Kaupmannahafnar, þar sem
bílastæðagjöld eru mun hærri
en í Reykjavík. Samanburður
af þessu tagi er vitaskuld ekki
marktækur. Miðborg Kaup-
mannahafnar er staðsett í miðju
þéttbyggðrar milljóna borgar,
þar sem stór hluti almennings
ferðast með reiðhjólum eða
góðum almenningssamgöngum
og þá er veðráttan þar allt önnur
og mildari. Í þessu sambandi
má nefna að meðalleiga á versl-
unarhúsnæði á góðum stað við
Strikið í Kaupmannahöfn getur
verið meira en tuttuguföld leiga
við Laugaveg. Og þá er til þess að
líta að leiga á verslunarhúsnæði
er orðin mjög víða hærri annars
staðar í Reykjavík en í mið-
borginni og sums staðar örðugra
að finna stæði en þar.
Grundvöllur þess að versl-
un fái þrifist til frambúðar í
miðborginni er greitt aðgengi.
Höft og bönn borgaryfirvalda
í þessum efnum, samfara stór-
hækkunum bílastæðagjalda,
munu ekki hafa annað í för
með sér en hnignun verslunar
á svæðinu. Í Samtökum kaup-
manna og fasteignaeigenda við
Laugaveginn er fjöldi kaup-
manna sem hafa fjörutíu og jafn-
vel yfir fimmtíu ára reynslu af
verslunarrekstri í miðborginni.
Sumir þessara kaupmanna eru
úr fjölskyldum sem jafnvel hafa
rekið verslanir í meira en öld.
Það er hryggilegt til þess að vita
að borgaryfirvöld nýti ekki þá
miklu þekkingu og reynslu sem
þessir kaupmenn búa yfir.
Rétt væri að borgaryfirvöld
fylktu liði með kaupmönnum og
leituðu leiða til að bæta aðgengi
með lækkun bílastæðagjalda,
niðurfellingu þeirra gjalda í
útjöðrum miðborgarinnar og
fjölgun stæða. Mikill meirihluti
borgarbúa kýs að fara allra sinna
ferða á fjölskyldubílnum og ef
viðskiptavinir komast ekki að
verslunum með góðu móti fara
þeir annað. Það hlýtur að vera
vilji borgaryfirvalda að verslun
í miðborginni fái dafnað og eflst
því án blómlegrar verslunar er
engin miðborg.
Heft aðgengi leiðir til minni
verslunar
Bílastæðasjóður
Björn Jón
Bragason
framkvæmdastjóri
Samtaka kaupmanna
og fasteignaeigenda við
Laugaveg
Sumir þessara kaupmanna eru úr
fjölskyldum sem jafnvel hafa rekið
verslanir í meira en öld. Það er hryggilegt
til þess að vita að borgaryfirvöld nýti ekki
þá miklu þekkingu og reynslu sem þessir
kaupmenn búa yfir.
Nýsköpun felur í sér lærdóm og kallar í mörgum tilvikum á ný
viðmið þegar tekist er á um hvað
sé skynsamlegt og eðlilegt. Eftir
hrun gerðu margir Íslendingar
sér vonir um að stjórnmálamenn
myndu læra af hrakförum íslenska
þjóðarbúsins og bæta starfshætti í
stjórnsýslunni. Hrunið er talandi
dæmi um það hversu klíkumenning
stjórnmálaflokkanna er hættuleg
almenningi.
En umbætur í íslenskri stjórn-
sýslu eru nýsköpunarverkefni
sem krefst breytts hugarfars og
að menn komi auga á mikilvægi
annarra markmiða en þeirra sem
stýrðu þjóðarbúinu í þrot.
Lágkúran í íslenskri stjórnmála-
og stjórnsýslumenningu birtist vel
í götusaltsmálinu þegar eftirlits-
aðili heimilaði ölgerðinni að klára
birgðirnar af salti sem ætlað er til
iðnaðar og selja þær til matvæla-
framleiðslu. Þátttaka landlæknis
í leyndarspili um gallaða brjósta-
púða er annað dæmi um kæru-
leysi og fyrirlitningu gagnvart
íslenskum neytendum.
Víðast hvar í hinum vestræna
heimi er talið að þegar menn
eru skipaðir í ráðherraemb-
ætti sé þeim falin ábyrgð á þeim
stofnunum sem heyra undir við-
komandi ráðuneyti. Það er viðtek-
ið að þegar stjórnendur stofnana
bregðast er það skylda ráðherra
að sjá til þess að fjarlægja við-
komandi stjórnendur og skipa hæfa
stjórnendur í þeirra stað. Þetta
er þáttur í því að tryggja gæði
stjórn sýslunnar, ásýnd um öryggi
og mikilvægur þáttur í að skapa
traust meðal almennings.
Á Íslandi bera innan við 10%
almennings traust til Al þingis
og traust til annarra stofnana
fer þverrandi. Geðþóttavald og
rassvasabókhald eru einkenni
á íslenskri stjórnsýslu. Stein-
grímur Joð hefur talað um, í
ræðum erlendis, mikilvægi þess
að sannfæra almenning um nauð-
syn. Taka ákvarðanir og sannfæra
almenning um nauðsyn þeirra.
Í þessu birtist hugsunarháttur
forræðishyggjunnar.
Málflutningur Steingríms líkist
í þessu málflutningi sérhagsmuna-
afla á borð við LÍÚ. Ef ákvarðanir
ríkisvaldsins eru almennt vondar
fyrir almenning en þjóna þröngum
hagsmunum fjármálakerfis og ein-
okunarhafa þá er eins gott að hafa
sannfæringarkraftinn og frið-
þægja þjóðina.
Leyndarhyggjan styður geð-
þóttavaldið sem fylgir sérhags-
munagæslunni. Hentar það ekki
ráðherrum að fara eftir eðlilegum
sjónarmiðum um stjórnsýslugæði
við embættisverk? Enda dregur
það úr valdi ráðherrans sem þá
þarf að lúta faglegum sjónar miðum
sem ekki samræmast endilega
hans persónulegu þörfum.
Í þessum töluðu orðum er Stein-
grímur Joð að beita sannfæringar-
kraftinum við að réttlæta að farið
sé á svig við gæði í ráðningar-
ferli ráðuneytisstjóra. Hann reisir
sjálfum sér stall og hlutgerir ríkið
í sjálfum sér. Hann ætlar ekki að
auglýsa starf ráðuneytisstjóra
heldur að ráða hann á persónuleg-
um nótum í gegnum „samninga“.
En ríkið er ekki Steingrímur
Joð heldur þjóðin og það kerfi sem
þjóðin vill að sé mótað til þess að
framfylgja vilja hennar.
Ríkisstjórnin hafnar
nýsköpun og framförum
Stjórnsýsla
Jakobína Ingunn
Ólafsdóttir
stjórnsýslufræðingur