Fréttablaðið - 02.08.2012, Blaðsíða 26

26 2. ágúst 2012 FIMMTUDAGUR
Barnalögin eru gölluð og í þeim felast mörg mannréttinda-
brot. Eitt dæmi er hinn ógnar-
langi vegur að réttlætinu skv.
50 gr. barnalaga þegar lögheim-
ilisforeldri brýtur lög og rétt-
indi barns og foreldris með því
að tálma umgengni. Lögin gefa
gerandanum heimild til þess að
brjóta lög og réttindi annarra
nánast út í hið óendanlega og án
afleiðinga af nokkru tagi.
Lagaframkvæmd embættis-
manna tekur svo langan tíma að
hún á þátt í að valda enn meiri
skaða. Og þegar réttlætið nær loks
fram að ganga fylgir því ekkert
fordæmi eða styttra ferli, hvað
þá refsing þótt lög brjóturinn hafi
sannarlega verið sekur fundinn.
Því ef gerandinn heldur upp-
teknum hætti þarf að hefja allt
ferlið upp á nýtt. Lögbrjóturinn
stendur með pálmann í höndunum
en fórnarlömbin fá engar bætur.
43. gr. barnalaga gerir það
auk þess sáraauðvelt að hunsa
óskir, vilja og skoðanir barns og
að á það sé hlustað, eins og rann-
sóknir sýna að gerist oft hjá bæði
sýslumönnum og barnaverndar-
stofnunum. Þetta er skýlaust brot
á einstaklingsfrelsi barna.
Refsingarlaus lögbrot
Hvers vegna liggja engar refs-
ingar við lögbrotum á þeim rétt-
indum barns og foreldris að
eiga saman fjölskyldulíf eftir
skilnað þótt í 46 gr. barnalaga
segi skýrum stöfum að báðir
foreldrar skuli virða þennan rétt
barnsins og hins foreldrisins til
hins ýtrasta? Hvers vegna er í
reynd nær ómögulegt að koma í
veg fyrir slík lögbrot sem gerir
það ómögulegt fyrir barnið og for-
eldrið að fá réttindi sín uppfyllt?
Hvers vegna þurfa fórnar-
lömbin að bíða frá einu og upp í
þrjú ár til þess að stöðva glæpi
vegna tálmunar? Og hvers vegna
liggur engin refsing
við því að lögheimilis-
foreldri hunsi úrskurð
stjórnvalds þótt það
geti tekið allt að þrjú ár
að fá hann, heldur þarf
að hefja allt ferlið upp
á nýtt? Eru úr skurðir
dómstóla og sýslu-
manna einskis virði á
Íslandi?
Ferlið tekur allt frá
einu og upp í þrjú ár. Og
á meðan halda lög brotin
áfram refsingarlaus
og óáreitt. Og ef barn
fær að sjá umgengnis-
foreldri sitt í skamman
tíma og brotin halda
áfram strax eftir það,
fellur allt ferlið niður og þarf að
hefja það upp á nýtt. Þetta eru
skýlaus brot á mannréttindum
barna og foreldra. Hvers vegna
eru öll þessi lögbrot gjörsamlega
refsingarlaus?
Og hvers vegna leyfir 29 gr.
barnalaga kærasta eða kærustu
lögheimilisforeldris að fá forsjá
yfir barni umfram raunverulegt
foreldri barnsins? Hvers vegna
gefur 30 gr. sambýlismanneskju
sjálfkrafa sömu réttindi við dauða
lögheimilisforeldris á meðan for-
sjárlausa foreldrið er enn rétt-
indalaust gagnvart eigin barni?
Hættulegt vopn?
Hvers vegna gerist ekkert við
lagningu dagsekta í 100 daga
vegna ólöglegrar tálmunar lög-
heimilisforeldris skv. 48 gr. og
brotin eru látin halda áfram
óáreitt á meðan? Hvers vegna
falla dagsektir strax niður ef barn
hittir foreldri sitt í örskamma
stund, jafnvel þótt brotin haldi
áfram strax eftir það? Hvers
vegna mega dagsektir ekki hefjast
fyrr en eftir 8-10 mánaða bið eftir
úrskurði sýslumanns og eftir 5-8
mánaða áfrýjunarferli
hjá innanríkisráðu-
neytinu? Og hvers
vegna eru engir vextir
eða refsing við van-
efndum á greiðslu dag-
sekta og þær dregnar af
launum eins og meðlög,
heldur eru þær afskrif-
aðar eftir eitt ár séu
þær ekki greiddar?
Hvers vegna á með-
lagsgreiðandi skv. 60
gr. að greiða sinn hluta
kostnaðar vegna barns
þótt foreldrið sé aldrei
með í ráðum um slík
útgjöld því þau eru öll
ákveðin einhliða af lög-
heimilisforeldrinu? Og
líka kostnað vegna t.d. skírnar og
fermingar þótt foreldrinu og fjöl-
skyldu þess og barnsins hafi ekki
einu sinni verið boðið í at höfnina?
Hvers vegna er réttur meðlags-
greiðandans enginn en hann á
aðeins að borga peninga?
Barnalögin brjóta mannréttindi
og eru hættulegt vopn í höndum
glæpsamlegra foreldra sem geta
notað þau til að ræna barn sitt
eðlilegu lífi með fjölskyldu sinni
og aðra manneskju eðlilegu lífi
með eigin barni svo árum skiptir.
Og í öllu þessu tekur embættis-
mannakerfið fullan þátt vegna
vítaverðra galla og mannrétt-
indabrota í lögunum. Þessu þarf
að breyta. Eftir hverju er verið
að bíða?
Kosið var um aðild að Evr-ópusambandinu í þjóðar-
atkvæðagreiðslu í fjórtán
aðildar ríkjum sambandsins af
27. Þessi ríki eru Danmörk og
Írland árið 1972, Austurríki,
Finnland og Svíþjóð árið 1994
og Eistland, Lettland, Litháen,
Malta, Pólland, Slóvakía,
Slóvenía, Tékkland og Ungverja-
land árið 2003.
Í flestum ríkjum voru niður-
stöður þjóðaratkvæða greiðsl-
unnar afgerandi. Aðild hefur
oftast verið samþykkt með
60 -90 prósentum atkvæða
og kosningaþátttaka hefur
almennt verið góð. Nokkur
ríki skera sig þó úr hvað þetta
varðar. Þannig var aðild sam-
þykkt með litlum meirihluta í
Svíþjóð (52,3%), Möltu (53,6%)
og Finnlandi (56,9%) en kjör-
sókn í þessum ríkjum var góð
(70-90%). Í öðrum ríkjum var
stuðningur við aðild að ESB
hins vegar afgerandi en kjör-
sókn lítil. Þannig var aðild sam-
þykkt í Ungverjalandi með
83,3% atkvæða en aðeins 45,6%
kjörsókn, í Slóvakíu með 93,7%
atkvæða og 52,1% kjörsókn og í
Tékklandi með 77,3% atkvæða
og 55,1% kjörsókn.
Bretar kusu ekki um aðild
fyrir inngönguna í ESB árið
1973 heldur var kosið um áfram-
haldandi aðild að ESB í þjóðar-
atkvæðagreiðslu árið 1975, eftir
að ný ríkisstjórn hafði tekið við
völdum. Á Álands eyjum var
haldin sérstök þjóðaratkvæða-
greiðsla um aðild að ESB árið
1994, þrátt fyrir að eyjarnar
væru sjálfsstjórnarsvæði innan
Finnlands. Eyjarnar gengu
síðan í ESB sem hluti af Finn-
landi árið 1995. Í Noregi hefur
tvisvar sinnum verið haldin
þjóðaratkvæðagreiðsla um aðild
að ESB, árin 1972 og 1994, og
var aðild hafnað í bæði skiptin.
Þau ríki sem efndu ekki til
þjóðaratkvæðagreiðslu um aðild
eða áframhaldandi aðild að ESB,
fyrir utan stofnríkin sex, voru
Grikkland, Portúgal, Spánn,
Kýpur, Búlgaría og Rúmenía.
Aðild Grikklands að ESB var
samþykkt á gríska þinginu árið
1979. Skoðanakannanir frá árinu
1981 sýna að minnihluti Grikkja,
38%, var hlynntur aðild, 21% var
andvígt, 28% voru hvorki hlynnt
né andvíg og 13% voru óviss. Í
Portúgal studdu um 56% lands-
manna inngöngu í ESB, sam-
kvæmt skoðanakönnun, en mikil
samstaða var meðal stjórnmála-
manna um kosti aðildar. Aðild
Spánar að ESB var samþykkt
einróma á spænska þinginu en
kannanir frá árinu 1985 sýna að
stuðningur almennings við inn-
gönguna var um 71%.
Á kýpverska þinginu var inn-
ganga í ESB samþykkt árið 2003
með öllum atkvæðum grísk-kýp-
verskra þingmanna en tyrk-
nesk-kýpversku þingmennirnir
voru ekki viðstaddir atkvæða-
greiðsluna. Fyrr á árinu hafði
tillögu Kofi Annan, þáverandi
aðalritara Sameinuðu þjóðanna,
um sameiningu gríska og tyrk-
neska hluta Kýpur verið hafnað
í þjóðar atkvæðagreiðslu vegna
andstöðu grískra Kýpverja.
Landið er þó allt aðili að ESB
en lög og reglur ESB gilda ekki
á tyrkneska hluta eyjarinnar. Í
Búlgaríu sýndu kannanir árið
2004 að um 80% stuðningur
væri við aðild að ESB og því
var þjóðar atkvæðagreiðsla talin
óþörf. Á búlgarska þinginu sam-
þykkti 231 þingmaður af 234
aðildina, einn þingmaður kaus
gegn aðild en tveir voru fjarver-
andi. Svipaðar aðstæður voru í
Rúmeníu þar sem allir þingmenn
rúmenska þingsins samþykktu
aðild. Stuðningur almennings
var einnig umtalsverður.
Í Króatíu var kosið um aðild
að ESB í janúar 2012 og var hún
samþykkt með um 66% atkvæða,
kjörsókn var um 44%. Króatía
mun formlega ganga í ESB í júlí
2013.
Vöxtur ferðaþjónustu er mikið í umræðu nú um stundir.
Mest er talað um hversu mikinn
hag við höfum og gætum haft af
ferðaþjónustunni. Einnig hefur hið
undarlega mál varðandi sölu eða
leigu Grímsstaða á Fjöllum vakið
talsverða umræðu.
Ferðaþjónustan á við vanda að
stríða, sem getur átt eftir að koma
niður á framtíðinni. Sá vandi er að
það er engin raunveruleg stefna
varðandi atvinnugreinina sem
heild. Tíunda hvert ár er samþykkt
á hinu háa Alþingi eitthvað sem
kallast Ferðamálaáætlun. Hið
síðasta árið 2004. Það plagg er
með eindæmum. Þetta er rit með
viðaukum og skýringum á meira
en 100 blaðsíðum. En út úr þessu
plaggi er ekki hægt að lesa neitt
um það hvert beri að stefna, engin
raunveruleg framtíðarsýn í þessum
málum og ekkert til að fara eftir í
því að byggja upp atvinnuveginn.
Og í þessu plaggi er aðeins einu
sinni minnst á hugtakið ferðamaður.
Skjalið er samsuða úr alls konar
klisjum og frösum sem hafa enga
praktíska merkingu. Sennilega hafa
þarna einhverjir snjallir fræðimenn
fengið það verkefni að sjóða saman
tóma steypu sem ekki gæti valdið
ágreiningi.
En þarf einhverja stefnu í
þessum málum? Er ekki best að
láta atvinnuveg þróast eftir því
sem tækifærin bjóðast og losna
þannig við allar kvaðir sem
stefnumörkun óneitanlega setur?
Þetta sjónarmið er alveg gilt, en
gallað. Ferðaþjónusta þarf að
byggja á samspili svo margra aðila
og svo margra þátta, að það gengur
ekki að hafa engan ramma að fara
eftir. Í því samhengi má benda á
eftirtalin svið.
1. Umhverfismál. Náttúra
landsins og menning eru helstu
auðlindir ferðaþjónustunnar.
Ef við misnotum náttúruna á
einhvern hátt eða misbjóðum okkar
menningararfi og okkar menningar-
lífi er hætt við að ferðaþjónustan, og
þar með okkar efnahagslíf, skaðist
varanlega.
Það er orðin alger nauðsyn að
bregðast við varðandi umhverfis-
mál, því segja má að það sé stunduð
rányrkja í íslenskum ferðaiðnaði
eins og hann er rekinn.
2. Nýting fjármagns. Ferða-
þjónusta byggir á samspili fjöl-
margra atriða sem öll verða að
vera til staðar. Það verður þess
vegna að gæta þess að byggja upp
þannig að allir þættir séu byggðir
samhliða. Þetta á sérstaklega
við um uppbyggingu ferðaþjón-
ustu á landsbyggðinni. Og það er
aðeins tryggt ef ferðamenn koma
á svæðið og greiða þeim sem þar
eru fyrir þjónustu. En til þess að
ferðamenn komi, verður þrennt að
vera til staðar skammlaust. Gisting
og veitingasala, flutningakerfi og
afþreying. Ef einn þessara þátta er
ekki til staðar, eða hann er í döpru
ástandi, er erfitt að fá ferðamenn til
að heimsækja viðkomandi svæði að
einhverju marki. Og þá nýtist fjár-
magnið illa.
3. Gjaldtaka af ferðamönnum til
sameiginlegrar þjónustu. Á að taka
gjald fyrir aðgang að ákveðnum
svæðum? Á að taka fé til reksturs
svæðanna af skattfé? Eða á að inn-
heimta almennt gjald af ferða-
mönnum sem hér gista? Eða er
einhver önnur leið heppilegust?
Þessum spurningum þarf að svara.
4. Menntunarmál í ferðaþjónustu
er nokkuð sem þarf að skoða. Eins
og er, er stór hluti fagmenntunar í
ferðaþjónustu greiddur að fullu af
nemendum eða í vissum tilvikum
þeirra vinnuveitendum. Aukið
mikilvægi ferðaþjónustu hlýtur að
kalla á námsframboð sem hentar.
5. Rannsóknir í ferðamálum.
Þessi þáttur hefði e.t.v. átt að
vera númer eitt í upptalningunni.
Þetta er nauðsynlegur þáttur
í uppbyggingu. En ef ekki er
stefna til staðar, þá er bæði erfitt
fyrir rannsóknarstofnanir að fá
fjármagn og einnig er forgangs-
röðun í rannsóknum ákaflega erfið.
Rannsóknir geta gefið grunn undir
stefnumörkun.
Það eru ýmis teikn á lofti í
ferðaþjónustunni. Atvinnu greinin
hefur verið á fljúgandi uppleið á
síðustu árum. Að hluta til vegna
þess að gengi krónunnar er
hagstætt ferðamönnum og að hluta
til vegna mikillar auglýsingaher-
ferðar. En lítið sem ekkert hefur
verið gert til að bæta inn viðina,
tryggja góða þjónustu og koma í veg
fyrir neikvæð áhrif ferðamanna-
straumsins. Ef stefnan er ekki klár,
er hætt við að atvinnu vegurinn
þróist í óæskilegar áttir. Og hrun
gæti orðið í atvinnu greininni ef ekki
er skipulega tekið á málum. Það er
líka auð veldara að taka afstöðu
til mála eins og uppbyggingar á
Grímsstöðum á Fjöllum, óska um
að reisa spilavíti og slík mál sem
kerfið virðist ekki hafa burði til að
skoða í samhengi við heildina. En
fyrst og fremst verður að koma í
veg fyrir stórslys, umhverfisleg og
markaðsleg. Það verður að gera með
sammæli um hvernig við viljum sjá
ferðaþjónustuna í framtíðinni.
Það mun vera einhver hópur í
gangi sem er að sjóða saman nýja
ferðamálaáætlun. Vonandi tekst
betur til en síðast, þannig að til
verði einhver heildstæð stefna
í íslenskri ferðaþjónustu. Ekki
einhver merkingarlaus moðsuða.
Hvers vegna
þurfa fórnar-
lömbin að
bíða frá einu
og upp í þrjú
ár til þess
að stöðva
glæpi vegna
tálmunar?
Ferðaþjónusta
þarf að byggja á
samspili svo margra aðila
og svo margra þátta, að
það gengur ekki að hafa
engan ramma að fara eftir.
Evrópumál
Bryndís
Pjetursdóttir
alþjóðastjórn-
málafræðingur
AF EVRÓPUVEFNUM
Hafa öll aðildarríki ESB kosið í lýðræð-
islegri kosningu um aðild að ESB?
Barnalögin brjóta mannréttindi
Barnalög
François
Scheefer
fv. formaður félags
um vináttu og
nemendaskipti
Frakklands og Íslands
Kosið um aðild að ESB
Hvert skal stefna í ferðaþjónustu
Ferðaþjónusta
Steinar
Frímannsson
leiðsögumaður
Talsverð umræða um skipu-lagsmál hefur skapast að
undan förnu í kjölfar samkeppni
um hugsanlega frekari upp-
byggingu við Austurvöll og
Ingólfs torg. Þar hefur mönnum
orðið tíðrætt um nýtingarhlut-
fall og hugsanlegan byggingar-
rétt sem hafi verið myndaður á
þessu svæði og í öðrum gömlum
hverfum borgarinnar.
Nú er það svo að nýtingarhlut-
fall er einungis ein mæliaðferð
af mörgum sem m.a. hafa verið
notaðar til þess að meta eða áætla
hve mikið ákveðið landsvæði er
nýtt (landnýting). Aðrar mæli-
einingar til að mæla þéttleika
byggðar eru t.d. fjöldi íbúða eða
íbúðarherbergja á flatareiningu.
Eitt og sér er nýtingarhlut-
fall ákaflega lélegt tæki til að
stjórna gerð byggðar þar sem
það mælir aðeins hlutfallið milli
m² í byggingum og m² lóðar en
segir ekkert um t.d. hæð bygg-
inga, hugsanlega notkun eða
gerð sem geta þó skipt höfuðmáli
fyrir allt umhverfi á viðkomandi
svæði. Samt er það eins með nýt-
ingarhlutfallið og hnífinn í eld-
hússkúffunni að hægt er að nota
það til margs konar verka. Þótt
þessi mælieining hafi ekki verið
hugsuð til þess sérstaklega að
gefa ákveðnum lóðarhöfum verð-
mæti á kostnað gömlu hverfanna
má hugsanlega nota hana til þess
ef vilji er fyrir hendi.
Undanfarin ár hafa skipulags-
vísindamenn borgarinnar diskað
út hækkuðu nýtingarhlutfalli
fyrir einstakar lóðir í gömlum
hverfum Reykjavíkur sem
hefur, eins og fyrir galdur, orðið
að byggingarrétti sem borgar-
yfirvöld hafa orðið að kaupa til
baka fyrir almannafé þar sem
vilji hefur verið fyrir því að
vernda fyrra svipmót byggðar-
innar. Afleiðing þessa gæti verið
sú að með þessu móti hafi verið
stofnað til milljarða króna skaða-
bótaábyrgðar ef fólk vill nú halda
í þéttleika og sérkenni þeirrar
byggðar sem fyrir er.
Nú hljótum við, íbúar Reykja-
víkur, að spyrja hvaða skipulags-
vísindi voru þarna á ferðinni og
hvaða einstaklingar bera á þeim
faglega og pólitíska ábyrgð
þannig að við getum a.m.k.
forðast þetta fólk í næstu sveitar-
stjórnarkosningum.
Nútímaskipulag er talsvert
alvörumál og mótar ramma fyrir
líf okkar allra á fjöl mörgum
sviðum og það skiptir okkur öll
miklu að þar sé bæði talað skýrt
og öll tiltæk þekking notuð.
Annars kemur það bara okkur
sjálfum í koll.
Nýtingarhlutfall –
byggingarréttur
Skipulags mál
Gestur
Ólafsson
fyrrverandi kennari í
skipulags fræðum við HÍ