Fréttablaðið - 02.08.2012, Blaðsíða 30

30 2. ágúst 2012 FIMMTUDAGUR
Við Íslendingar erum stillt og siðmenntuð þjóð og það
er sú mynd sem við viljum við-
halda af okkur. Siðmenntun felur
það meðal annars í sér að taka
ábyrgð. Fylgifiskar ábyrgðar-
innar eru meðal annars þeir að
mynda sér skoðun um mikilvæg
mál. Samfélagslegar
aðstæður hafa þess
vegna afgerandi áhrif
á mynd siðprýðinnar.
Sá sem vill telja sig til
siðmenntaðra einstak-
linga þarf með öðrum
orðum að bregðast við
því sem er að eiga sér
stað í kringum hann.
Við lifum á furðu-
legum tímum þar sem
samfélagið, sem meiri
hluti okkar hélt að væri
heilt, hefur verið rjúk-
andi rústir í að minnsta
kosti fjögur undanfar-
in ár. Núverandi vanda
má að stórum hluta
rekja til þess hversu
vel menn hafa rekist í hópum og
til skorts á gagn rýninni umræðu,
gagnsæi og heilbrigðu siðferði.
Við þykjumst hins vegar vita að
þeir eru þó nokkrir sem langar til
að taka til hendinni við að byggja
upp nýtt samfélag af því þeir eru
með vitaðir um að það er það sem
þarf.
Fámenn þjóð sem býr saman
á stórri eyju þarf að byggja
upp þjóðfélag sem gerir ráð
fyrir öllum. Fámennið og vega-
lengdirnar gera það að verkum
að við ráðum ekki við það að hér
búi tvær þjóðir. Það er fámenn
valda- og eignastétt sem nýtur
rándýrra fríðinda sem skatt-
borgararnir bera kostnaðinn af
á sama tíma og stærstur hluti
landsmanna upplifir síversnandi
lífskjör í gegnum niðurskurð
á velferðarkerfinu, minnkandi
atvinnumöguleika og aðrar kjara-
skerðingar.
Eins og er stendur þjóðinni ógn
af endurreisn þess kerfis sem
olli því efnahagslega uppnámi
sem er að grafa undan velferðar-
kerfinu og samfélaginu um leið.
Samfélagið mun festast í eilífum
vítahring eyðileggingarinnar
ef áfram verður haldið á þeirri
braut að samþykkja sérhagsmuni
umfram almannahagsmuni. Í
stað núverandi endurreisnar þarf
uppbyggingu reista á grunni lýð-
ræðis og vel ferðar. Til að byggja
upp betra samfélag þarf að læra
af reynslunni og
opna á nýjar leiðir og
lausnir.
Þeir sem byggja
íslenskt þjóðfélag
eiga val um það
hvort þeir vilja held-
ur endurreisn þess
kerfis sem tekur sér-
hagsmuni fámennrar
eigna- og valdastéttar
fram yfir almanna-
hagsmuni eða upp-
byggingu nýs sam-
félags sem byggir á
jöfnuði, samvinnu og
sjálfbærni. Grund-
völlurinn að slíkum
breytingum er sam-
staða þjóðarinnar.
Með samstilltu átaki er nefni-
lega möguleiki að snúa við þeirri
óheillaþróun sem er að eiga sér
stað.
Þeir sem stofnuðu stjórnmála-
flokkinn SAMSTÖÐU flokk lýð-
ræðis og velferðar eiga sér þann
draum að íslenskir kjósendur
séu tilbúnir til að standa saman
að uppbyggingu lýðræðislegs
velferðarsamfélags sem hefur
almannahag í forgrunni. Þeim
sem eru tilbúnir að leggja sitt af
mörkum við að fullkomna þann
draum er bent á að SAMSTAÐA
er ákjósanlegur vettvangur fyrir
alla sem vilja leggja því lið að
gera hann að veruleika.
Umræða undanfarinna daga um stöðu Íslands í alþjóð-
legum samanburði gefur tilefni til
að benda á nokkrar stað reyndir.
Umræðan er mikilvæg vegna þess
að tækifæri Íslands eru líklega
meiri en nokkurs annars lands en
samt eigum við á hættu að glata
þeim. Saga undanfarinna ára
undir strikar þetta.
Ríkisstjórnin, eða hluti hennar,
leitast nú við að telja fólki trú
um að stefna ríkis stjórnarinnar
hafi skilað árangri í efnahags-
málum. Þetta hefur reyndar reynst
mörgum ráðherrum nokkuð erfitt
eftir að þeir hafa varið megninu af
kjörtímabilinu í að reyna að sann-
færa fólk um að Ísland ætti sér
enga framtíð nema almenningur
tæki á sig hundruð milljarða króna
skuldir fallinna banka og landið
gengi svo í Evrópusambandið.
Á hverju byggist árangurinn?
Umræðan snýst einkum um að
hagvöxtur hafi aukist, landið geti
nú slegið lán á markaði (ólíkt
mörgum evrulöndum) og atvinnu-
leysi hafi minnkað (þótt raunveru-
legt atvinnuleysi sé reyndar meira
en tölur Vinnumálastofnunar gefa
til kynna).
Þekktir erlendir hagfræðingar
og blaðamenn hafa vakið athygli á
árangri Íslands (það eru að miklu
leyti sömu menn og helst hafa verði
sammála framsóknar mönnum um
Icesave og skuldir heimilanna).
En á hverju byggir þessi árangur?
Eins og sérfræðingarnir benda
á byggir hann einkum á því að
sveigjanleiki krónunnar dró úr
atvinnuleysi hér á sama tíma og
atvinnuleysi náði hámarki í evru-
löndunum. Jafnframt skipti sköp-
um að Ísland skyldi ekki
taka ábyrgð á skuldum
gjaldþrota einkabanka.
Hagvöxtur er meiri
á Íslandi en annars
staðar vegna þess að
gengi gjaldmiðilsins
féll, útflutningsverð-
mæti jukust, ferða-
mönnum fjölgaði o.s.frv.
Við það bættust óvæntar
makríl veiðar og neysla
almennings jókst eins
og oft gerist á verðbólgu-
tímum.
Niðurgreiðsla ríkis-
skulda í góðærinu skipti
að sjálfsögðu sköpum og
forðaði landinu frá því
að lenda í sömu stöðu og Grikk-
land. Loks hafa menn kynnst því að
velferðarkerfið og innviðirnir sem
byggðir voru upp á undan förnum
áratugum voru þó það sterkir að
þeir hafa að mestu staðið af sér
hamfarirnar. Nú er heilbrigðis-
kerfið reyndar komið í talsverða
hættu enda var niðurskurður í
heilbrigðismálum mestur á Íslandi
árið 2010 (auk Spánar). Það er það
eina af ofantöldu sem beinlínis má
þakka núverandi ríkisstjórn.
Hvað hefur ríkisstjórnin lagt til?
Hvað í stefnu núverandi ríkis-
stjórnar hefur skilað efnahags-
legum ávinningi? Hér hafa menn
ekki nýtt það einstaka tækifæri
sem verið hefur til að auka fjár-
festingu og fjölga störfum. Þvert
á móti, fjárfesting hefur verið í
sögulegu lágmarki og störfin hafa
einkum flust til Noregs.
Ríkisstjórnin hefur hins vegar
lagt ofurkapp á að
snúa við öllum þeim
þáttum sem hafa búið
til árangurinn sem hún
státar sig af.
Öllum brögðum og
öllu afli stjórnvalda
hefur verið beitt við
að færa skuldir gjald-
þrota fjármálafyrir-
tækja yfir á almenn-
ing. Ráðherrar ráðast á
gjaldmiðil eigin lands,
einkum í viðtölum við
erlenda blaðamenn,
og berjast fyrir því að
Ísland taki upp evru
með aðild að evrópska
seðlabankanum. Þar
á bæ standa menn núna frammi
fyrir heimssögulegri krísu og
þeirri staðreynd að evran hefur
aukið atvinnuleysi og mun á
næstu árum rýra kaupmátt
almennings (t.d. um yfir 40% á
Írlandi). Við bætist að ef Ísland
tæki upp evru í gegnum ESB
þyrfti það að taka þátt í björg-
unaraðgerðum vegna ófremdar-
ástandsins á evrusvæðinu. Danir
reiknuðu nýverið út hvað þeir
hafa sparað með því að taka ekki
upp evru. Miðað við niðurstöður
þeirra næmi kostnaður Íslend-
inga af þátttöku í evrunni um 400
milljörðum króna.
Vegið hefur verið að inn viðum
landsins og einkum að þeim
atvinnugreinum sem staðið hafa
undir aukinni verðmæta sköpun.
Til að fullkomna aðförina að þeim
hlutum sem helst hafa tryggt hags-
muni Íslands á undanförnum árum
er nú hafinn undir búningur að
eftirgjöf í makríldeilunni. Helsta
samningamanni Íslands í sjávar-
útvegsmálum var skyndilega kippt
út úr viðræðunum og líkur standa
til að ríkis stjórnin gefi stórlega
eftir í deilunni á fundum með ESB
í haust til að greiða fyrir ESB-
umsókn sinni.
Heimilunum fórnað
Verst er þó að stjórnvöld skuli
ekki hafa nýtt þau tækifæri sem
voru til að rétta hlut íslenskra
heimila. Þótt íslenska krónan hafi
komið að gagni við að halda uppi
atvinnustigi og auka útflutning
hefur hún vissulega sína galla.
Sá stærsti birtist í stökkbreyt-
ingu á skuldum íslenskra heim-
ila vegna verðtryggingarinnar.
Hins vegar gafst stjórnvöldum
tækifæri til að vinna bug á þeim
vanda á meðan þau réðu enn yfir
þrotabúum bankanna. Það tæki-
færi var ekki nýtt. Tjónið af því
fyrir heimilin og samfélagið allt
nam hundruðum milljarða.
Íslandi bjargað frá gjaldþroti og
ríkisstjórninni
Ef Ísland hefði þegar verið orðið
ESB-land með evru árið 2008
hefði bankahrunið sett landið á
hausinn. Nokkrir hinna marg-
umræddu erlendu sérfræðinga,
t.d. Ken Rogoff, hagfræðipró-
fessor við Harvard-háskóla, hafa
bent á þetta. En í raun þarf ekki
að reiða sig á álit sérfræðinga í
þessu tilviki. Það nægir að bera
stöðu Íslands saman við Írland
og reikna áhrifin af því ef Ísland
hefði verið látið taka neyðarlán til
að bjarga bönkunum og um leið
hefði atvinnuleysi orðið tvöfalt
meira en raun varð.
Nú er einnig ljóst að Ísland
hefði orðið gjaldþrota ef ríkis-
stjórninni hefði tekist að koma í
gegn fyrsta Icesave- samningnum.
Framsóknarmenn voru oft
sakaðir um að vera með málið á
heilanum og eyða of miklu afli í
að koma í veg fyrir Icesave-samn-
inginn. En ef ekki hefði verið
fyrir baráttu þingflokks fram-
sóknarmanna og annarra hug-
sjónamanna, hefði stefna ríkis-
stjórnarinnar sett Ísland í þrot.
Niðurstaðan
Er ekki tímabært að ríkis-
stjórnin hætti að slá sig til ridd-
ara vegna árangurs sem hún
hefur fremur reynt að koma í
veg fyrir með aðgerðum sínum
en ýta undir? Enn betra væri þó
ef hún einbeitti sér loks (betra
seint en aldrei) að því að rétta
hag íslenskra heimila og að í
framtíðinni yrði byggt á styrk-
leikum Íslands og tækifæri
þess nýtt. Verði það gert verður
hvergi betra að búa en á Íslandi.
Hvað í stefnu
núverandi
ríkisstjórnar
hefur
skilað efna-
hagslegum
ávinningi?
Til að byggja
upp betra
samfélag þarf
að læra af
reynslunni og
opna á nýjar
leiðir og
lausnir.
ÁSKRIFT AÐ STÖÐ 2 INNIHELDUR AUK STIGVAXANDI AFSLÁTTAR. 512 5100 STOD2.IS VERSLANIR VODAFONE VERSLANIR OG ÞJÓNUSTUVER SÍMANS 800 7000
FÍ
TO
N
/S
ÍA
GÓÐA SKEMMTUN Í ÁGÚST! #STÖÐ2
THE KILLING
Nú kemur loksins í ljós hver
drap Rosie Larsen!
Sunnudaga kl. 22.05
PILLARS OF THE EARTH
Magnaðir þættir í anda
Game of Thrones.
Mánudaga kl. 21.40
MAD MEN
Einn besti dramaþáttur
sögunnar snýr aftur.
Sunnudaga kl. 21.35
EVRÓPSKI DRAUMURINN
Nú er komið að hrikalegu
lokauppgjöri hjá strákunum!
Föstudaga kl. 20.05
BRIDESMAIDS
Ein besta gamanmynd
síðari ára!
Miðvikudaga kl. 20.00
VEEP
Nýr gamanþáttur sem er til-
nefndur til Emmy verðlauna.
Mánudaga kl. 20.50
WHO DO YOU THINK
YOU ARE?
Ættartré fræga fólksins.
Mánudaga kl. 22.40
UP ALL NIGHT
Frábærir gamanþættir um
nýbakaða foreldra.
Miðvikudaga kl. 20.25
BARNAEFNI
Frábært skemmtiefni fyrir
þá yngri – allt á íslensku!
Alla virka daga og allar helgar
NÝ
TT
NÝ
TT
NÝ
TT
MASTERCHEF
Gordon Ramsey leitar að besta
áhugakokki Bandaríkjanna.
Fimmtudagadaga kl. 20.05
Fyndnasti mánuður
ársins er hafinn!
Steindinn okkar kemur eins og riddari
á hvítum hesti inn í sjónvarpið þitt í
ágúst. 3. þáttaröðin slær öll met í
fyndni og óvæntum uppákomum.
Lögin með Steinda og félögum eru
að sjálfsögðu á sínum stað auk þess
sem hann platar ótal fræga Íslendinga
með í grínið. Hefst 23. ágúst.
Árangur hverra og fyrir hverja?
Stjórnmál
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
formaður
Framsóknarflokksins
Siðmenntun fylgir sú
ábyrgð að taka afstöðu
Samfélagsmál
María Grétarsdóttir
gjaldkeri Samstöðu – flokks lýðræðis
og velferðar
Rakel Sigurgeirsdóttir
formaður Samstöðu – flokks lýðræðis
og velferðar