Fréttatíminn - 21.01.2011, Side 34

K ostnaður ís-lensks sam-félags vegna
hrunsins er mikill.
Hann er þó að vissu
leyti lítill sé litið til
umfangs þess og hins
mikla vaxtar banka-
kerfisins í undanfara
þess. Vöxtur bank-
anna var til að mynda
tvö- til þrefalt meiri
en vöxtur bankakerf-
is Norðurlandanna
á 9. áratugnum. Í
rannsóknarniður-
stöðu Reinharts og
Rogof fs, sem var
gerð rétt áður en nú-
verandi kreppa skall
á, er fullyrt að fjármálakreppurnar
í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi fyrir
um það bil tuttugu árum séu á með-
al þeirra fimm stærstu frá eftir-
stríðsárunum til 2007. Vöxtur þeirra
takmarkaðist þó að mestu við bólu
í fasteignalánum en vöxtur íslenska
bankakerfisins var margfalt meiri
vegna lána til eignarhaldsfélaga.
Afskriftir kröfuhafa
Það er þó ekki aðeins vöxturinn og
hrunið sem er sögulegt. Afskriftir
kröfuhafa eru jafnvel enn sögulegri
en þær bera erlendir lánardrottnar
að mestu leyti. Nýlega kom fram í
Viðskiptablaðinu að afskriftir kröfu-
hafanna væru komnar í 5.850 millj-
arða króna. Í nýlegri grein sem birt-
ist í Vísbendingu gerir Gylfi Zoëga
ráð fyrir að endanleg tala verði í
kringum 7.500 milljarðar króna.
Önnur leið til að rita þá upphæð er
svona: 7.500.000.000.000. Þetta lík-
ist meira tölu sem stjarnfræðingar
nota til að reikna út stærð alheims-
ins. Til að fá gleggri mynd af því
hvað slíkar tölur þýða er áhugavert
að skoða hvað hægt væri að gera við
slíka upphæð.
Fasteignamat
Nýlegt fasteignamat Fasteigna-
skrár Íslands sýnir að fasteignamat
íbúðareigna á Íslandi er samtals
tæpir 2.600 milljarðar. Fasteigna-
mat á að endurspegla markaðs-
virði fasteigna. Hægt er að deila
um nákvæmni útreikninga fast-
eignamats en til einföldunar má
skjóta á að raunverulegt markaðs-
virði sé um 3.000
milljarðar. Fast-
eignamat alls hús-
næðis, jarða og
lóða er rúmlega
4.000 milljarðar.
Þetta þýðir að nú
þegar sé búið að
afskrifa sem nem-
ur markaðsvirði
alls íbúðarhús-
næðis á Íslandi –
tvisvar sinnum.
Samkvæmt fast-
eignamati verða
afskriftir erlendra
kröfuhafa hátt í
tvöfalt verðmæti
allra lóða og húsa
í öllum stærðum
og gerðum.
Landsframleiðsla
Verg landsframleiðsla mælir þau
verðmæti sem þjóðfélagið skapar
(eða, til lengri tíma, neytir). Nýleg-
ar tölur frá Hagstofu Íslands sýna að
sú tala er nú í kringum 1.500 millj-
arðar. Það þýðir að íslenskt þjóð-
félag væri fimm ár að skapa það
verðmæti sem nemur afskriftartöl-
um kröfuhafa. Með öðrum orðum:
Fyrir hvern fisk sem veiðist úr sjón-
um, hverja hárgreiðslu sem greitt
er fyrir, o.s.frv., værum við fimm
ár að vinna upp tapið, það er ef hver
einasta króna (eða evra og dollar)
færi í að greiða upp í skuldir í stað
neyslu okkar.
Facebook, helmingaskipti og
Icesave
Sú alþjóðlega vefsíða sem flestir Ís-
lendingar kannast við er Facebook.
Hún komst nýlega í heimsfréttirnar
vegna þess að markaðsvirði fyrir-
tækisins er komið upp í um það bil
5.000 milljarða. Hefðu erlendir
kröfuhafar komist hjá afskriftum á
Íslandi og tekið sig saman þá hefðu
þeir getað keypt Facebook með húð
og hári og jafnvel átt afgang til að
kaupa Yahoo! í leiðinni. Það sem
kröfuhafar velta þó líklega mest
fyrir sér er að efnahagsreikningur
bankanna var „aðeins“ um 15.000
milljarðar. Hvernig tókst íslenskum
bönkum að tapa um helmingi þeirr-
ar upphæðar? Núverandi Icesave-
upphæð í umræðunni, 50 milljarðar,
er sakleysisleg í samanburðinum.
34 viðhorf Helgin 21.-23. janúar 2011
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
Athafnalífið er augsýnilega ófært um að lagfæra þetta af
sjálfsdáðum. Það þarf hjálp frá hinu opinbera.
Fært til bókar
Vörn í íslenskum nafngiftum
Það vafðist fyrir fólki víða um heim að
bera fram nafn Eyjafjallajökuls þegar gos
hófst undir jökli á liðnu ári. Íslensk nöfn
virðast því vera tungubrjótar en í þeim
er líka fólgin ákveðin vörn. Bandarískur
dómari og lögmenn áttu í erfiðleikum
með að henda reiður á íslenskum nöfnum
fyrirtækja og einstaklinga, að því er
fram kemur í frásögn mbl.is af dómþingi
í New York þegar dómari þar ákvað að
vísa frá máli slitastjórnar Glitnis gegn sjö
Íslendingum og PriceWaterhouseCoo-
pers. Dómarinn, Charles E. Ramos, varð
m.a. að stöðva lögmann slita­
stjórnarinnar þegar hann
ruglaðist alveg á eftir-
nöfnum Jóns Ásgeirs
Jóhannessonar og
Þorsteins Jónssonar.
Ekki batnaði ástandið
þegar bera þurfti fram
nöfn fyrirtækja sem við
sögu komu; Tryggingamið-
stöðvarinnar, Oddaflugs og Kjarrhólma.
Þegar augun höfðu snúist í höfði dómarans
sá hann sér þann kost vænstan að senda
málið heim til Íslands. En það rugluðust
fleiri en Bandaríkjamenn þegar kom að
nafngiftum og sveiflum fyrirtækja útrásar-
manna á sínum tíma þótt framburður gengi
bærilega. Hinn almenni Mörlandi vissi varla
hvað sneri upp eða niður þegar FL Group
breyttist í Stoðir og spurt var hvort það
væru styrkar stoðir þegar Stoðir Invest og
Styrkur Invest keyptu hlut FL Group í Baugi
Group og fleiri félögum, að ekki sé minnst á
það er Fons keypti ráðandi hlut í Spons, svo
fátt eitt sé talið. Hætt er við að háæruverð-
ugan Charles E. Ramos hefði sundlað hefði
hann mætt þeirri nafnasúpu allri.
Muna enn hvar þeir voru
Hálf öld var í gær liðin frá því að John
F. Kennedy tók við embætti
Bandaríkjaforseta en hann
var settur í embætti 20.
janúar 1961. Kennedy,
sem bar naumlega sigur-
orð af Richard M. Nixon,
varaforseta Bandaríkj-
anna, í forsetakosning-
unum í nóvember 1960, var
í senn ungur og glæsilegur. Við
hann voru bundnar miklar vonir á
viðsjárverðum tímum kalda stríðsins en
á stuttum valdatíma hans var hættan af
kjarnorkustyrjöld við Sovétríkin mest, þ.e.
í Kúbudeilunni þegar Sovétmenn stefndu
að því að koma upp kjarnorkuflaugum á
Kúbu, nánast í kálgarði Bandaríkjamanna.
Þeirri vá var afstýrt á síðustu stundu. For-
setafrúin, Jacqueline, var enginn eftirbátur
bónda síns þegar kom að glæsileika og
stíl. Morðið á Kennedy forseta í Dallas, 22.
nóvember 1963, var reiðarslag fyrir banda-
rísku þjóðina og raunar heimsbyggðina
alla. Íslendingar sem muna þá tíð geta enn
í dag sagt hvar þeir voru staddir þegar þeir
fengu fréttina um forsetamorðið.
Handboltabíó fyrir togarajaxla
Handboltinn tryllir landsmenn þessa
dagana eins og svo oft áður þegar stórmót
standa yfir, enda sýna strákarnir okkar
listir sínar í hverjum leiknum af öðrum.
Flestir horfa á heimsmeistarakeppnina í
Svíþjóð fyrir framan sjónvarpið heima hjá
sér og lofa og prísa forráðamenn Stöðvar 2
Sport fyrir þá leiki sem sýndir eru í opinni
dagskrá, þ.e. þeir sem voru ekki nægi-
lega íþóttasinnaðir til að kaupa
áskrift. Sjómenn búa ekki við sömu
þægindi hvað þetta varðar og
aðrir. Því brugðu skipverjar á
togaranum Júlíusi Geirmundssyni
á það ráð, þegar skipið lagðist að
bryggju á Patreksfirði til að taka
vatn og vistir rétt fyrir leik Íslend-
inga og Ungverja, að seinka brottför
skipsins til þess að ná í skottið á stuðinu,
að því er fram kemur á vefsíðu skipsins,
Júllanum. Togarajaxlarnir vildu hafa rúmt
um sig og að lokinni eftirgrennslan kom í
ljós að Lionsklúbburinn á Patró réð málum
í bíóinu á staðnum. Lionsmenn brugðu við
skjótt, opnuðu bíóið og gerðu enn betur
því þeir seldu popp og kók fyrir þá sem það
vildu, auk þess sem einstaka kaldur var á
kantinum líka, samkvæmt frásögn Júllans.
Mikil stemning var í bíóinu enda lagði ís-
lenska liðið það ungverska. Áhöfnin var
því kát og þakklát bæði landsliðs­ og lions-
mönnunum þegar Júlíus Geirmundsson
sigldi úr Patreksfjarðarhöfn og lét brælu og
ótíð ekki á sig fá.
Tíð vanskil á ársreikningum íslenskra
hlutafélaga og einkahlutafélaga er dapur
vitnisburður um landlægan slæpingjahátt
og agaleysi sem líðst hér á landi. Á forsíðu
Fréttatímans þessa vikuna kemur fram að
samkvæmt bókhaldi Ársreikningaskrár hafa
fjögur langstærstu endurskoðunarfyrirtæki
landsins ekki skilað inn ársreikningum á
réttum tíma undanfarin fimm reikningsár.
Ættu heimatökin þó að vera þar hægust.
Því miður eru endurskoðendarisarnir í
stórum hópi félaga sem eru með allt niðrum
sig í þessum efnum. Í fréttum Stöðvar 2 í vik-
unni kom fram að tæplega
8.000 hlutafélög og einka-
hlutafélög eru í vanskilum
með ársreikninga. Einhver
þeirra hafa ekki skilað inn
reikningum árum saman.
Sum aldrei.
Stjórnmálaflokkarnir eru
flestir í þessari sömu súpu.
Þeir eiga að skila Ríkisend-
urskoðun ársreikningum
fyrir 1. október ár hvert, en hafa fæstir ráðið
við það verkefni.
Í samtali við Fréttatímann bendir Skúli
Jónsson, forstöðumaður Ársreikningaskrár,
á að ekki sé sama virðing borin fyrir lögum
og reglum hér og í nágrannalöndum okkar.
„Skil á ársreikningum eru mun lakari hér,“
segir Skúli.
Tölurnar tala sínu máli. Aðeins lítill hluti
félaga landsins sá sér til dæmis fært að skila
ársreikningum 2008 fyrir eindaga árið 2009.
Svipað sleifarlag var á skilum í fyrra á árs-
reikningum fyrir árið 2009. Mánuði eftir
eindaga Ársreikningaskrár síðasta haust
hafði aðeins ríflega þriðjungur félaga lands-
ins sinnt þeirri lagaskyldu að skila ársreikn-
ingum. Í nágrannalöndum okkar eru skilin
yfir 90 prósent fyrir eindaga.
Skil á ársreikningum hlutafélaga eru
hreint ekkert tilgangslaust formsatriði. Í
ársreikningum fást upplýsingar um stöðu
félaga og á þeim ætti að vera hægt að byggja
ákveðna mynd af stöðu íslensks viðskiptalífs
í heild, sem ekki veitir af. Greiningarfyrir-
tæki landsins hafa hins vegar ekki getað
lagt fram slíka samantekt, nema í besta falli
byggða á ansi öldruðum og gloppóttum upp-
lýsingum.
Skúli Eggert Þórðarson ríkisskattstjóri
hefur kallað eftir því að heimildir verði
nýttar til þess að taka af skrá eða leysa
upp félög sem brjóta gegn lögum um skil á
ársreikningum. Það hefði þær afleiðingar
að eigendur félaganna bæru á þeim fulla
ábyrgð, ólíkt því sem gildir um hlutafélaga-
formið, þar sem persónulegum ábyrgðum
hluthafa er ekki fyrir að fara.
Í fréttum Stöðvar 2 tók Árni Páll Árna-
son, efnahags- og viðskiptaráðherra, undir
með Skúla um að tímabært væri að herða á
þessum skilum og beita tiltækum viðurlög-
um. Það er ekkert nýtt að ráðamenn lýsi yfir
vanþóknun á þessum trassaskap. Það væri
hins vegar nýjung ef þeir létu gerðir fylgja
orðum. Athafnalífið er augsýnilega ófært
um að lagfæra þetta af sjálfsdáðum. Það þarf
hjálp frá hinu opinbera. Föðurleg tilmæli og
hvatning duga ekki lengur.
Vanskil ársreikninga
Landlægur slæpingjaháttur
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
T
Már Wolfgang Mixa
stundar doktorsnám og kennir
við Háskólann í Reykjavík.
Tap kröfuhafa bankanna
Hrun, íbúðarhús­
næði og Facebook
SKRÁÐU ÞIG NÚNA
á worldclass.is og í síma 55 30000
Opið allan sólarhringinn
í World Class Kringlunni