Fréttatíminn - 11.02.2011, Blaðsíða 40

F lest ir munu sammála um að hrunið hér-
lendis 2008 var að
stórum hluta sök
nokkurra „íslenskra“
banka og stjórnenda
þeirra, þót t hlut i
þjóðarinnar dansaði
með í hrunadansin-
um. Það breytir ekki
því að þjóðfélagið
þarf nú sem aldrei
fyrr á traustri banka-
starfsemi að halda
við endurreisn efna-
hagslífsins.
Við smærri, og
ekki síður stærri,
mistök og ófarir er
ætíð reynt að finna syndahafur og
gjalda þá jafnan fleiri en sök eiga.
Mannkynssagan er full af slíkum
frásögnum.
Svo virðist sem íslenskt f jár-
málakerfi sé sá syndahafur sem að
minnsta kosti stjórnvöld horfa til,
sé litið til þeirra starfsskilyrða sem
bankastarfsemi virðast nú ætluð:
Á undanförnum mánuðum hef-
ur verið skrifað undir ýmis plögg
sem eiga það sammerkt að í þeim
felast fyrirheit um eftirgjöf skulda
einstaklinga og fyrirtækja hjá fjár-
málafyrirtækjum. Vafalaust oftast
nauðsyn fyrir skuldara, en fjár-
mögnun eftirgjafar byggð á yfir-
færslu frá föllnum bönkum eða
ríkisábyrgð og þá lítt hirt um þau
fáu fjármálafyrirtæki sem enn telj-
ast sjálfstæð.
Nýleg lög um umboðsmann
skuldara velta ógnvekjandi kostn-
aði þeirrar starfsemi yfir á fjár-
málafyrirtæki og aukinn kostnaður
Fjármálaeftirlits fer sömu leið.
Samtímis er lagður á sérstakur
bankaskattur og allt eru þetta þó
smámunir hjá þeim árlegu tug-
milljarða álögum sem fylgja munu
samþykkt fyrirliggjandi lagafrum-
varps um tryggingar innistæðna
ef af verður. Við
þetta má svo bæta
hugmyndum um að
bankakerfið í heild
ber i kostnaðinn
af Icesave -klúðri
Landsbankans.
Ofantaldan kostn-
að virðist öllum fjár-
málafyrirtækjum
og viðskiptavinum
þeirra ætlað að bera
án tillits til meiri eða
minni, jafnvel engra,
tengsla við þenslu
og hrun.
Hefðbundin
bankastarfsemi
byggist að mestu á
vaxtamun, þ.e. mun
á vöxtum greiddum á innistæður
og aðra fjármögnun og þeim vöxt-
um sem lántakendur greiða. Þessi
munur er gjarna á bilinu 2,5 til 4%,
mismunandi eftir eðli starfsem-
innar. Nýjar álögur, sem verða ekki
teknar nema af þessum vaxtamun,
gætu numið allt að helmingi nú-
verandi tekna fjármálafyrirtækja.
Ef af verður neyðast því fyrirtækin
annaðhvort til að hækka útláns-
vexti verulega, sem virðist ófært
miðað við stöðu heimila og fyrir-
tækja, eða lækka innlánsvexti sem
eru þó lágir fyrir og auk þess skatt-
lagðir beint og óbeint. Það mun
væntanlega leiða til að sparifé
landsmanna hverfur úr bönkum
og flyst í skuldabréfasjóði og önn-
ur form sem ekki verða skattlögð
með sama hætti; þeir sem mögu-
leika hafa á munu flytja fé úr landi
og einhverjir munu telja fé sitt best
geymt undir koddanum.
Áður en lengra er haldið þarf
Alþingi að meta hve miklar nýjar
álögur er unnt að leggja á heilbrigð
fjármálafyrirtæki án þess að raska
um of grundvelli eðlilegrar banka-
starfsemi í landinu. Væntanlega
er hámark þess 0,2 til 0,3% af fjár-
mögnun þeirra.
32 viðhorf Helgin 11.-13. febrúar 2011
Ari Teitsson
stjórnarformaður Sparisjóðs
Suður-Þingeyinga
Álögur á fjármálafyrirtæki
Bankaþankar
world class.is
Súperform
Peak Pilates
Hot Rope Yoga
Mömmutímar
Fitnessbox
TRX Combó
Zumba Fitness
CrossFit
SpinningFit
Ketilbjöllur
Herþjálfun
Lífstíll 20+ SKRÁÐU ÞIG NÚNAá worldclass.is og í síma 55 30000
B
es
tu
n
B
irt
in
g
ah
ús
Áður en lengra er haldið þarf Alþingi að
meta hve miklar nýjar álögur er unnt að
leggja á heilbrigð fjármálafyrirtæki án
þess að raska um of grundvelli eðlilegrar
bankastarfsemi í landinu.
Í síðustu viku hlustaði ég á glæsilega
túlkun Ara Þórs Vilhjálmssonar á fiðlu-
konserti nr. 1 eftir Sjostakovitsj með
Sinfóníuhljómsveit Íslands – og rifjaði
um leið upp flutning Þórunnar Óskar
Marinósdóttur á víólukonserti Bartóks
og Helgu Þóru Björgvinsdóttur á fiðlu-
konserti Mendelsohns fyrr í vetur. Svo
að ekki sé minnst á einleik Víkings
Heiðars Ólafssonar á upphafstónleikum
hljómsveitarinnar í september.
Þegar ég gekk út úr Háskólabíói að
tónleikum loknum sóttu að mér tvær
áleitnar hugsanir, að nokkru
leyti skyldar, en þó ólíkar. Önn-
ur var sú að þessi þjóð okkar
á ótrúlega góða listamenn í
mörgum greinum, vel mennt-
aða fagmenn sem eru landi
og þjóð til sóma hvar sem þeir
koma fram. Þeim mun fremur
er ástæða til að skammast sín
fyrir vanhæfa, og ég leyfi mér
að segja spillta, stjórnmála-
menn og stjórnsýslu – og nú
síðast Hæstarétt.
Hin snýr að tónlistinni sér-
staklega, þeirri ungu listgrein
okkar sem hefur tekið ótrú-
legum framförum á skömmum
tíma. Það var ekki fyrr en í
júní 1926 að hér heyrðist fyrst
í raunverulegri sinfóníuhljóm-
sveit, þegar Jón Leifs kom með Hambur-
ger Philharmonisches Orchester – sem
hélt tíu tónleika á 17 dögum. Síðan þá
hefur tónlist á Íslandi tekið þvílíkum
framförum að ég leyfi mér að segja (þótt
ég sé bókmenntamaður) að hún standi
nú fremst listgreina – og á ég þá við tón-
skáld jafnt sem túlkendur. Margt kemur
þar til. Hingað fluttu tónlistarmenn frá
hinum þýskumælandi menningarheimi
og unnu þrekvirki. Og svo kom til ný lög-
gjöf um tónlistarskóla, ekki síst vegna
framgöngu Gylfa Þ. Gíslasonar mennta-
málaráðherra. Þar með gerbreyttist öll
aðstaða til tónlistarmenntunar. Óttar
heitinn Halldórsson vinur minn átti til að
segja: „Hugsaðu þér ef Beethoven hefði
fæðst á Hólmavík.“ Nú gæti Beethoven
(eða hans líki) vel fæðst á Hólmavík því
að þar er Tónlistarskóli Strandabyggðar,
þökk sé framsýni þeirra manna sem
skildu gildi listmenntunar. Það er að
segja hingað til. Hvað nú verður, veit víst
enginn. Því að nú er ráðist að undirstöðu
tónlistarmenntunar með niðurskurðar-
hnífi í höndum manna sem skilja ekki
verðmæti skapandi hugsunar og listar.
Þetta minnir mig á sögu sem gekk hér
á árum áður. Hún er á þá leið að til stóð
að stækka Sinfóníuhljómsveit Íslands
og bæta við hljóðfæraleikurum. Reis þá
upp ónefndur þingmaður og taldi það
af og frá. Hann hefði nefnilega sjálfur
verið á tónleikum hjá þessari hljómsveit
og séð einstaka hljóðfæraleikara sitja
með hljóðfærin á hnjánum af og til. Því
teldi hann rétt að þeim yrði gert að spila
allir í senn áður en bætt yrði við fleira
fólki. Ekki sel ég þessa sögu dýrar en ég
keypti hana. En hún minnir okkur á að
niðurskurður fjárframlaga er í höndum
fólks sem skipar óþarflega stóra yfir-
byggingu í okkar litla þjóðfélagi og það
byrjar ekki á að skera sjálft sig niður,
heldur telur sig geta slátrað verðmætum
sem það ber ekki skynbragð á. Hugsið
ykkur að Kópavogur skuli launa Jónasi
Ingimundarsyni píanóleikara þrotlaust
hugsjónastarf með því að fleygja honum
á dyr! Er hann þá orðinn einhver óþarf-
asti starfsmaður þar í bæ? Þessari aðför
að tækifærum ungs fólks til tónlistar-
menntunar mætti kannski líkja við það
að draga úr lestrarkennslu, fyrst verið
er að fækka kennslustundum í skólum,
enda væri þá litið á bóklestur sem óþarfa
– eins og eitt sinn var plagsiður hér á
landi.
Tónlistarkennsla er ekki ókeypis og
því má ekki gleyma að margir foreldrar
leggja hart að sér, við takmarkaðan
efnahag, til að leyfa börnum sínum að
kynnast þroskandi glímu við tónlistina,
þótt þau verði ekki öll snillingar. Börn og
unglingar leggja líka hart að sér við að
sinna þeirri glímu auk almenns skóla-
náms. Og oftar en ekki skara þau fram
úr á báðum sviðum.
Svo er önnur hlið á tónlistarkennslu
þótt ef til vill sé ekki oft hugsað til henn-
ar. Af henni hef ég persónulega reynslu.
Ég er ekki alinn upp á svokölluðu menn-
ingarheimili. Á æskuheimili mínu voru
ekki margar bækur, og ekki hlustað á
tónlist. Mér er það eitt minnisstætt að
faðir minn slökkti umsvifalaust á útvarp-
inu þegar rödd Eggerts Stefánssonar
hljómaði. Þegar ég byrjaði í gagnfræða-
skólanum á Ísafirði kom þangað Ragnar
H. Ragnar og stofnaði tónlistarskóla – og
ég lærði hjá honum á píanó sem ég gat
talið föður minn á að kaupa. Hjá Ragnari
opnaðist fyrir mér ný veröld lista og
heimspeki. Ég hef lýst þessari reynslu í
bók minni Í flæðarmálinu. Ég varð ekki
tónlistarmaður en tónlistin hefur fylgt
mér alla ævi. Og vegna þessarar kennslu
stend ég í svo mikilli þakkarskuld að
hana fæ ég aldrei goldið. Hún breytti lífi
mínu og viðhorfi. Hún opnaði dyr sem
aldrei hafa lokast aftur.
Þess vegna er aðför að tónlistar-
kennslu aðför að skapandi hugsun og
viðleitni ungs fólks til andlegs þroska.
Þeir sem þagga niður í fiðlunni vinna
mikið skemmdarverk. Þegar fiðlan
þegir (tilvitnun í kvæði eftir Halldór
Laxness) vantar hljóm innra með okkur.
Þann hljóm sem kemst einna næst því
að tengja mannshugann skapandi mætti
alheimsins.
Nú er
ráðist að
undirstöðu
tónlistar-
menntunar
með niður-
skurðar-
hnífi í
höndum
manna sem
skilja ekki
verðmæti
skapandi
hugsunar
og listar.
Þegar fiðlan þegir
Í
Njörður P. Njarðvík
rithöfundur