Fréttatíminn - 17.05.2013, Blaðsíða 74

2 ÍSLENSKT GRÆNMETIVOR 2013
6-8 plómutómatar, þroskaðir
10-12 mintulauf eða basilíkublöð
nokkur piparkorn
salt
300 ml ólífuolía
4-5 hvítlauksgeirar
Tómatarnir skornir í fjórðunga eftir
endilöngu. Nokkrir tómatbátar settir
í krukku, 2-3 mintulauf, 2-3 piparkorn
og svolítið salt, síðan meiri tómatar
og þannig koll af kolli þar til
tómatarnir eru uppurnir. Þrýst létt
ofan á til að þjappa tómötunum ögn.
Olía og hvítlaukur sett í pott, hitað
og látið krauma í nokkrar mínútur en
þess gætt að hvítlaukurinn brenni
Plómutómatar í kryddolíu
ekki. Sjóðheitri olíunni og
hvítlauknum er svo hellt
yfir tómatana. Látið kólna
alveg og síðan geymt í
kæli í a.m.k. sólarhring. Þá
má nota tómatana sem
meðlæti með ýmsum
mat, út á pasta, í salöt
og margt annað. Þeir
geymast í nokkra daga
og svo má nota olíuna,
t.d. í salatsósur og til að
bragðbæta ýmsa rétti. - NR
Íslenskir fræðimenn hafa verið iðnir við að benda landsmönnum á nauðsyn þess að borða meira af grænmeti. Þessar ábendingar byggja þeir á rannsóknum.
Í nýjustu landskönnun á matarræði sem Embætti
landslæknis, Matvælastofnun og Háskóli Íslandi gerðu
kemur fram að neysla á grænmeti er langt frá því að ná
ráðlögðum dagskammti. Landsmenn neyta að meðaltali
um 120 gramma af grænmeti á dag, en það er helmingi
minna en ráðlagður dagskammtur. Betur má ef duga skal
og enn er langt í land ef manneldismarkmið eiga að nást.
Fræðimenn í Harvard School of Public Health hafa
gert margar rannsóknir á grænmetisneyslu og heilsufari.
Nýlega birtu þeir rannsókn þar sem þeir sýndu fram
á að tengsl eru á milli grænmetisneyslu og bjartsýni.
Rannsóknin tók til um eittþúsund manns. Í ljós kom að
þeir bjartsýnu voru með allt að 13 prósent meira karótín í
blóðinu, en karótín er meðal annars að finna í gulrótum.
Vísindamenn í Finnlandi hafa rannsakað áhrif lýkópens,
tómatar eru ríkir af því. Rannsóknin náði til um
eittþúsund einstaklinga og stóð í 12 ár. Í ljós koma að þeir
sem höfðu mest af lýkópeni í blóðinu voru síður í hættu
á að fá heilablóðfall. Þeir sem borðuðu mikið af tómötum
drógu úr hættu á heilablóðfalli um allt að 55 prósent.
Grænmetisbændur hafa lagt mikla vinnu í að
upprunamerkja íslenskt grænmeti þannig að það fari
ekki á milli mála hvaðan það kemur. Hægt er að rekja
grænmetið til bændanna sem rækta það. Þeir leggja allan
sinn metnað í að senda frá sér góða og ferska vöru.
Við leggjum okkur fram við að vera í góðu sambandi
við landsmenn og þeir hafa sýnt að þetta er gagnkvæmt.
Með samfélagsmiðlunum getum við verið í sambandi
við neytendur og þegið frá þeim mjög verðmætar
upplýsingar og ráð. Við kunnum svo sannarlega að meta
það að 24 þúsund manns eru vinir okkar á fésbókinni.
Það er mikið aðhald að hafa svona stóran hóp sem hefur
áhuga á því sem við erum að gera og hjálpar okkur t.d.
með gæðaeftirlit. Við miðlum þekkingu um grænmetið,
næringargildi þess og hollustu og eins er að finna
ótalmargar góðar uppskriftir á fésbókarsíðunni okkar:
facebook.com/islenskt.is
Þá má ekki heldur gleyma heimasíðunni okkar sem
er: islenskt.is, en þar er að finna upplýsingar um
garðyrkjubændur. Einnig er þar mikið af gómsætum
uppskrifum og jafnframt alls konar fróðleikur um heilsu
og mataræði.
Við þökkum ykkur kæru landsmenn fyrir góðar móttökur
og við hlökkum til að vera áfram í góðu sambandi við
ykkur og skiptast á upplýsingum sem næra okkur og
styrkja.
24 þúsund vinir
-það kunnum við svo sannarlega að meta
Ég held mig við eina reglu, að elda þetta ekki of mikið“, segir Georg Ottósson
garðyrkjubóndi á Flúðum, þar sem
hann stendur við grillið og útbýr
kræsingar úr grænmetinu sem hann
ræktar. Á grillið að þessu sinni setur
hann papriku og sveppi. „Oftast
krydda ég ekki neitt“, segir hann
þegar við spyrjum um uppskriftina.
„En auðvitað hefur hver og einn
þetta eftir smekk“, segir Georg.
Hann segist setja grænmetið fyrst á
grillið og fylgjast svo með hvernig
það tekur sig á grillinu. „Maður þarf
ekki að vera eins nákvæmur og með
kjötið, þess vegna er svo auðvelt að
grilla grænmetið, svo er það líka svo
gott“.
Georg Ottósson rekur
Flúðasveppi, en þaðan koma
allir íslenskir sveppir sem eru
á markaði. Þar eru ræktaðir
brúnir kastaníusveppir og hvítu
massasveppirnir í bláu öskjunum,
sem allir þekkja. Flúðasveppir
framleiðir eigin rotmassa til að
rækta sveppina í og er massinn
meðal annars úr afgangshálmi frá
kornræktarbændum á Suðurlandi.
Á Jörfa á Flúðum ræktar Georg
papriku og tómata en einnig stundar
hann töluverða útirækt . Þá hefur
hann ræktað sæta papriku sem
hefur verið mjög vel tekið. „Ég sker
paprikuna í fernt, það fást góðar
sneiðar úr einni papriku“, segir
Georg. „Ég set grænmetið beint
á grillið, hef það venjulega ekki í
neinum bökkum, mér finnst það best
svolítið dökkt neðst“.
Einnig er hægt að fá sveppi frá
Flúðasveppum sem eru tilbúnir á
grillið eða í ofninn í álbökkum.
Sveppirnir eru fylltir með rjómaosti
og eru svo safaríkir, þegar búið er að
elda þá, að óþarfi er að búa til sósu
með grillmatnum.
Grænmetis-
bændur hafa
lagt mikla
vinnu í að
upprunamerkja
íslenskt
grænmeti
þannig að það
fari ekki á milli
mála hvaðan
það kemur.
Kristín Linda
Sveinsdóttir
Markaðsstjóri
Sölufélags
garðyrkjumanna
kristin@sfg.is
Útgefandi: Sölufélag garðyrkjumanna
Ábyrgðarmaður: Kristín Linda Sveinsdóttir kristin@sfg.is
Myndir: Hari
Umbrot: Jón Óskar/Grái kötturinn jonoskarin@gmail.com
Umsjón með útgáfu: Katrín Pálsdóttir katrin@sfg.is
islenskt.is
Kíktu inn á fésbókina okkar - facebook.com/islenskt.is.
Þar er leikur í gangi sem gæti verið gaman að taka þátt í.
Glæsilegar grænmetiskörfur í verðlaun.
Grænmeti á grillið
-einfallt og gott
1 íslensk gulrót (ef til er, annars 1 appelsínugul íslensk paprika, lítil)
1 gul íslensk paprika, lítil
25 g íslenskt smjör
800 g íslenskir tómatar, vel þroskaðir
2 tsk ferskt íslenskt timjan, saxað
1 tsk ferskt íslenskt rósmarín, saxað
nýmalaður pipar
salt
3/4 l íslenskt vatn
2-3 msk íslenskur graslaukur, saxaður
íslenskur fetaostur til að setja út í.
Gulrótin og paprikan skornar í litla teninga. Smjörið brætt
í potti og gulrót og paprika látnar krauma í því við fremur
vægan hita í nokkrar mínútur. Tómatarnir saxaðir og settir
út í ásamt kryddjurtum, nokkuð miklum pipar og salti.
Hitað að suðu og látið malla við hægan hita í 25-30 mínútur.
Þá er súpan smökkuð til og söxuðum graslauk dreift yfir.
Tekin af hitanum og látin standa 1-2 mínútur en síðan borin
fram ásamt fetaosti, sem hver og einn setur út í eftir smekk.
Lykilatriði til að súpan verði góð er að tómatarnir séu vel
þroskaðir og rauðir og að notaður sé töluvert mikill pipar til
að krydda hana. - NR
Íslensk tómatsúpa
Frá örófi alda hafa menn tínt sveppi og matreitt þá. Þeim lærðist fljótt að sumar
tegundir sveppa voru ljúfengar
og aðrar bragðvondar eða jafnvel
eitraðar. Sveppategundir skipta
þúsundum og þær er að finna um
allan heim. Flestar eru þær til gagns
fyrir menn og náttúru. Sá sveppur
sem er algengastur í matargerð er
upprunninn sunnan úr Evrópu.
Frakkar hófu að rækta hann og oft
er hann kallaður franski sveppurinn.
Franska orðið „champignon“ er
orðið alþjóðlegt yfir þessa tegund af
sveppum.
Sveppir voru lengi vel taldir
tilheyra jurtaríkinu vegna þess að
þeir birtast innan um annan gróður.
En þegar betur er að gáð þá tilheyra
þeir sínu eigin ríki, svepparíkinu.
Frumbjarga plöntur umbreyta
ólífrænum efnum, koltvísýringi
og vatni, yfir í lífræn efni við
ljóstillífun. Það er flókið ferli og
byggist á því að grænuefni plantanna
umbreytir orku sólarljóssins í
efnaorku. Sveppir vinna næringu og
orku úr plöntuvefjum.
Flúðasveppir voru stofnaðir árið
1984, en þaðan koma allir íslenskir
sveppir sem eru á markaði. Fyrsta
árið voru framleidd 500 kíló af
sveppum á viku, en nú eru meira en
10 tonn send á markaðinn í viku
hverri. Ræktun er vandaverk og fer
fram í ræktunarklefum þar sem hita
og raka er stýrt af mikilli nákvæmni.
Tvær tegundir af sveppum eru
ræktaðar hjá Flúðasveppum,
hvítir massasveppir og brúnir
kastaníusveppir en þeir eru taldir
sérstaklega góðir fyrir meltinguna.
NæriNGarGildi
Í sveppum eru mörg næringarefni,
en mjög fáar hitaeiningar, 30 kcal
í 100 grömmum. Sveppir eru
próteinríkari en flest grænmeti. Þeir
eru einnig ríkir af B vítamíni, járni,
kalki, kalí, seleni og trefjum. Þá er
einnig A og C vítamín í sveppum.
Geymsla.
Matsveppir eiga að vera safaríkir
og næstum hvítir á lit. Á þeim
eiga ekki að vera brúnir blettir.
Allir matsveppir hafa takmarkað
geymsluþol. Þá á að geyma í myrkri
og um það bil tveggja gráðu hita og
við mikinn raka.
Flúðasveppir
-bæta, hressa og kæta
Georg Ottósson
garðyrkjubóndi á Flúðum,.
„Oftast krydda ég ekki
neitt.“