Fréttatíminn - 25.10.2013, Qupperneq 10

Ég þekki
til margra
HIV-
jákvæðra
sem hafa
eignast
börn á
undan-
förnum
árum.
NÝJAR UMBÚÐIR
SAMA GÓÐA INNIHALDIÐ
Súrmjólkin skipar sígildan sess í matarmenningu Íslendinga
og er sjálfsagður hluti af morgunverðarborðinu.
S Ú R M J Ó L K
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
/
1
3
-2
4
9
0
V eruleiki HIV-jákvæðra er gjörbreyttur frá því fyrir um 10-15 árum, hvað þá ef við
horfum lengra aftur. HIV-jákvæðir
lifa lengur og eru heilbrigðir, það er
þeir fá ekki sýkingar vegna smitsins,“
segir Bryndís Sigurðardóttir, smit-
sjúkdómalæknir á Landspítalanum.
Hún er nýkomin af ársþingi HIV-sam-
taka í Evrópu þar sem helstu sérfræð-
ingar álfunnar deildu þekkingu sinni.
„Áherslan nú er að meðferð við HIV
sé einnig forvörn til að fyrirbyggja
útbreiðslu sjúkdómsins. Hugmyndin
að baki þessu er að þó fræðsla sé til
staðar þá hættir fólk ekki að stunda
kynlíf og þrátt fyrir hættuna af HIV
þá eru einstaklingar sem eiga marga
rekkjunauta og nota ekki smokk. Við
viljum því fá fólk í greiningu og bjóða
því meðferð ef það er smitað. Með því
að meðhöndla sjúkdóminn er hægt
að stöðva fjölgun veirunnar í blóðinu
og sömuleiðis í leggöngum og sæði.
Þannig lágmörkum við líkur á að
einstaklingurinn smiti aðra,“ segir
Bryndís.
Hún leggur áherslu á að það sé ekki
komin lækning við HIV þó hægt sé að
halda sjúkdómnum í skefjum. Veiran
sé enn í líkamanum og vel heppnuð
lyfjameðferð leiðir einfaldlega til þess
að hún leggst í dvala í eitlum ónæmis-
kerfisins.
Létust því þeir tóku ekki lyfin
Sigurlaug Hauksdóttir, félagsráðgjafi
hjá embætti landlæknis, sem sinnir
forvörnum og fræðslu um HIV og al-
næmi, segir að HIV sé hættur að vera
þessi lífshættulegi sjúkdómur sem
allir hræðast. „Hann er þess í stað orð-
inn krónískur sjúkdómur sem haldið
er niðri með lyfjagjöf alla ævi. Fólk er
ekki mikið að spá í sjúkdóminn dags-
daglega nema kannski við lyfjatöku og
kynlíf,“ segir hún. Fyrstu lyfin gegn
HIV virkuðu ekki sem skyldi fyrr en
árið 1996. Fólk þurfti að taka allt að
20 töflur á dag, á 6-8 tíma fresti allan
sólarhringinn. „Aukaverkanir gátu
verið af lyfjunum og töflurnar voru
stundum það stórar að þær gátu fest í
hálsinum. Ég veit um fólk sem hrein-
lega lést vegna þess að það treysti sér
ekki til að taka lyfin inn reglulega. Í
dag þarf fólk bara að taka eina töflu á
dag, þetta fólk væri því líklegast á lífi
ef lyfin hefðu verið orðin þróaðri og
lyfjatakan auðveldari eins og nú er,“
segir Sigurlaug.
Alls hafa 304 einstaklingar greinst
með HIV frá upphafi á Íslandi, þar
af fjórir á þessu ári, og 39 hafa látist
úr lokastigi sjúkdómsins, alnæmi. Í
fyrsta sinn eru gagnkynhneigðir með
HIV fleiri en samkynhneigðir hér á
landi. Á undanförnum árum hefur
orðið mikil fjölgun í hópi fíkniefna-
neytenda sem smitast með sýktum
nálum. Bryndís telur að um 130-140
HIV-jákvæðir séu búsettir á Íslandi og
er veruleiki þeirra allt annar en HIV-
jákvæðra fyrir aðeins örfáum árum.
Þáttaskil í rannsóknum á HIV
Það markaði tímamót árið þegar sviss-
neskir sérfræðingar, í samstarfi við
þarlend HIV-samtök, gáfu árið 2008
út að HIV-jákvæðir sem hafa haldið
veirumagni í lágmarki yfir hálfs árs
tímabil með lyfjameðferð og eru ekki
með aðra kynsjúkdóma smiti ekki
aðra með kynmökum. Niðurstöður
rannsóknarinnar voru vægast sagt
umdeildar og því jafnvel haldið fram
að það væri óábyrgt að birta slíkar
niðurstöður sem gætu leitt til þess að
HIV-jákvæðir hættu að vera varkárir.
Frekari rannsóknir voru gerðar og
árið 2011 birtust niðurstöður rann-
sóknar sem sýndi fram á 96% minni
líkur á að smita rekkjunaut hjá þeim
sem fóru strax í meðferð samanborið
við þá sem biðu með að fara í meðferð.
Almennt var talað um að líkur á smiti
með hefðbundnum kynmökum væri
1% en þegar þær líkur minnka um 96%
eru þær orðnar hverfandi. Þetta þótti
marka þáttaskil í rannsóknum á HIV
og sama ár gaf Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunin út að hún viðurkenndi
þessar niðurstöður. Nú síðast í sept-
Að greinast með HIV
er ekki lengur sá
dauðadómur sem það
eitt sinn var. Nýjustu lyfin
við sjúkdómnum eru svo
áhrifarík að með þeim er
hægt að halda veirumagni
í blóði ómælanlegu.
Hverfandi líkur eru á
að HIV-jákvæður ein-
staklingur sem tekur lyfin
sín daglega og heldur
veirumagni í lágmarki geti
smitað aðra við kynmök.
Heilbrigðisstarfsfólk
hvetur þó alltaf til þess
að fólk noti smokk og
lykilatriði er að upplýsa
rekkjunauta um smit.
HIV er eftir sem áður
ólæknandi.
Gjörbreyttur veru-
leiki HIV-jákvæðra
ember sendu samtökin HIV-Danmörk
frá sér yfirlýsingu á sama veg. Einar
Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV-
Ísland, tekur í sama streng og segir
nýjustu lyfin hafa gert kraftaverk fyrir
HIV-jákvæða og möguleika þeirra
til að taka þátt í samfélaginu eins og
aðrir.
Margir nota ekki smokkinn
Öllum sem greinst hafa HIV-jákvæðir
er boðið upp á gjaldfrjálsan aðgang að
göngudeild smitsjúkdóma á Landspít-
alanum í Fossvogi, viðtöl við lækna,
hjúkrunarfræðinga og félagsráð-
gjafa auk lyfja, sem eru sjúklingum
að kostnaðarlausu en kosta allt að
200 þúsund krónur á mánuði. Þrír
til fjórir læknar hafa á undanförnum
árum sinnt HIV-jákvæðum. Bryndís
segir að sínir sjúklingar séu almennt
meðvitaðir um nýjustu rannsóknir og
minnkandi smithættu. „Margir minna
sjúklinga sem eru í langtímasambandi
stunda yfirleitt kynlíf án smokka. Þeir
sem greindust fyrir 10-20 árum nota
flestir smokka áfram en ég held að
það sé nokkuð algengt að þeir sem
greinast síðar noti ekki alltaf smokka.
Það er erfitt fyrir okkur sem lækna að
gagnrýna það því vísindin segja okkur
að þetta sé nánast öruggt að uppfyllt-
um skilyrðum. Við læknar hvetjum
HIV-jákvæðir eru margir hverjir í samböndum og hafa jafnvel eignast börn eftir að þeir greindust.
Staða þeirra í samfélaginu er því allt önnur en fyrir örfáum áratugum. Ljósmynd/NordicPhotos/GettyImages
10 fréttaskýring Helgin 25.-27. október 2013