Fréttatíminn - 25.10.2013, Side 34

S jálfsagt má rekja áhuga minn á náttúru og náttúruvernd aftur til þess þegar ég var
unglingur og starfaði í Skátahreyf-
ingunni. Þar er mönnum kennt að
bera virðingu fyrir náttúrunni og
ganga vel um landið,“ segir Eiður
Svanberg Guðnason, fyrrverandi
umhverfisráðherra og sendiherra,
sem tók þátt í mótmælunum vegna
lagningar vegar yfir Gálgahraun.
„Gálgahraun eða Garðahraun.
Menn eru sífellt að þrasa um hvort
nafnið eigi að nota en nöfnin eiga
bæði við sama svæði, þetta er hluti
af Búrfellshrauni sem rann til sjáv-
ar. Mér hefur alltaf þótt hraun fal-
legt. Við tölum öll um hversu fal-
legt sé á Þingvöllum. Hér sjáum við
Þingvallahraunið endurspeglast við
bæjardyrnar.“
Eiður tekur á móti mér á heim-
ili sínu í Ásahverfinu í Garðabæ
sem er aðeins steinsnar frá Gálga-
hrauni. Þar hefur hann búið ásamt
eiginkonu sinni í um sex ár og fer
reglulega í gönguferðir um hraunið.
Hann býður mér kaffi og ég sest í
stofuna hjá heimiliskettinum, fal-
legri, grárri læðu. Eiður segist af-
sakandi ekki eiga mikið með kaffinu
en birtist brátt með fullan disk af
piparkökuhjörtum og hraunbitum,
sem mér finnst sérlega viðeigandi
að teknu tilliti til efnis viðtalsins.
Þar sem Eiður hefur undanfarin
misseri verið iðinn við að benda á
ambögur í málfari og ritun blaða-
manna byrja ég á að viðurkenna að
ég sé svolítið stressuð og hrædd um
að misþyrma íslenskri tungu í við-
talinu. Hann brosir og hughreystir
mig: „Ég er nú ekki svo slæmur.“
„Tökum hann, tökum hann“
Ágreiningur hefur verið um lagn-
ingu Álftanesvegar um Gálgahraun
um árabil. Eiður er stjórnarmaður í
Hraunavinum sem hafa barist gegn
lagningu vegarins. Honum var mjög
brugðið yfir aðförum lögreglu þegar
friðsamir mótmælendur söfnuðust
þar saman að morgni mánudagsins
21. október. „Þarna voru um 50-60
lögreglumenn, fleiri en mótmælend-
ur. Ég mætti á sama tíma og Ómar
Ragnarsson, vinur minn. Það var
algjör tilviljun. Flestir mótmælend-
urnir voru fólk á miðjum aldri og
þaðan af eldra. Satt að segja ofbauð
mér framganga lögreglunnar. Það
þurfti ekki að fara svona harkalega
að fólki. Þeir tóku einn rólyndis-
mann sem varð fyrir verulegu
hnjaski þegar lögreglumaður setti
hné í bakið á honum og mjóhrygg-
inn eftir að það var búið að hand-
járna hann. Ég held að lögreglan
hafi gengið allt of langt.“ Eiður seg-
ir að búið hafi verið að setja niður
rauðar og hvítar keilur þegar hann
mætti en ekki var búið að strengja
nein bönd á milli þeirra. „Lögreglu-
mennirnir komust að þeirri niður-
stöðu að ég væri 20-30 sentimetra
fyrir innan einhverja ímyndaða línu
og fóru að hrinda mér. Ég er kominn
á áttræðisaldur og hef ekki áhuga
á að standa í stappi við lögregluna.
Þeir hótuðu mér handtöku og einn
þeirra hrópaði: „Tökum hann, tök-
um hann.“ Ég gerði þeim það ekki
til geðs að láta þá handtaka mig. Það
var greinilegt að þeir voru í mikl-
um ham.“ Eiður segist aldrei áður
hafa upplifað slíkar aðfarir lögreglu.
„Þegar ég var fréttamaður í gamla
daga upplifði maður eitt og annað
en þá stóð maður á hliðarlínunni. Ég
hef aldrei verið þátttakandi í mót-
mælum fyrr en núna. Ég geri ekki
ráð fyrir að maður sem hefur verið
ráðherra og sendiherra sé dæmi-
gerður mótmælandi en það kemur
að því að mælirinn fyllist og manni
sé nóg boðið.“
Þeir Ómar eru gamlir félagar,
kynntust á menntaskólaárunum
og unnu lengi saman á Sjónvarp-
inu. Eiður segir hafa verið afar sér-
kennilegt að horfa upp á þennan vin
sinn og rólyndismann handtekinn í
mótmælunum. „Eiginlega trúði ég
bara ekki mínum eigin augum. Það
tók dálitla stund að melta það þegar
ég sá lögregluna bera fólk í burtu.
Þetta var eins og óraunveruleg sena
úr bíómynd. Stuttu eftir að hann var
handtekinn hringdi Ómar í mig og
sagði: „Ég er í Steininum. Þú ert í
hrauninu en ég er ekki enn komin
á Hraunið.“ Hann var ekki búinn
að missa húmorinn, þrátt fyrir allt.“
Hættulegt ábyrgðarleysi
Að mati Eiðs eru það þrír aðilar
sem bera ábyrgð á því að farið er
í þessar umdeildu framkvæmdir á
þessum tímapunkti. „Það er innan-
ríkisráðherra, sem yfirmaður sam-
göngumála og raunar einnig dóms-
og löggæslumála, vegamálastjóri
sem yfirmaður Vegagerðarinnar,
og það er bæjarstjórnarmeirihlutinn
í Garðabæ. Vegamálastjóri sendir
upplýsingafulltrúann sinn í alla fjöl-
miðla til að svara fyrir þetta og bæj-
arstjórnarmeirihlutinn sendir bæj-
arstjórann í Garðabæ sem er ekki
kjörinn fulltrúi fólksins í Garðabæ
heldur pólitískt ráðinn embættis-
maður sem virðist aðeins starfa fyr-
ir meirihlutann. Ég held að þessir
menn sem hér eru í meirihluta hafi
verið of lengi við völd fyrst þeir telja
sig ekki þurfa að svara fyrir eitt né
neitt og það er hættulegt.“ Þá finnst
Eiði sérlega athugavert að ráðist sé
í framkvæmdirnar þegar enn á eftir
að kveða upp dóma í útistandandi
dómsmálum þar sem tekist er á um
lögmæti framkvæmdanna og þess
þar að auki óskað að fengið sé ráð-
gefandi álit frá EFTA um hvort nátt-
úruverndarsamtökin geti talist eiga
lögvarða hagsmuni í málinu.
Eyðileggja sem allra mest
Meðal þess sem Vegagerðin hefur
borið fyrir sig er að ekki sé hægt að
hætta við framkvæmdir því þá þyrfti
að greiða verktakanum skaðabæt-
ur fyrri stöðvun á umsömdu verki
og jafnframt sé það meginregla ís-
lensks réttarfars að höfðun dóms-
mála fresti ekki framkvæmdum.
Eiður mótmælir þessu. „Þegar um
er að ræða svona umdeilt mál og
framkvæmdin sem um ræðir er
óafturkræf þá horfir þetta öðruvísi
við. Ef fólk byggir hús og höfðað er
mál er hægt að rífa húsið síðar og
afmá öll ummerki um það. Það er
aldrei hægt að laga það sem er búið
að eyðileggja hér í hrauninu. Bæjar-
stjórinn í Garðabæ sagðist að sjálf-
sögðu ætla að hlíta úrskurði dóm-
stóla en ég spyr hvernig hann ætlar
að laga hraunið ef dómstólar komast
að þeirri niðurstöðu að framkvæmd-
irnar hafi verið ólöglegar.“ Eiður
starfaði hjá Vegagerð ríkisins, sem
nú kallast einfaldlega Vegagerðin, á
sínum yngri árum. „Ég held að það
sé einsdæmi að vegaframkvæmd
hefjist undir lögregluvernd. Ég man
heldur ekki eftir öðrum eins aðför-
um og hér, að það hafi verið feng-
in stærsta ýta landsins og stærsta
grafa landsins og þær látnar vaða
yfir alla veglínuna á einum degi.
Þetta er ekki unnið eins og venju-
legur vegur. Það er bara búin til
slóð í gegnum hraunið. Markmiðið
var að eyðileggja eins mikið á eins
stuttum tíma og mögulegt var og
það tókst.“
Hann telur að burtséð frá því
hvar fólk stendur í pólitík þá sé
ansi mörgum misboðið vegna þess
hvernig er gengið fram í málinu.
„Ég finn það bara þegar ég fer út
í búð, þá kemur fólk og segir hvað
það sé mikilvægt að berjast gegn
þessu. En nú er búið að eyðileggja
þetta og næsta skref er þá að koma í
veg fyrir að frekari skemmdir verði
unnar á hrauninu. Það eru uppi
hrikaleg áform um að skipta hraun-
inu upp með hraðbraut og setja
hringtorg þar í miðjunni. Það þarf
að koma í veg fyrir.“
Prinsessa úr Stjörnustríði
Þrátt fyrir að baráttan fyrir Gálga-
hrauni hafi átt hug og hjarta Eiðs
að undanförnu hefur hann áfram
gefið sér tíma til að skrifa Mola um
málfar og miðla, og segist hann hafa
nýlokið við mola númer 1333. „Ég
hef oft hugsað með mér að ég ætli
að skrifa sjaldnar. Þetta tekur tíma
en ég sit ekki við og leita að villum.
Sjálfsagt þyki ég smámunasamur
en ég á hauka í hornum sem senda
mér ábendingar. Sumt finnst mér ég
verða var við endurtekið, svo sem
að fólk tali um „að versla mat“ og
að „kjörstaðir opnuðu.“ Þeir opnuðu
ekki neitt heldur voru þeir opnaðir.
Ég veit að á fjölmiðlum eru allir að
flýta sér og skrifa í kappi við tímann
en það er til svo mikið af uppfletti-
ritum og vefsíðum sem geta gagnast
fólki. Auðvitað er líka sá munur að
nú skrifar fólk beint á netið en áður
fóru margir aðrir yfir textann.“
Ég hef séð í athugasemdakerfinu
að það virðist hlakka í mörgum ef
Eiður sjálfur gerir villu við mola-
skrif. „Já, menn eru fljótir að benda
á ef ég geri innsláttarvillur. Ég hef
aldrei lært að vélrita og nota bara
tvo putta. Ég reyni að lesa yfir eins
oft og ég get. Menn gleðjast mikið
þegar þeir finna villur hjá mér en
það er bara gaman að því. Ég bara
þakka fólki fyrir og leiðrétti mig.“
Kötturinn lætur aftur á sér kræla
eftir að hafa blundað lítillega og sog-
ar að sér athyglina um stund. „Við
tókum hana að okkur til að bjarga
henni. Dóttir mín var með tvo ketti
þegar dætur hennar, barnabörnin
mín, fundu hana úti í strætóskýli
nær dauða en lífi. Hinir kettirnir á
heimilinu ofsóttu hana, komu í veg
fyrir að hún gæti étið og farið í kass-
ann. Þá tókum við hana að okkur.
Hún er voðalega elskuleg. Dóttur-
dætur mínar nefndu hana Leiu eftir
einhverri prinsessu. Hún er voðaleg
prinsessa en mér finnst þetta ekki
þjóðlegt nafn,“ segir Eiður brosandi
og bætir við: „Ég hef samt ekki gert
neinar athugasemdir.“
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
Eiður Guðnason hefur látið til sín taka í baráttunni gegn
lagningu vegar um Gálgahraun. Hann er ekki dæmigerður
mótmælandi, fyrrverandi umhverfis ráðherra og sendiherra,
en segir að stundum komi einfaldlega að því að mælirinn sé
fullur. Eiður hefur vakið athygli fyrir mola sína um málfar
og miðla. Hann tekur því með stóískri ró þegar lesendur
benda á hans eigin villur og hefur engar athugasemdir gert
við að barnabörnin nefndu heimilisköttinn Leiu.
Eiður Svanberg Guðnason er mikill náttúruunnandi og hefur barist ötullega gegn því að vegur verði lagður um Gálgahraun.
Honum var hótað handtöku þegar hann mótmælti við vinnuvélarnar. Ljósmyndir/Hari
Sendiherra gerist mótmælandi
Ég er kominn á áttræðisaldur og hef ekki áhuga á að
standa í stappi við lögregluna.
34 viðtal Helgin 25.-27. október 2013