Fréttatíminn - 13.01.2012, Síða 40

40 bækur Helgin 13.-15. janúar 2012
 RitdómuR inteRioRs
Í efsta sæti lista Eymunds-
sonar situr Þóra – heklbók
sem höfundurinn Tinna
Þórudóttir Þorvaldsdóttir
tileinkar ömmu sinni. Bókin
geymir 32 nútímalegar upp-
skriftir eftir Tinnu sem er mikil
handverkskona.
HandveRkið
Hugleikið
 RitdómuR BeRnskuBók eftiR siguRð Pálsson
É g missti af uppistandi Sigurðar Pálssonar í Grimsby haustið 1963 þegar hann kom suður. Hann
segist hafa troðið upp í þar portinu (sem
hann kallar reyndar bæjarblokkir) undir
lokin á Bernskubók sinni. Ég man aftur
skýrt eftir honum fjórtán ára krakka að
norðan sem fékk húsaskjól á Dunhag-
anum. Sé hann smágerðan og renglulegan
ungling í jakkafötunum, dökkur þar sem
hann var með „einsmannssjó“ á steyptu
stéttinni fyrir fram KRON fyrir krakka
á ýmsum aldri og konurnar í hverfinu á
vappi framhjá honum milli mjólkurbúðar;
Siggu í Perlon, Dóra í Fiskbúðinni og Ella
í KRON. Flandrari – „flaneur“ – kominn
á kreik á Holtinu og sást fljótt í stærri hóp:
Krummi, Önni, Vimmi og Gústi, hópur
sem áttu staðinn í Simma-sjoppu. Þegar
við settumst þar að fáum árum seinna var
Simmi búinn að skrúfa bekkinn fastan í
vegginn.
Siddi var prestsonur að norðan, ári
á undan í landsprófi og fór snemma að
berast á með alpahúfu og langan trefil og
áður en maður vissi var hann orðinn skáld:
„Ungum var honum kennt að ganga vel um
hey og bölva ekki guðs gjöfum,“ ef ég man
það enn rétt. Árin á Grímsstaðaholtinu
og í MR verða væntanlega þriðja bindið í
minningaverki Sigurðar Pálssonar skálds,
fyrst kom Minningabókin, svo Bernsku-
bókin og verður það Skólabókin sem rekur
lestina?
Sigurður er á fornum slóðum í rit-
mennsku sinni í þessu verki, rétt hjá hon-
um að festa þessa upprifjun á blað svona
snemma. Fyrsta rit þessa eðlis sem maður
kynntist var vitaskuld Dægradvöl og svo
kom Eyjólfur Guðmundsson: Pabbi og
mamma, Afi og amma, Lengi man til lítilla
stunda. Þetta var ég látinn lesa og svo
kom Ofvitinn. Persónuleikinn smíðaður úr
minningunni, ljósnæmið er misjafnt þótt
oftast skíni sólin en myndir brotna, rifrildi
passa ekki alltaf saman, hugmyndin um
þig sjálfan er textinn og ekki er öllum
gefið að skoða sjálfan sig í honum.
Sigurður gengur á akur minninganna
vopnaður hertri reynslu við margskonar
prósa og póesíu, stillir sér upp á akrinum
og byrjar að pæla; tilraun hans byrjar
á flottri líkingu, beitingu hins örþunna
mjóa blaðs í útsögun á Íslandsmynd í
þunnan krossvið, ilmurinn af saginu, heitu
blaðinu, flísað sárið, hið erfiða bil óþols
og þolinmæði í beitingu verkfæris á efnið
sem sveigist undan átakinu, finn ég lagið?
Og svo hann finni lagið er honum eðlis-
lægt að leita í reiturnar, dagbækur, veður-
skýrslur og minningamyndirnar um leið
og hann er í huganum kominn norður á
hlað á Skinnastað. Viðmót frásagnarinnar
ber svip líkingarinnar í gegnum frásögn-
inni, ég þreifa fyrir mér á efniviðnum af
varkárni og þegar ég er kominn á lagið
gengur það hratt þar til komið er á vog-
skorna kafla á eftirgerð landsins, útlínur
verða réttar uns ströndin umhverfis eyju
í minninu er fullgerð, við erum komin
hringinn.
Frásögn Sidda, eins og hann var kall-
aður fyrir norðan – hingað suður kominn
festist við hann Sigga nafnið, er vitanlega
mörkuð þroskuðum frásagnarhætti sem
rambar milli heima og tíða af mikilli og
sterkri tilfinningu fyrir takti, hrynjandi
með þeim persónulega upplifunarmáta
sem hefur alltaf einkennt frásögn Sigurðar
Pálssonar skálds, snögg og frjó skipti á
sjónarhorni og persónu, offlæði í kátínu
yfir dásemd lífsins vil ég kalla það frekar
en gamansemi því hið skoplega er ekki
hlægilegt heldur hluti af fögnuði sem gríp-
ur hann með reglulegum hætti milli þess
sem hugurinn fellur í rósama íhugun og
grannskoðun á hugsunarhætti og málfari.
Komin á bók er slík frásögn sprellifandi
og forn í senn því uppeldisstöðvarnar eru
ekki einn heimur, heldur margir, jafnvel
í nyrstu sveit lengst í burtu. Því Skinna-
staður er langt í burtu frá okkur, kannski
ekki mikið lengra en allir aðrir sveitabæir
voru á árunum uppúr fimmtíu, um margt
dæmigerður og sólbjartur í minninu eins
og þeir eru margir.
Bernskubókin hans Sigurðar er fallegt
og hrífandi verk og festist án efa í bók-
menntatalinu sem mikilvægt dokument
um sinn tíma, þá og nú.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Sólbökuð gangstétt
Hokinn karlmaður einblínir upp í skyggnur í Íslandsskál-
anum í Frankfurt á forsíðu þessa heftis og ritstjórinn
biður lesendur forláts. Sem hann þarf ekki því mynd
Kristins Ingvarssonar er fín. Fremst í Skírni er
lag Tryggva M. Baldvinssonar við hyllingarkvæði
Hannesar Hafstein til Jóns Sigurðssonar frá 1911.
En svo taka við ritgerðir: Páll Skúlason fjallar
um menntaríkið, Svanur Kristjánsson skrifar um
lýðræðið og kvótakerfið 1983, Guðmundur J. Guð-
mundsson ræðir þróun héraðsríkjanna á 13. öld og
endalok þjóðveldisins. Guðrún Kvaran fjallar um orðasmíð
Jónasar Hallgrímssonar, Kristín Loftsdóttir um hlut-
gervingu íslenskrar menningar og Þorsteinn Þorsteinsson
skrifar um súrrealisma og kveðskap Halldórs Laxness. Þá
er í ritinu grein Stefáns Snævarr um Kommúnistaávarpið og
Gerður Kristný rekur tildrög Blóðhófnis. Ritstjórinn er Hall-
dór Guðmundsson. -pbb
Skírnir haustsins kominn út
Þriðja hefti Ritsins 2011 var nýverið gefið út með greinum um
Evrópu í forgrunni. Evrópugreinarnar fjalla um sögu sjálfs-
myndar Evrópubúa, um stöðu þjóðríkisins innan Evrópu-
sambandsins, málstefnu sambandsins og menningarlega
þjóðardýrlinga Evrópu. Undir Evrópuþemanu er einnig birt
þýðing á nýlegri grein eftir franska heimspekinginn Étienne
Balibar um framtíð Evrópusambandsins í kjölfar efnahags-
kreppu. Höfundar Evrópugreinanna eru Sverrir Jakobsson,
Guðmundur Hálfdanarson, Gauti Kristmannsson og Jón
Karl Helgason.
Í Ritinu er einnig birtar greinar um guðfræði og loftslags-
breytingar, tengsl manns við náttúru, landafundi Spánverja
og frásagnir landkönnuða, íslensku gamanþáttaröðina
Sigtið, franska skáldsagnahöfundinn Emmanuel Carrère
og greinasafn Karls Popper, Ský og klukkur.
Ritstjórar Ritsins að þessu sinni eru þau Ásdís R. Magnúsdóttir og Þröstur Helgason. -pbb
Ritið komið út

interiors
Orri Jónsson
Steidl, Göttingen, 2011.
Orri Jónsson ljósmyndari sendi fyrir jól frá sér
ljósmyndabók, einn fallegasta prentgrip liðinnar
bókavertíðar enda er útgefandinn Steidl í Þýska-
landi, útgáfufyrirtæki sem getur með sanni stært
sig af því að prentun er list, alla vega í þeirra
garði. Ókunnugum má segja í framhjáhlaupi
að það er mikil viðurkenning hvaða listamanni
sem er að komast í útgáfu hjá Gerhard Steidl í
Göttingen. Orri tók semsagt stökkið í efsta þrep
í einu. Bók sem þessi er hluti af fjölda ljósmynda-
bóka af hæstu gæðum í heiminum sem er gefin út
í litlum upplögum fyrir þröngan hóp fagurkera og
safnara. Þær verða hratt ófáanlegar og eftirsóttir
safngripir.
Viðfangsefni Innréttinga Orra eru yfirgefin
hús, oftast timburhús, þar sem eyðilegging er
komin vel á veg, málning flögnuð af, gerekti
meidd, spjaldahurðar skaddaðar, kverklistar
teknir, veggstrigi bólginn undir trosnuðu og
vatnsblettuðu veggfóðri. Orri spennir jafnan inn í
myndfleti sína horn og línur. Hann sækir í dumba,
daufa liti sem birtir um í dagsbirtu, skuggar í
myndum hans eru jafnan til að draga fram inni-
lega liti þess máða, keyra upp myndbygginguna
en slíkar myndir eru fáar frá hans hendi. Yfirleitt
er ráðandi í þeim heið birta og sí-nálæg áferð sem
kallar á snertingu. Myndheimurinn er yfirgefinn
mönnum, eina vitnið milli myndarinnar og þín er
utan myndar og lætur þig, sjáandann á myndina,
vera óáreittan. Þú ert í friði, einn í myndheimin-
um, alla vega vildir þú vera þar, finna hægan vind
trekkja sig um yfirgefið hús, finna fyrir því sem
yfirgaf það, finna ógn þess sem brátt mun fylla
þetta skjól.
Myndheimur Orra er að þessu sinni slíkur. Nú
er slit tímans ekki nýtt viðfangsefni; síðustu for-
vöð, síðasti söludagur er viðvarandi viðfangsefni
ljósmyndara um allan heim, tilræði gegn gleymsk-
unni, tilraunin að ná hinstu dögum á hluta heims-
ins. Það er því eðlilegt að orð séu óþörf í þessu
samhengi þótt stutt samtal fylgi í vasa bókar-
spjaldsins þar sem gerð er grein fyrir tilurð verks-
ins: Vélar fyrir stórt format til að ná öllu því smáa í
hverju skoti. Guð er í hinu smáa, eins og sést, eins
og sést ... -pbb
Dýrðin í áferð
gamalla veggja

Bernskubók
Sigurður Pálsson
JPV útgáfa 288 síður, 2011.
Sigurður Pálsson gengur á akur minninganna vopnaður hertri reynslu við margskonar prósa
og póesíu.
Sigurður Pálsson.
Orri spennir
jafnan inn í
myndfleti sína
horn og línur.
Hann sækir í
dumba, daufa
liti sem birtir
um í dags-
birtu, ...
Bernsku-
bókin hans
Sigurðar er
fallegt og
hrífandi verk.Krabbamein, astmi, ofnæmi, exem,
treg blóðrás, blöðruhálskirtilsbólga,
parkinsonveiki, umgangspestir .......
Lúpínuseyðið
gæti hjálpað
www.lupinuseydi.is s. 517 0110
Lúpínuseyðið sem Ævar Jóhannesson gaf fólki
í rúma tvo áratugi gerði mörgum gott eins og
lesa má í æviminningum hans og á vefsíðunni
www.lupinuseydi.is. Hér verður ekkert fullyrt,
en það skaðar ekki að lesa sögurnar og meta
það sjálf hvort seyðið gæti gert ykkur gott.
Fæst í heilsubúðum