Fréttatíminn - 14.09.2012, Side 32

Krabbameinsfélagið
GLEYM MÉR EI
Börn sem aðstandendur
Örráðstefna
20. september kl. 16:30-18:00
16:30-16:35 Ráðstefnan sett.
Ragnheiður Haraldsdóttir forstjóri
Krabbameinsfélags Íslands.
16:35-16:45 Ráðgjöf.
Ásdís Káradóttir hjúkrunarfræðingur segir frá
Ráðgjafarþjónustu Krabbameinsfélagsins.
16:45-17:00 „Að tala við börn um krabbamein“.
Guðrún Oddsdóttir sálfræðingur hjá Barna-
sálfræðistofunni.
17:00-17:15 „Í samfylgd með fjölskyldu“.
Vigfús Bjarni Albertsson sjúkrahúsprestur.
17:15–17:30 „Þegar foreldri greinist með krabbamein“.
Valgerður Hjartardóttir hjúkrunarfræðingur,
djákni og fjölskyldumeðferðarfræðngur.
17:30-17:45 „Hollráð frá Hugo“.
Hugo Þórisson barnasálfræðingur.
17:45-18:00 Kaffi og spjall.
Allir velkomnir - ókeypis aðgangur
Fundarstjóri: Þorvaldur Daníelsson framkvæmdastjóri Krafts
Skógarhlíð 8, 105 Rvk., 540 1900, www.krabb.is
stór auglysing.indd 1 9/12/2012 11:28:24 AM
Þ etta var tveggja ára vinna með hléum og hefur silast svona áfram,“ segir Herdís
um gerð heimildarmyndarinnar og
bætir við að hún hafi fengið ómet-
anlegan og dyggan stuðning frá
barnabörnunum sínum sem komu
að öllum þáttum kvikmyndagerðar-
innar á öllum stigum.
„Fólkið mitt sá alveg um þetta en
ég var mikið í símanum, hafði bara
samband við þau og skipaði fyrir
og svoleiðis,“ segir Herdís og hlær.
Hógværðin uppmáluð.
Sonardóttir hennar, Herdís Anna
Þorvaldsdóttir, er ekki alveg á
sama máli og segir ömmu sína hafa
verið óþreytandi og full af orku hafi
hún legið yfir verkefninu alla daga í
tvö ár. „Hún sat yfir handritinu alla
daga. Skrifaði og breytti og bætti.
Hún tók líka öll viðtöl í myndini, sá
um að fá fólki í viðtöl og þvældist út
um allt. Og á meðan lék hún í Sjálf-
stæðu fólki í Þjóðleikhúsinu,“ segir
Herdís Anna. „Þetta reyndi mikið
á þolinmæðina og ég hefði aldrei
trúað því að þetta myndi taka tvö
ár,“ bætir amma hennar við.
Mynd segir meira en þúsund orð
„Þetta kom eiginlega alveg af sjálfu
sér,“ segir Herdís þegar hún er
spurð hvað varð til þess að kona
komin á þennan virðulega aldur
ákvað að dempa sér út í kvikmynda-
gerð frekar en að taka lífinu með
ró. „Ég er búin að standa í þessari
baráttu í þrjátíu ár. Með skrifum,
með erindum og með því að tala við
þingmenn og fleiri,“ segir Herdís
sem hefur látið sig ofbeit varða
lengi og barist af hörku, í ræðu og
riti, gegn lausagöngu sauðfjár.
„Ég hef gert allt sem ég hef
getað og hefur fundist þetta þokast
svo lítið áfram og það sem gerist
í þessum málum er bókstaflega
ekki neitt nema tóm vitleysa,“ segir
Herdís sem finnst löggjafinn engan
veginn hafa staðið sig og ljóst megi
vera að enginn stjórnmálamaður
– eða flokkur þori að styggja sauð-
fjárbændur. „Ég var alveg eyðilögð
þegar ég gerði mér grein fyrir að
allar viðbætur við náttúruverndar-
lögin hefðu engin áhrif því þar er
ekki tekist á við orsök vandans sem
er lausaganga búfjár. Þegar ég stóð
Neyðaróp fjallkonunnar
Leikkonan Herdís Þorvaldsdóttir situr ekki auðum höndum
þótt hún sé að verða 89 ára gömul og hafi skilað drjúgu ævi-
starfi í leiksviði og í kvikmyndum. Hún hefur áratugum saman
barist gegn ofbeit og gróðureyðingu og fyrir tveimur árum setti
hún aukinn kraft í baráttuna þegar hún réðst í gerð heimildar-
myndarinnar Fjallkonan hrópar á vægð sem fjallar um íslenska
náttúru og gróðureyðingu. Gerð myndarinnar fjármagnaði hún
með því að selja málverk eftir Gunnlaug Scheving sem eiginmaður
hennar, dr. Gunnlaugur Þórðarson heitinn, gaf henni í brúðargjöf.
frammi fyrir þessu bergmálaði setningin „mynd
segir meira en þúsund orð“ í höfði mér og þá áttaði
ég mig á því að ég yrði auðvitað að gera heimildar-
mynd og sýna fólki hvað er að gerast. Það var eina
ráðið.“
Scheving lagði til fjármagnið
Og Herdís sat ekki við orðin tóm og snaraði sér í
undirbúninginn. „Ég átti gríðarstóra mynd eftir
Gunnlaug Scheving. Hún hefði nú ekki einu sinni
komist fyrir hérna og ég seldi hana til þess að fjár-
magna heimildarmyndina.“
Scheving-myndin var brúðargjöf sem dr. Gunn-
laugur Þórðarson gaf
Herdísi á brúðkaupsdegi
þeirra en hún segist ekki
sjá eftir málverkinu þrátt
fyrir sterk og gömul tilfinn-
ingatengsl við það. „Ég er
búin að horfa á hana í fimm-
tíu ár,“ segir leikkonan og
brosir sínu blíðasta. „Ég sé
hana ljóslifandi fyrir mér
ennþá og svo veit ég að
Gunnlaugur yrði
hæstánægður með
þessa ákvörðun
enda var hann
sjálfur ákafur
ræktunarsinni.“
Herdís frum-
sýndi Fjallkonan
hrópar á vægð á
Skjaldborgarhá-
tíðnni í vor og
óhætt er að segja
að hún hafi vakið
athygli í fram-
haldinu. Myndin
er tilnefnd til fjöl-
miðlaverðlauna
umhverfis- og auð-
lindaráðuneytisins
sem verða veitt á
Degi íslenskrar
náttúru á sunnu-
daginn.
Loksins eitt-
hvað að rofa til
Herdís er að von-
um stolt og ánægð
með tilnefninguna
og hún segir að nú
fyrst virðist loks-
ins einhver vitund-
arvakning vera
að eiga sér stað í
þessum málum.
„Ég hef öll þessi ár
verið með vindinn
í fangið. Það var
oft erfitt að fá
greinarnar mínar birtar í blöðunum og þær voru
oft látnar liggja lengi og bíða birtingar. Það er eins
og þetta hafi dregist og dregist þangað til núna
þegar rétta andrúmsloftið virðst allt í einu vera
komið. Hvernig sem á því stendur er eins og þetta
sé að opnast núna og það er alveg dásamlegt.“
Herdís segir að tilnefningin til verðlaunanna
hafi gefið sér ástæðu til þess að sýna myndina í
kvikmyndahúsi þannig að hún hefur tekið sal í Bíó
Paradís við Hverfisgötu á leigu og þar ætlar hún að
sýna Fjallkonan hrópar á vægð á föstudag, laugar-
dag og sunnudag klukkan 18. „Ég geri þetta bara
á eigin vegum og það er ekki síst út af tilnefning-
unni,“ segir Herdís sem hefur þegar fundið fyrir
áhuga á sýningum á myndinni erlendis, meðal
annars á heimildarmyndahátíð í Kaupmannahöfn.
Heimskulegt og ranglátt
Þegar talið berst að pólitíkinni í kringum land-
verndina kemst Herdís á flug. Augun skjóta
gneistum og ákafinn leynir sér ekki í röddinni.
„Þingið setur ný lög um náttúruvernd þar sem á að
friða þessa og hina plöntuna en það er ekki hægt á
meðan það er lausaganga á landinu! Hvernig á að
friða plöntur hérna þar sem allur flotinn gengur
um og veiðir hvert einasta blóm sem hann sér.
Þetta er allt saman tóm sýndarmennska og fólk er
bara að þykjast gera eitthvað.
Mér finnst þetta svo yfirgengilega heimskulegt,
ranglátt og vitlaust að fara svona með landið okkar.
Af hverju er alltaf verið að framleiða helmingi
meira sauðfé en við þurfum á að halda? Í landi sem
alls ekki þolir einu sinni helminginn af þessu. Það
verður bara ekkert eftir ef það á endalaust að auka
stofninn.“
Herdís vonast til þess að mynd sín veki fólk til
umhugsunar. „Ég vil vekja athygli á því hvernig við
förum með landið okkar. Við borgum með sauð-
kindinni og þessar skepnur naga stanslaust upp
landið. Við borgum þetta með sköttunum okkar.
Það væri gott og blessað ef við værum nú að græða
upp landið og allir settu eitthvað af aurunum sínum
í það en á meðan landið er nagað niður jafnóðum
þá missir fólk bara áhugann og móðinn.“
Umhverfisverndarsinni með álverum
Herdís segist hafa lagt mikla áherslu á að ræða við
fólk í heimildarmyndinni. „Ég vildi að þar kæmi
fram fólk sem veit hvað það er að segja svo það
væri ekki hægt að afgreiða myndina þannig að
þetta væri bara hún Herdís og hún viti ekkert hvað
hún er að tala um. Þarna stígur þekkt fólk fram
þannig að þeir sem stjórna þessu verða að hlusta.
Samviskan sagði mér að fyrst ég hefði kjarkinn þá
ætti ég að gera þetta,“ segir Herdís.
Þótt Herdís sé áköf í náttúruverndinni segist hún
ekkert hafa á móti álverum heldur sé hún þvert á
móti fylgjandi álframleiðslu á Íslandi vegna þess að
hún er náttúruverndarsinni.
„Ég er ekkert á móti virkjunum vegna þess að ég
veit að það er staðreynd að þessi framleiðsla meng-
ar miklu, miklu minna hjá okkur heldur en annars
staðar. Svo segjast Íslendingar ekki vilja hafa neinn
svona óþverra hér á landi og að þeir vilji ekki álver.
En við viljum ál og notum það mikið. Þannig að
þá spyr ég: Hver á að framleiða það? Bara ein-
hverjir aðrir kjánar þarna úti í heimi? Þeir eiga að
framleiða álið fyrir okkur og við viljum bara fá það
tilbúið. Og mengandi mörgum sinnum meira en
við gerum. Við erum ekkert of góð til þess að fram-
leiða ál. Enginn grætur yfir því að kannski á einum
degi hérna, ef það er rok og þurrkur, þá er svoleiðis
fokið um landið að það er skelfilegt. Enginn maður
talar um það. Ég er búin að reyna að gera stjórn-
völdum grein fyrir að þetta er á síðasta snúningi og
þetta gengur ekki svona lengur.“
Þórarinn Þórarinsson
toti@frettatiminn.is
Langur ferill Herdísar
Herdís Þorvaldsdóttir hefur komið víða við
á löngum ferli. Hún lék móður Jóns Hregg-
viðssonar í uppfærslu Þjóðleikhússins á
Íslandsklukkunni vorið 2011 og fagnaði
þannig með Þjóðleikhúsinu að liðin voru
sextíu ár frá opnun leikhússins og að hún
steig á svið í einmitt Íslandsklukkunni og þá
í hlutverki Snæfríðar Íslandssólar.
Herdís hóf leikferil sinn í Nitouche hjá
Leikfélagi Reykjavíkur árið 1941. Hún
nam leiklist hjá Lárusi Pálssyni og Haraldi
Björnssyni, og svo við Royal Academy of
Dramatic Art í London. Hún hefur leikið yfir
120 hlutverk í Þjóðleikhúsinu, en auk þess
á hún að baki ótal hlutverk í útvarpsleik-
ritum, sjónvarpsleikritum og kvikmyndum
og sýndi meðal annars magnaðan leik í
Hafinu, eftir Baltasar Kormák, árið 2002.
Herdís hefur hlotið ýmis verðlaun og
viðurkenningar á ferli sínum og hlaut
meðal annars Grímuna – heiðursverðlaun
Leiklistarsambands Íslands árið 2007 og
heiðursverðlaun Menningarverðlauna DV
fyrir árið 2010.
Herdís í hlutverki Fjallkonunnar árið
1953 en hún teflir Fjallkonunni fram gegn
ofbeit í heimildarmynd sinni Fjallkonan
hrópar á vægð.
Herdís Þorvaldsdóttir
stendur keik, að verða 89
ára, og gefur hvergi eftir.
Hún berst í ræðu, riti og nú
kvikmynd gegn ofbeit og
enn er falast eftir kröftum
hennar í Þjóðleikhúsinu
þannig að þessi dáða leik-
kona hefur síður en svo
sagt sitt síðasta. Mynd Hari
32 viðtal Helgin 14.-16. september 2012