Fréttatíminn - 14.09.2012, Page 38

2 ÍSLENSKT GRÆNMETIHAUST 2012
Vissir þú
... að kartafla var fyrsta grænmetistegundin, sem var ræktuð
í geimnum, en það var árið 1995?
... að í kartöflum er engin fita?
... að kartaflan var svo værðmæt á tímum gullæðisins í
Bandaríkjunum að skipt var á sléttu á kílói af gulli og kílói af
kartöflum?
... að kartöflur voru fyrst ræktaðar af Inkum í Suður-Ameríku
um það bil 2.500 árum fyrir Krist ?
... að kartöflur eru 80% vatn ?
... að karöflur geymast í allt að 6
mánuði við 4-6°C hita ?
... að kartöflur voru
tískufyrirbæri í Frakklandi á
18. öld meðal hefðarfólks,sem
skreytti hár sitt með þeim?
... að kartafla var höfð um
hálsinn til að lækna gigt
samkvæmt gamalli hjátrú ?
Garðyrkjubændur hafa unnið gríðarlega mikið þróunarstarf undanfarin ár sem hefur leitt til þess að landsmenn geta valið úr úrvals grænmeti. Bændur
eru að uppskera og senda á markaðinn um þrjátíu
tegundir af grænmeti.
Undanfarin ár hafa garðyrkjubændur þurft að
bregðast við breytingum í veðurfari. Í sumar hafa þeir
vökvað akra sína vegna þurrka og sums staðar gengu
vökvunardæmur allan sólarhringinn. Þessar aðstæður
verða til þess að uppskeran hefur sjaldan eða aldrei verið
betri og fallegri.
Í þurrkatíð verður rótarkerfi plantanna sterkara og þær
verða betur undirbúnar að taka til sín næringu og raka.
Það má því segja að þurr sumur séu kjöraðstæður þegar
við lítum til ræktunarinnar en bændur þurfa óneitanlega
að hafa mjög mikið fyrir því að útvega okkur gott
útiræktað grænmeti. Nálægðin við markaðinn verður
til þess að við fáum grænmetið ferskt og nýupptekið.
Grænmetisbændur tóku þá ákvörðun að sérmerkja
allt íslensk grænmeti og gera neytendum þannig valið
auðveldara.
Ísland er í fljótu bragði ekki kjörland fyrir útiræktun
vegna hnattstöðu, en þegar betur er að gáð hefur
landið mikla sérstöðu vegna náttúruauðlinda og ber
þá sérstaklega að nefna vatnið, en einnig hreint loft og
jarðveg sem er án allra aukaefna.
Nálægð við markaðinn gerir það að verkum að ávallt
líður stuttur tími frá uppskeru til dreifingar. Pökkun
grænmetisins er ekki síst sá þáttur sem snýr að gæðum og
markmiðið er að bragðið og ferskleikinn haldi sér.
Aukin neysla á grænmeti hefur bein heilsufarsleg áhrif
og landsmenn eiga langt í land með að ná ráðlögðum
dagskammti af grænmeti og ávöxtum. Til þess að fara
að ráðleggingum Embættis landlæknis þurfum við að
tvöfalda neyslu á grænmeti en það eru 400 grömm á
dag.
Grænmetisbændur eru ánægðir með þær móttökur
sem ræktun þeirra hefur fengið undanfarin ár hjá
landsmönnum og halda ótrauðir áfram að þróa og bæta
ræktun sína til þess að geta boðið upp á úrvalsgrænmeti.
Það er ánægjulegt að vinna fyrir
grænmetisbændur við það að
koma uppskeru þeirra á
markað. Við þökkum
góðar móttökur
og stuðning sem
hvetur okkur til
dáða.
Á Íslandi er kjörlendi fyrir
útirætkun græmmetis
Fyrstu prentuðu heimildir um rófu eru frá Sviss. Árið 1620 segir svissneskur bóndi frá rófnarækt og tekur fram að
rófan sé upprunnin í Svíþjóð og þar vaxi hún
villt. Rófan er upprunnin á norðurslóðum
og líklega hefur hún einnig vaxið villt í
Rússlandi. Konungsfjölskyldan í Bretlandi var
farin að rækta rófur í matjurtagarði sínum
árið 1669 og um 1700 var ræktun hafin í
Frakklandi. Fyrst er getið um rófur í rituðum
heimildum í Norður-Ameríku árið 1817, en
þar hófst rófnarækt í stórum stíl í Illinois.
Rófan er skyld káltegundum en andstætt
þeim nýtum við ekki af henni blöðin heldur
forðarótina sem hún myndar og við köllum
rófu í daglegu tali. Rófan eða forðarótin
myndast úr þeim hluta plöntunar sem
samsvarar stöngli og rót. Rófan hefur mikla
þýðingu sem matjurt hér á landi því aðeins
er ræktað og borðað meira af kartöflum.
Hún þroskast ágætlega í íslensku loftslagi og
geymist auk þess afar vel. Ræktun og neysla
rófu er mest í löndum Norður-Evrópu og
helst á Norðurlöndum. Hún er stundum
kölluð kálrabi, en ekki má rugla þeirri nafngift
saman við hnúðkál, sem mikið er ræktað í
Þýslalandi og gengur undir nafninu kohlrabi.
Íslenskar rófur eru fánlegan mest allt árið en
framboð fer mest eftir því hvernig til hefur
tekist með ræktun árið áður. Rófur er hægt
að rækta um allt land, þó ræktun þeirra gangi
einna best á Suðurlandi.
NæriNgargildi
Rófa er mikilvæg matjurt sem er rík af
vítamínum og steinefnum. Hún er stundum
nefnd „appelsína norðursins“ vegna hins háa
C-vítamínsinnihalds. Auk þess er í henni
mikið af A vítamíni í formi karótíns. Hún er
trefjarík en snauð af hitaeiningum og góð til
að hafa milli mála.
Trefjar eru ómeltanlegur eða að hluta til
ómeltanlegur hluti plantna og má finna í öllu
grænmeti, ávöxtum, berjum, kornafurðum,
brauðmeti, brúnum hrísgrjónum, villigrjónum,
grófu morgunkorni og poppkorni. Trefjar
flokkast með kolvetnum en hafa þó þann
eiginleika að koma ómelt niður í ristilinn.
Trefjar skiptast í tvo megin flokka,
vatnsleysanlegar og óvatnsleysanlegar trefjar.
Óvatnsleysanlegar trefjar auka rúmmál
hægða, koma þannig reglu á hægðirnar,
bæta meltinguna og draga úr hættu á
hægðatregðu. Slíkt getur, ásamt fitusnauðu
fæði, dregið úr hættu á krabbameini í
meltingarvegi. Vatnsleysanlegar trefjar lækka
kólesteról í líkamanum. Önnur heilsusamleg
áhrif vatnsleysanlegra trefja eru þau að
geta mögulega hægt á upptöku glúkósa
í blóðrásinni sem er æskilegt upp á góða
blóðsykurstjórnun bæði hjá heilbrigðum og
þeim sem þjást af sykursýki. Báðar tegundir
trefja eru nauðsynlegar heilbrigði líkamans.
Í rófu eru fáar hitaeiningar, aðeins 49 (kcal)
í 100 gr. Hún er því upplögð sem millibiti,
seðjandi og trefjarík.
geymsla
Rófur á að geyma í kæli við hita sem næst
0 gráðum í sem mestum raka. Venjulega má
draga úr vatnstapi í geymslu með því að sveipa
þær plastfilmu. Munið að nota aðeins plast
sem er viðurkennt fyrir grænmeti og ávexti.
Konungs-
fjölskyldan
í Bretlandi
var farin að
rækta rófur í
matjurtagarði
sínum árið
1669 og um
1700 var
ræktun hafin í
Frakklandi.
-gott vatn,
hreint loft,
góður jarðvegur
og nálægð við
markaðinn
skilar okkur
úrvalsvöru.
Rófuklattar með eplamauki og sýrðum rjóma
Blanda sama í skál rófunum
og smátt söxuðum
rauðlauknuma.
80 gr af hveiti, getur verið
spelthveiti og 3 stk létt
Kristín Linda
Sveinsdóttir
Markaðsstjóri
Sölufélags
garðyrkjumanna
kristin@sfg.is
Útgefandi: Sölufélag garðyrkjumanna
Ábyrgðarmaður: Kristín Linda Sveinsdóttir kristin@sfg.is
Myndir: Hari
Umbrot: Jón Óskar/Grái kötturinn jonoskarin@gmail.com
Umsjón með útgáfu: Katrín Pálsdóttir katrin@sfg.is
islenskt.is
Kíktu inn á fésbókina okkar - facebook.com/islenskt.is.
rófur
appelsína norðursins
– Upplögð sem millibiti, seðjandi, trefjarík og hitaeiningasnauð.
(ca 20 klattar koma úr þessari
uppskrift)
3 stórar rófur skrældar og rifnar
niður í matvinnsluvél
1 msk sítrónusafa dreift yfir
½ tsk gróft salt, smá grófur pipar
2 tsk vínsteinslyftiduft.
olía til að steikja klattana, t.d.
kókósolía.
2 stk smátt saxaður rauður laukur
þeytt egg sett saman við ásamt salti
og pipar
Reynið að kreista eins mikinn safa úr
rófunum og hæft er
Gott er að krydda hveitið og blanda
saman við rófurnar síðast koma þeytt
eggin
Ef deigið er of þunnt þá að bæta smá
meira hveiti saman við
Steikja vel báðum megin og
bera fram með sýrðum rjóma og
eplamauki ásamt góðu tómata- og
agúrkusalati með spínati
Gott er að setja klattana í heitan ofn
áður en þeir eru bornin fram með
fersku salati , sýrðum rjóma og heitri
eplasósu.
- HM