Læknablaðið - 01.12.1960, Blaðsíða 67

LÆKNABLAÐIÐ
181
sem minnst, verður að salta og
kæla það varlega.
Fyrir kemur, að skipin fiska
lítið eða fá óhagstætt veður, svo
að ferðin getur varað 6—14
daga. Sé heitt í veðri, fer síldin
að rotna, og við hreyfingar
skipsins pressast lýsi úr síldinni.
Oft vantar milligerðir í lestirn-
ar, svo að þetta verður hálfgerð
sildarkássa, og liitinn í lestun-
um gerir þetta að gróðrarstíu
fyrir bakteríur. Stundum mvnd-
ast svo mikið rotnunarloft í lest-
unum, að lestarhlerarnir þeytast
í loft upp, er losað er um þá.
Það tekur oft 7—11 lclst. að losa
þessi skip, og má vel imynda
sér, livernig vinnuskilyrði eru
í lestum þessum, þrurignum af
rotnunarlofti, þar sem hálfbráð-
inn síldargrautur slettist oft
framan í verkamennina.
Eftir 6—24 tima byrjar augn-
slímhimnan að roðna, eykst svo
eftir stutta tíma í hráða, sárs-
aukafulla augnahólgu, og sam-
tímis kemur mikill augnloka-
krampi, sem stafar frá grunn-
um smasárum i hornhimnuyfir-
borðinu eða stærri sáraskellum
og bólgublettum. Bólga þessi og
sár batna með venjulegri með-
ferð á 2—6 dögum. En komist
bólgan í djúplög liornhimnunn-
ar, geta komið fram djúp sár,
sem valda svo ógagnsæi með
æðainnvexti og á þann hátt
miklum sjónmissi eða jafnvel
blindu. Þar sem ammoníak og
brennisteinssamhönd geta vald-
ið svipuðum hornhinmubólgum,
liéldu menn fvrst, að þar væri
að leita orsakarinnar, en kom-
ust svo að því með dýratilraun-
um, að svo var ekki.
Fyrir liundruðum ára var
mönnum sennilega Ijóst, að
í rotnandi eggjahvituefnum
mvnduðust eiturefni.
Aristoteles talar um örvaeil-
ur Skýþanna, sem búið var til
úr úldnum slöngum og manna-
hlóði. Hve mikið og hve fljótt
þessi rotnunarefni mvndast, fer
eftir því hvaða eggjahvítuefni er
um að ræða og hvaða bakteriur
eru að verki; enn fremur fer
það eftir raka, ljósi, lofti og Irita.
Það mvndast Ptomain-efni, sem
tilheyra hinum margbrotnu
amínum, þar af mvndast met-
hylamín, sem er lofttegund, di-
og trimethylamín, sem eru fljót-
andi efni, en breytast auðveld-
lega í lofttegundir vegna lágs
suðumarks, og mvndast meira
eða minna við rotnun allra
eggjahvítuefna.
Mönnum var fyrst ekki ljóst,
hvaða rotnunarefni yllu þessum
augnhólgum. Sjúklingar héldu
því fram, að sildarmauk hefði
sletzt framan í sig og lent inn
i augun. En þar sem þetta' kom
oftast í bæði augun, þótti senni-
legra, að lofttegund væri sjúk-
dómsvaldurinn. Sýklar, sem
valda hólgu í augum, fundust
ekki í síldinni (mest af bact.
proteus).
Dýratilraunir sýndu, að hægt