Læknablaðið - 01.04.1973, Blaðsíða 32

60
LÆKNABLAÐIÐ
‘./í
LÆKNABLAÐIÐ
THE ICEI.ANDIC MEDICAL JOURNAL
V
59. ÁRG. — MARZ-APRl'L 1973.
TÖLVAN — PRÆLL EÐA HARÐSTJÓRI
í þcssu hefti Læknablaðsins birtist önnur
groin af þremur eftir Elías Davíðsson kerfis-
fræðing um tölvutækni og heilbrigðisþjón-
ustu. Greinar þessar eru áreiðanlega for-
vitnilegar mörgum, sem nánar vilja kynna
sér hagnýtingu tölvunnar á þessu sviði. Til
þessa hefur tölvutæknin lítið verið innleidd
í íslenzk sjúkrahús.
Sjálfsagt væru menn þegar drukknaðir í
því gífurlega flóði upplýsinga, þarfra sem
óþarfra, sem þeir viða að sér, ef töivan
hefði ekki komið til. Hið nálega óþrjótandi
minni hennar gleypir margvíslegustu vitn-
eskju, sem aðgengileg er á svipstundu. Þess-
ir hæfileikar tölvunnar hafa löngu sannað
gildi sitt og þeim hefur íslenzk heilbrigðis-
þjónusta helzt kynnzt, þótt mjög skorti á, að
nýttir séu til fulls. Skýrsluvélar hafa hér
komið að góðum notum til geymslu og töl-
fræðilegrar úrvinnslu margs konar gagna. Á
sjúkrahúsum hér mætti nýta þetta svið tölvu-
tækni með góðum og hagkvæmum árangri.
Véltaka á sjúkraskrám mundi t. d. auðvelda
mjög geymslu upplýsinga og úrvinnslu ýmiss
konar gagna um sjúklingahópa.
Pau kerfi, sem miða að hagkvæmni í dag-
legum rekstri stofnana á borð við sjúkrahús,
eru mjög áhugaverð. Miðlun upplýsinga
milli staða og einstaklinga er að jafnaði
tímafrek. Sé tölvukerfi látið sjá um slíka
miðlun er ekki aðeins að því tímasparnaður,
heldur einnig minni líkur á að slíkar upp-
lýsingar og boð brenglist og misfarist. Tölv-
an getur litið eftir því að boðum sé fram-
fylgt og með því forðað frá mistökum. Þá
mundi slíkt kerfi einnig stuðla að samræm-
ingu rannsóknaraðgerða o. fl.t svo að ekki
verði árekstrar í tímasetningu, en að slíku
eru oft verulegar tafir.
Ýmis önnur nýmæli í tölvutækni geta ork-
að tvímælis. Má þar nefna kerfi, er fela
jafnvel sjúklingum sjálfum gerð sjúkraskrár
sinnar á vélrænan hátt. Má ætla, að ýmsum
finnist þegar nógu langt gengið að rjúfa það
persónusamband, sem áður var milli sjúkl-
ings og læknis og óráðlegt að ganga enn
lengra á þeirri braut. Tölvan er tilfinninga-
laus vél búin ískaldri rökhyggju. Henni mun
seiní lærast að nema og taka tillit til blæ-
brigða mannlegra tilfinninga og lesa þá sögu,
sem næmur læknir kann að lesa úr fasi og
framkomu sjúklings einni saman.
Þá er líklegt, að þau tölvukerfi, sem nú
eru í þróun og ætlað er beinlínis að „hjálpa"
læknum að taka ákvarðanir í klíniskum
vandamálum, verði ýmsum erfiður biti að
kyngja. Má ætla, að mörgum finnist þar
stigið fyrsta skref til herradóms tölvunnar,
þar sem hún verður sá aðilinn, sem ákvarð-
anir tekur, en læknirinn sá, er henni hlýðir
í einu og öllu. Hvort mun þá læknirinn rísa
undir nafni?
„Vísindin efla alla dáð", segja menn. Því
er vel lýst í fyrstu grein nefnds greinaflokks,
hve gífurlega þekkingarforði mannsins hef-
ur aukizt á síðustu áratugum. Enginn veit
hvenær iát verður á örvun þess vaxtar.
Tölvan er líklega það hjálpargagn, sem hrað-
ast hefur fleytt mönnum áfram í þekkingar-
leitinni. Því er og réttilega lýst, að á einskis
manns færi sé að nema og hagnýta nema
örlítið brot þekkingarforðans. Sá hópur
manna, sem bundinn er við nám og miðlun
þeirrar þekkingar, sem yfir okkur dynur,
stækkar mun örar en sá hópur, sem ætlað
er að nýta hann. Tækniþróun og sérhæfing
eru orð dagsins. Vísindin, tölvan, öskra eftir
æ meiri mannafla í sína þjónustu og menn
hlýða kallinu. Hver er herrann og hver er
þrællinn?
Nærtækt dæmi þessarar þróunar er sú
staðreynd, að læknadeild Háskóla islands,
sem fyrir aðeins áratug var talin standa að
offramleiðslu á læknum, er nú talin alllangt
frá því að útskrifa nægilega marga lækna
til að fullnægja þörfinni. Læknaskortur verð-
ur æ tilfinnanlegri á landsbyggðinni og heim-
ilislæknum virðast búin örlög geirfuglsins.
Ungir læknar fara nær allir utan til fram-
haldsnáms, sem nú má heita óhjákvæmi-