Læknablaðið - 01.04.1973, Blaðsíða 59

LÆKNABLAÐIÐ
77
gjörði jeg það svo tugum skifti, með Tóm-
asi Helgasyni og Sigurði Magnússyni,
læknum hjer á Patreksfirði.
í maímánuði 1886 kom á Tálknafjörð
franska herskipið ,,Duplaix“ og skaut kúl-
um á land. Man jeg eptir tveim stærðum,
var hin minni 5 cm. í þvermál og að mig
minnir 6” á hæð. Voru á kúlunni tvær
látúnsgjarðir og lítið op að framan í mjórri
endann og í miðju opinu var typpi, sem
sprengdi kúluna, þegar við var komið.
Stærri tegundin fannst inn á Botnaheiði,
sem liggur milli Tálknafjarðar og Haga
á Barðaströnd. Var sú kúla af sömu gerð
og hin, en miklum mun stærri, því hylkið
á henni, sem ekki var sprungið, vóg ca.
50 pund. Kom ein af þessum stóru kúl-
um í húshorn hjá bænum Norðurbotni og
tók stykki úr horninu. Fundust brot úr
fleiri stórum kúlum, sem allar höíðu
sprungið, eins fundust margar smákúlur,
en öllum var þeim fleygt í „saltan mar“,
eptir að sjest hafði, að þær voru ekki eins
meinlausar og virtist fyrst í stað og eptir
að læknirinn (þú) hafði fyrirskipað að
fleygja þeim í sjóinn, sem kynnu að finn-
ast.
Þá er að víkja að slysinu. Ólafur heitir
maður Björnsson, fæddur að Skógi í
Rauðasandshreppi. í maimánuði árið 1886
var hann húsmaður á Lambeyri, var hann
til „sjós“ um vorið á loggortu —- svo voru
nefnd þrímöstruð skip með ráseglum (ekki
þverseglum) — sem hét „María“ og var
eign Sig. Bachmanns kaupmanns á Vatn-
eyri og fleiri. Fór Ólafur af skipinu með
slætti og kom heim föstudaginn í 12. viku
sumars (9. júlí). Þegar heim kom fiskaðist
mikið á Tálknafirði, var fjörðurinn fullur
af síld og þorski og langar Ólaf miög til
að ná í eitthvað af þessum gæðum, fer að
svipast um eptir veiðarfærum og finnur
færi og öngul, en vantar þá sökku. Leitaði
hann í ruslakassa, sem var í smiðju hans,
er var undir lofti á íbúðarhúsinu og finn-
ur þar ofan á kassanum einkar hentugt
efni, sem var kúlan og hafði hún verið
látin þar af krakka, sem fann hana í svo
kölluðum „Hvammi", innanvert við Lamb-
eyri. Tekur hann nú kúluna, beygir 2
þumlunga nagla í oddinn og fer að rífa
moldina upp úr hylkinu og ætlaði að búa
út keng. Áttu oddarnir að ná niður i hylk-
ið og hugðist hann svo steypa utanmeð.
Ólafur var nýbyrjaður að klóra úr kúlu-
opinu, en kom þá við typpið með naglan-
um og sprakk kúlan. Varð sprengingin
svo mikil, að hurð opnaðist á smiðjunni
og gluggar sprungu, en hann vissi ekki af
sér á eptir fyr en löngu seinna. Var strax
sent eptir lækni og kom hann fljótar en
við mátti búast.
Jeg man glöggt, að læknirinn hafði lítil
áhöld og sérstaklega, að hann hafði engan
skurðarhníf. Var fiskihnífur því tekinn,
lagður á hverfistein og síðan brýndur með
heinbrýni og notaði læknirinn hann. Skar
hann hringskurð um úlnliðinn, þannig að
í bein tók hringinn í kring í einu, þurfti
ekki þar við að bæta. Síðan sagaði hann
beinið með sög, sem læknirinn hafði með
sjer. Var sú sög með nikkelhandfangi og
bakkinn á blaðinu var einnig með nikkel-
húð. Dáðist jeg mest að þessu áhaldi, sem
mjer leist best á af því, sem ég sá þar af
verkfærum. Man jeg þetta sjerstaklega og
spurði lækninn seinna, hvað svona sög
kostaði, nefndi hann upphæð,. sem jeg ekki
man, hve há var, en sem mjer þá fannst
ekki í samræmi við getu mína, en mikil
var aðdáun mín á þessu verkfæri, ekki til
að saga með lifandi manna bein, heldur
spýtur og þess konar hluti.
Að þessu búnu var að finna slagæðar
og binda fyrir þær, man jeg eptir, að lækn-
irinn átti mjög bágt með að finna eina
æðina, því Ólafur var orðinn svo blóðlaus,
að æðin ljet mjög lítið á sjer bera, þó lán-
aðist það að nokkrum tíma liðnum og var
þá farið að teygja hold og skinn framyfir
beinstúfinn og sárið. Gekk þetta mjög
greitt, enda voru öll handtök læknisins
ákveðin og framkvæmd fljótt og vel, sem
síðar sýndi sig.
Ólafur lá í tvo mánuði, fyr fjekk hann
ekki leyfi læknis til að fara á fætur, enda
gat hann það ekki sökum taugaóstyrks og
blóðmissis. í ágústmánuði kom ,,Duplaix“
cg kom þá foringi skipsins til Ólafs og
skoðaði kúlubotninn. Kannaðist hann við,
að kúlan væri frá franska herskipinu, eptir
merkjum, sem voru á brotinu.
Þegar kúlan sprakk í hönd Ólafs var
þar staddur drengur, hjet hann Guðmund-
ur Davíðsson og var sonur Davíðs nokk-
urs Davíðssonar, sem bjó á Lambeyri.