Læknablaðið - 01.04.1973, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ
45
ÓIi Hjálmarsson
KETALAR — NÝTT SVÆFINGALYF
Ketamine-hydrochlorid hefur um nokk-
urra ára skeið verið notað á tilraunastigi,
en er nú komið á markað (Ketalar, Keta-
ject, Ketanest). Hér á landi er það selt
undir heitinu Ketalar (Parke-Davis), og
verður það nafn notað hér á eftir. Hér er
um að ræða skammvirkt, barbitursýru-
frítt svæfingalyf, með sérstæðum verkun-
um að mörgu leyti.
Efnafræði. Ketalar er samsett af tveim
6-liða hringum (mynd 1). Kemiska heitið
er 2 - (O-chlorophenyl) - 2 - methylamino-
cyclohexanone. — Það er náskylt phen-
cyclidine (Sernyl), sem hefur verið reynt
sem svæfingarlyf, en hefur of miklar auka-
verkanir.
Ketalar er hvítt, kristallað efni, með
bræðslumark 259°C og auðleyst í vatni
með pH 3,5-5,5.
Efnið er notað í tveim styrkleikum, 10
mg/ml, sem gefið er í æð, og 50 mg/ml,
sem gefið er í vöðva.
Lyfjafræðileg verkun. Ketalar verkar
cataleptiskt. Analgetisk verkun er mjög
mikil, en hypnotisk áhrif lítil. Lyfið má
gefa bæði í æð (i.v.) og í vöðva (i.m.).
Verkun er stutt, stendur 5-10 mínútur eft-
ir i.v.-gjöf, en 15 til 20 mínútur eftir i.m.-
gjöf.
Áhrif Ketalar á heila og taugakerfi
hafa ekki verið fyllilega útskýrð ennþá.
Það virðist örva suma hluta taugakerfis-
ins, en deyfa aðra, gagnstætt öðrum svæf-
ingarlyfjum, sem aðeins verka deyfandi.
Útlit sjúklings og hegðun í Ketalarsvæf-
ingu er því að ýmsu leyti ólíkt venjulegri
svæfingu, líkast því, að hann sé vakandi,
en ekki í sambandi við umheiminn.
Corssen & al.2 komust að þeirri niður-
stöðu með EEG.-rannsóknum, að Ketalar
verki fyrst og fremst á associations-
miðstöð í heila, þannig að tilfinningaboð
stöðvist ekki í mænu eða mænukólfi, en
nái alla leið upp í heilabörk, en þar stöðv-
ist úrvinnslan (association) þeirra. í stað
eðlilegrar úrvinnslu, verði „dissociation“
og þar af kemur nafnið „dissociative
anaesthesia“. í samræmi við þetta er svo
sú reynsla, að Ketalar bregðist, ef um er
að ræða skemmdir eða sjúkdóma í cortex
cerebri,815 og kannski sú reynsla okkar,
að það verki ver á andlega vanþroskuð
börn en önnur. Ketalar hefur verið notað
mikið við neuro-röntgenlogiskar skoðanir
á börnum, með góðum árangri.24 Á síðustu
árum hafa birzt nokkrar greinar um hækk-
aðan intra-craniel þrýsting af Ketalar.
Dawson & al.6 fundu hækkaðan intra-
craniel þrýsting við tilraunir á hundum.
List & al.16 og Wyte & al.26 fundu mikla
hækkun á intra-craniel þrýstingi hjá sjúkl-
ingum með óeðlilegt frárennsli á mænu-
vökva. Verður því að álíta, að ekki sé
rétt að gefa Ketalar, ef grunur er um
hækkaðan intra-craniel þrýsting.
Dawson & al.6 fundu einnig hjá hund-
um mjög aukið blóðstreymi til heilans,
samfara æðavíkkun í heila og auknum
efnaskiptum. Takeshita & al.22 komust að
Cl
Frá St. Jósefsspítala, Landakoti.
Mynd 1.