Læknablaðið - 01.04.1973, Blaðsíða 12

44
LÆKNABLAÐIÐ
Guðmundur Bjarnason læknir ,
UM PHIMOSIS OG EKKI PHIMOSIS
Mikils misræmis gætir í því, hvað lækn-
ar telja vera eðlilega forhúð hjá svein-
börnum, og hvað þeir telja vera forhúðar-
þrengsli: phimosis. Ennfremur gætir mis-
ræmis í meðferðinni og þá fyrst og frernst
um það, hvenær meðferðar er þörf og
hvenær ekki. Svo nauðsynleg sem meðferð
cr, þegar hennar er þörf, er þó sennilega
enn meira um vert að sleppa henni, þegar
hún er óþörf.
Raunveruleg, sjúkleg forhúðarþrengsli
eða philmosis stafa af örmyndun fremst
í forhúðinni, sem veldur því að forhúðin
þrengist svo, að henni verður ekki vikið
upp fyrir glans. Þrengslin geta verið mjög
mismikil, allt frá óverulegum samdráttar-
hring, sem lítt eða ekki gætir, til nær full-
kominnar lokunar, sem getur valdið alvar-
legri nýrnasköddun vegna fyrirstöðu við
þvaglát. Þessi örmyndun í forhúðinni verð-
ur til vegna meiðsla (t. d. sköddunar af
rennilás), vegna endurtekinnar og oft þrá-
látrar bólgu (infektionar) í húðinni, en
sennilega oftast eftir ýmsar tilfæringar
foreldra eða hjúkrunarfólks, sem reynir
að lækna sjúkdóm, sem upphaflega er
sjaldnast fyrir hendi.
Phimosis finnst að vísu hjá nýfæddum
börnum, en afar sjaldan. Hins vegar er
langalgengast, að ekki sé hægt að draga
upp forhúð nýfæddra drengja og er þar
um að ræða eðlilegt og fysiologiskt ástand,
sem ekki er vegna phimosis heldur vegna
samvaxta milli forhúðarinnar og glans.
Þessir samvextir hafa sínu hlutverki að
gegna og ástæðulaust að rífa þá upp, enda
leysast þeir venjulega sjálfkrafa á fyrstu
árunum. Eftir það er oftast hægt að færa
forhúðina upp fyrirstöðulaust. Sé svo ekki,
er um að kenna phimosis eða eftirstöðv-
um samvaxta.
Þegar forhúð, sem upphaflega er eðli-
leg, er þanin hastarlega, annaðhvort með
því að toga óvægilega í hana eða með því
að teygja hana með einhverju verkfæri
(oftast æðatöng), myndast í henni smá-
sprungur, stundum ósýnilegar, og í þeim
svo hægfara infection, sem skilur eftir ör,
þegar hún hverfur. Bandvefurinn í þessu
öri dregst svo saman og með tímanum
myndast þarna raunveruleg phimosis.
Þetta er sennilega algengasta myndunar-
saga forhúðarþrengsla.
Þessi víkkunarmeðferð er gagnslaus og
kemur stundum í veg fyrir, að náttúran
hafi sinn eðlilega gang og leysi sjálf þetta
áhyggjuefni.
Verði greind virkileg forhúðarþrengsli
hjá pilti á fyrstu árum æfinnar er rétt að
vísa honum til skurðlæknis til aðgerðar.
Einnig er stundum ástæða til aðgerðar, ef
um er að ræða endurteknar ígerðir undir
forhúðinni (balanitis).
Á fjórða aldursári ætti að athuga for-
húð allra drengja með tilliti til hreyfan-
leika (retractabilitets) hennar. Séu þá enn
samvextir, má gera ráð fyrir, að þeir verði
horfnir áður en drengurinn hefur náð
skólaaldri. Sé phimosis til staðar ber að
vísa honum til skurðlæknis til aðgerðar.
Á fyrsta skólaári sé gerð önnur at-
hugun. Finnist þá eitthvað athugavert, svo
sem samvextir eða þrengsli, verði gert við
því þá.
Þær aðgerðir, sem um er að ræða, eru
losun (lysis) samvaxta og plastik eða um-
skurn við þrengslum. Umskurnar er þó
nær aldrei þörf, enda veldur það veru-
legri útlitsbreytingu.