Læknablaðið - 01.02.1976, Side 10

2
LÆKNABLAÐiÐ
Læknafélag íslands- og
Læknafclag- Rcykjavikur
LR
62. ÁRG. — JAN.-FEBR. 1976
BARÁTTAN VIÐ BERKLAVEIKINA
Læknablaðið er í þetta sinn helgað ítar-
legri grein Sigurðar Sigurðssonar fyrrv.
berklayfirlæknis og landlæknis um berkla-
veiki á íslandi.
í grein þessari er fjallað um þann vágest,
sem líkast til hefur búið með íslendingum
allt frá landnámi, en tók þó sennilega fyrst
að láta verulega að sér kveða á síðari hluta
19. aldar. Berklaveikin tekur þá að breiðast
æ örar út og berkladauðinn nær hámarki
kringum 1925 er veikin varð banamein nær
5. hvers íslendings, sem dó. Ber hinn vax-
andi berkladauði á þessu tímabili sennilega
vitni þeim miklu breytingum, sem urðu á
högum og lifnaðarháttum fólks, sem yfirgaf
strjálbýlar sveitir og flutti í þéttbýli sjávar-
þorpanna, þar sem það lengi bjó við harla
kröpp kjör.
En grein dr. Sigurðar er einnig baráttu- og
sigursaga. Hinn illi vágestur var brotinn á
bak aftur og kné var látið fylgja kviði svo
eftirminnilega, að vart finnst sú þjóð nú, sem
stendur nær því að útrýma berklaveikinni en
íslendingar.
Hinn góða árangur baráttunnar gegn berkla-
veikinni má eflaust þakka ýmsum þáttum.
Batnandi lifnaðarhættir og vaxandi velmegun
þjóðarinnar á hér vafalaust stóran hlut að
máli. Einnig aukinn skilningur lækna og al-
mennings á eðli og útbreiðsluháttum veik-
innar. Skipuleg einangrun og meðferð berkla-
sjúkra auk eftirlits með þeim, sem til heilsu
komust eru einnig mikilvæg atriði. Það þrek-
virki, sem unnið var af dugandi fólki með
berklayfirlækni í broddi fylkingar með víð-
tækri leit um allt land að smitberum og
sýktu fólki, verður seint ofmetið. Loks varð
svo hin sérhæfða meðferð með sýklalyfjum
til að knésetja óvininn endanlega. Hinn stór-
kostlegi árangur, sem náðist á fáum áratug-
um verður vart skýrður nema allir þessir
þættir séu metnir í samhengi, eins og grein-
arhöfundur leggur áherzlu á.
Sú ákvörðun, að hætta hér við BCG bólu-
setningu í stórum stíl, var stór og erfið á
sínum tíma. í Ijósi þess árangurs, sem þá
þegar og síðan hefur náðst, eru víst fæstir
sem efast um réttmæti þeirrar ákvörðunar.
Fyrir bragðið eru berklaprófin nú ómetanlegt
hjálpargagn við leit smituppsprettu og sýktra,
þegar veikin stingur upp kollinum.
Varnaðarorð dr. Sigurðar ættu að verða
læknum landsins, ekki sízt þeim yngri, til
alvarlegrar íhugunar. Berklaveikin er íslend-
ingum tiltölulega lítið vandamál nú. Eigi að
síður varar greinarhöfundur eindregið við því,
að slakað sé á klónni og of lítið gert úr
hættunni. Útrýming berklaveiki úr landinu
er takmark, sem stefna ber að- En meðan
útbreiðsla hennar í öðrum löndum er slík,
sem síðasta línurit greinarinnar sýnir, er nær
óhugsandi að ná því takmarki. Hin miklu
samskipti okkar við önnur þjóðlönd bjóða
þeirri hættu heim, að berklaveikin og raunar
ýmsir aðrir smitsjúkdómar stingi hér upp
kollinum hvenær sem er.
Orustan við berklana geisar enn og við
íslendingar höfum verið og eigum að vera
liðtækir í þeirri baráttu. Sigursæl reynsla
okkar heima fyrir er öðrum þjóðum hvatning
og stöðug varðstaða okkar gegn vágestinum
ætti að verða öðrum þjóðum fordæmi.