Læknablaðið - 01.02.1976, Síða 59

LÆKNABLAÐIÐ
35
dánarorsök 20 þeirra. Auk þess létust 2
úr lífhimnuþólgu af berklauppruna. Þá
fundust bsrklar ,,í lungum eða kirtlum
(eitlum) í 16 líkum, með vott um undan-
farandi brjósthimnubólgu (fibrösa adher-
ensa). Þar að auki voru 8 lík með afmörk-
uð og innköpsluð infiltröt eða hnúta ost-
myndaða, kalkmyndaða eða örbrígsl“.140
Má þannig telja víst, að 46 af hinum 111
krufðu hafi haft berklaveiki, eða 41,4%.
Auk þess fundust menjar brjósthimnubólgu
(af berklauppruna?) í 26 líkum. Hafa því
vafasöm berklaeinkenni fundist í 72 lík-
um af 111, eða 64,9%.
Eigi er getið um aldur hinna krufðu, en
líklegt má telja, að hér hafi yfirleitt verið
um eldra fólk að ræða.
Þá gerði N. Dungal 1031 líkskurð á ár-
unum 1932-1944. Líkin komu frá eftir-
greindum stofnunum: Landspítalanum,
Geðveikrahælinu að Kleppi, Vífilsstaða-
hæli og lögregluyfirvöldum (réttarlæknis-
rannsóknir). Höfundur getur þess, að 243
lík, eða 23,7% af heildartölu hinna
krufðu, hafi verið frá Vífilsstaðahæli. Á
sama tima var berkladauðinn ekki nema
8,9% alls manndauðans. Er því ljóst, að
eigi verða dregnar ályktanir beint frá
heildartölu krufninganna um tíðni berkla-
smitunar í landinu og hvenær menn smitist
af berklaveiki. Hitt er nær lagi að dæma
berklasmitunina aðeins eftir þeim krufn-
ingum, sem eftir verða, er allar krufningar
þeirra, er létust af völdum berklaveiki,
hafa verið felldar burt. Það gerir Dungal,
cg sést árangur þessara athugana af með-
fylgjandi töflu hans:
Table 8
Tuberculous lesions in persons not dying
of Tuberculosis. (From N. Dungal’s article:
Occurence and manifestations of tubercu-
losis in Iceland).
Age Thc. % Tbc. No Tbc. %
0-10 1 2,1 47 97,9
11-20 10 26,3 28 73,7
21-30 43 44,8 53 55,2
31-40 44 36,4 77 63,6
41-50 53 39,1 81 60,9
51-60 55 40,4 81 59,6
61-70 54 40,6 79 59,4
71-90 28 34,1 54 65,9
Út frá henni ályktar höfundur, að berkla-
smitun sé fátíð í börnum, en aukist skyndi-
lega eftir kynþroskaaldurinn og berkla-
dauðinn sé langmestur á aldursskeiðinu 20-
30 ára. Um 20 ára aldur telur hann, að
um 40% þjóðarinnar sé smituð, en að gera
megi ráð fyrir, að 40-60% af fullorðnum
smitist alls ekki. Sönnun þess, að talsvert
af fólki nái háum aldri án þess að verða
fyrir berklasmitun sé, að þau einkenni
berklaveikinnar, sem einkum og tíðum
fylgja fljótlega í far frumsmitunar, komi
einnig fyrir hjá gömlu fólki.
Dungal tekur sérstaklega fram, að við
framkvæmd krufninganna hafi hann að-
eins talið til berklaveiki þær vefjabreyting-
ar, sem tvímælalaust báru séreinkenni þess
sjúkdóms, svo sem greinilega berklahnúta
og ost- eða kalkmyndanir o. s. frv. í öllum
vafatilfellum skáru smásjárathuganif úr
Samvextir eftir brjósthimnubólgu vorú því
aðeins taldir berklakyns, að slíkar breyt-
ingar fyndust í tilsvarandi lunga eða eitl-
um.70
Séu hin 26 lík, sem Sæmundur Bjarn-
héðinsson telur með menjar (samvexti) eft,-
ir brjósthimnubólgu, ekki færð undir örugg
berklaeinkenni, þar sem rannsókn hans var
aðeins makroskopisk, virðist athugunum
þessara höfunda bera allvel saman.
BÓLUSETNING GEGN BERKLA-
VEIKI (BCG)
Á árunum 1947-48 var gerð áætlun um
að taka hér upp kerfisbundna berklabólu-
setningu. Hafði þetta reyndar verið í at-
hugun frá því fyrir síðari heimsstyrjöld,
en óframkvæmanlegt meðan samgöngu-
bann v^ir við meginland Evrópu, þar sem
bóluefnjð var eingöngu framleitt á Norður-
löndum og í Frakklandi. Hófst bólusetn-
ingin þegar árið 1945, er samgöngur opn-
uðust á ný, en til að byrja með voru að-
eins fáir tugir manna bólusettir. Hér ríkti
eins og víðar á Norðurlöndum um þetta
leyti mikill áhugi á berklabólusetning-
unni,100 81 45 82 en frá Danmörku, Noregi og
Svíþjóð voru i sambandi við UNICEF,
WHO og heilbrigðisstjórnir ýmissa Evrópu-
landa gerðir út hjálparleiðangrar lækna og
hjúkrunarfólks til berklabólusetninga um
flest öll lönd Evrópu, þar sem milljónir
manna, einkum barna og unglinga, voru