Fréttatíminn - 22.10.2010, Blaðsíða 48

48 viðhorf Helgin 22.-24. október 2010
Æ tli skólar séu ekki, ásamt til dæmis lögreglu, heilsugæslu og bönkum,
meðal svonefndra kjölfestustofnana
þjóðfélagsins? Allir tengjast skólum
með einhverju móti, sem nemendur,
foreldrar, afar og ömmur, starfs-
menn og síðast en ekki síst skatt-
greiðendur. Menn geta lagt marg-
víslega mælikvarða á skólastarfið,
en í þessum pistli ætla ég aðeins
að líta á starfsmannafjöldann. Á
minni æskutíð heima í Skagafirði
voru leikskólar ekki til, einungis
barnaheimili frammi í sveit sem
tóku börn í sumardvöl. Nú er þorri
eins til fimm ára barna í leikskólum
og meirihluti þeirra átta tíma á dag
eða lengur. Árið 2009 unnu 4.847
manns í leikskólum og nærri lætur að 14% allra
skatttekna sveitarfélaganna renni til leikskólahalds.
Börn eru skólaskyld í tíu ár, frá sex ára aldri að
telja, en ríkið hefur síðan fræðsluskyldu gagnvart
ólögráða nemendum (18 ára og yngri). Í grunn-
skólum landsins unnu árið 2009 alls 7.116 manns;
kennarar, skólaliðar, sálfræðingar, námsráðgjafar,
bókasafnsfræðingar, húsverðir, matreiðslumenn
o.s.frv. Þetta þýðir að um það bil sex nemendur eru
á hvert stöðugildi. Á sama tíma og starfsfólki hefur
fjölgað sígum við niður á PISA-skalanum. Það er
hins vegar efni í annan pistil að spá í það. Útgjöld
sveitarfélaga til grunnskóla nema um það bil 35% af
skatttekjum þeirra; í Reykjavík var þessi tala 32%
2008, en 69% þar sem hlutfallið var
hæst.
Um 96% af þeim nemendum sem
ljúka grunnskóla innritast í fram-
haldsskóla. Eftir tvö ár er fjórðungur
þeirra hættur í skóla án þess að hafa
lokið skilgreindu námi. Kannski er
það versti ágalli skólakerfisins og
víst er það mikil sóun á fjármunum.
Námsframboð framhaldsskólanna
er alltof einhæft, alltof bókmiðað; í
stærstu starfsmenntaskólunum er
tæpur helmingur námsins bóklegur.
Listnám er vanrækt í framhaldsskól-
unum, en allar athuganir sýna að það
styrkir annað nám auk þess sem list-
námsnemendur ganga yfirleitt glað-
ari til verka en hinir. Svo lengi sem ég
hef fylgst með skólamálum hafa allir
stjórnmálamenn talað um nauðsyn þess að efla list-
og verknám. Enginn hefur tekið til hendinni þegar
á hólminn var komið af því að þetta nám kostar
meira en bóknám – sem aftur veldur því að brottfall
er hátt og þar með er miklu fé kastað á glæ. Síðast-
liðið skólaár unnu 2.582 í framhaldsskólum. Alls
unnu því 14.545 við þessi þrjú skólastig árið 2009
og niðurstaðan er augljós: Skólar tilheyra innsta
kjarna í rekstri sveitarfélaga og ríkis og miklu
varðar að allt starf þar mótist af metnaði og fram-
sýni. Eðlilegt er og sjálfsagt að setja öllum skólum
markmið sem með nokkru móti má mæla eða meta
til að skera úr um hvort árangur hafi náðst og ef
ekki, hvernig megi þá bæta úr skák.
Sölvi Sveinsson
skólastjóri Landakotsskóla
Um 96% af þeim nemendum sem ljúka grunnskóla inn-
ritast í framhaldsskóla. Eftir tvö ár er fjórðungur þeirra
hættur í skóla án þess að hafa lokið skilgreindu námi.
Skóli og þjóðfélag
Skólar: fjölmennasti
vinnustaður landsins
Fært til bókar
Sölustaðir „Fáðu þér gott fyrir gott“
N1, Bónus, Hagkaup, Pósturinn, Debenhams, Katár, Garðheimar, Epal,
Hrím, Kraum, Te og ka, Sirka á Akureyri, Melabúðin, Þín verslun Seljabraut,
Valfoss, Iða, Mál og menning, Oce 1, Rauðakrossbúðirnar Hringbraut og
Fossvogi, Mýrin - Kringlunni, Minja á Skólavörðustíg, Háma - Háskólatorgi
og Hrafnistubúðin Laugarási.
Allur ágóði af sölunni rennur til Krabbameinsfélags Íslands
Vilja láta rannsaka eigin verk
Alþingismennirnir Pétur H. Blöndal og
Guðlaugur Þór Þórðarson eru meðal
flutningsmanna á þingsályktunartillögu
um að fram fari sjálfstæð og óháð rann-
sókn á starfsemi Íbúðalánasjóðs frá að-
draganda breytinga á fjármögnun og
lánareglum sjóðsins sem hrint var í fram-
kvæmd árið 2004. Í greinargerð er vísað
til ályktunar rannsóknarnefndar Alþingis
um að þessar breytingar hafi stuðlað að
verulegu ójafnvægi í hagkerfinu og falið
í sér ein af stærri hagstjórnarmistökum
í aðdraganda að falli bankanna. Athygli
vekur að bæði Pétur og Guðlaugur Þór
áttu sæti í félagsmálanefnd Alþingis árið
2004, þegar lögunum um Íbúðalána-
sjóð var breytt, en frá meirihluta þeirrar
nefndar kom frumvarpið um breytingarn-
ar. Þeir vilja því láta rannsaka eigin verk.
Nær Yngvi Örn inn núna?
Það bíður Guðbjarts Hannessonar fé-
lags- og tryggingamálaráðherra að velja
nýjan forstjóra Íbúðalánasjóðs eftir að
staðan var auglýst á ný. Hann mun velja
úr 21 umsækjanda. Ráða átti í starfið
í júlí síðastliðnum þegar Guðmundur
Bjarnason lét af störfum. Stjórn sjóðs-
ins ákvað hins vegar, eftir marga fundi
og skipun valnefndar að tilmælum Árna
Páls Árnasonar, þáverandi ráðherra, að
hætta við þótt 27 umsóknir lægju fyrir
og fjórir hefðu verið kallaðir sérstaklega
í viðtal. Það voru Ásta H. Bragadóttir,
Elín Sigrún Jónsdóttir, Guð-
rún Árnadóttir og Yngvi
Örn Kristinsson. Stuðning-
ur við Yngva Örn brást í júlí
en áður var meirihluti tal-
inn að baki ráðningar hans.
Ásta var síðan talin njóta
meirihlutafylgis en hún dró
umsókn sína til baka,
en hefur hins veg-
ar gegnt starfinu
til bráðabirgða.
Ásta sækir ekki
um núna en það
gera Yngvi Örn,
Elín Sigrún og
Guðrún, auk annarra. Spurningin er hvort
Yngvi Örn nær inn í annarri tilraun.
Hugmynd Heiðu
Fréttatíminn greindi í síðustu viku frá
áætlunum Borgarahreyfingarinnar um að
veita aftur út í samfélagið þeim pening-
um sem samtökin fá greidd með kjörnum
þingmönnum þótt þeir hafi leitað á önnur
mið. Valgeir Skagfjörð, fyrrverandi for-
maður, sagði ákvörðun um þetta hafa
verið tekna í sinni formannstíð. Þessu
mótmælir Ingifríður R. Skúladóttir,
varaformaður og gjaldkeri stjórnar Borg-
arahreyfingarinnar. Hún segir Valgeir
ekki hafa verið formann þegar ákvörð-
unin var tekin. Heiða B. Heiðars, þáver-
andi formaður stjórnar, hafi alfarið átt
hugmyndina að Húsinu en að framkvæmd
þeirrar hugmyndar hafi þáverandi stjórn
staðið að mestu án þátttöku Valgeirs.
Hverjir setjast á stjórnlagaþing?
Frambjóðendur til stjórnlagaþings voru
mun fleiri en búist var við, eða liðlega
500. Hver frambjóðandi þurfti að skila
minnst 30 meðmælendum, mest 50, en
enginn meðmælandi mátti mæla með
nema einum frambjóðanda. Fjöldi með-
mælenda er því að lágmarki rúmlega 15
þúsund. Opinber framboðslisti verður
birtur 3. nóvember en listi fjölda fram-
bjóðenda liggur þegar fyrir á netinu.
Meðal hugsanlegra stjórnlagaþingmanna
á næsta ári má nefna Vilhjálm Þor-
steinsson, Þorkel Helgason, Illuga
Jökulsson, Ingu Lind Karlsdótt-
ur, Jón Ólafsson á Bifröst, Jónas
Kristjánsson og Þorvald Gylfa-
son. Þar verður því fjör og ekki
síður ef Sigurður G. Tómasson
og Ólafur Hannibalsson bætast
á þingbekkina. Miðað
við þessa upp-
talningu þarf
stjórnlaga-
nefndin að
vísu að beita
kynjakvóta-
ákvæðinu.
B yltingar eru óútreiknanleg fyrirbrigði þar sem stöðu-orkan sem býr í þegnum
þjóðfélagsins berst fram með há-
vaða og drunum, eins og eldar úr
iðrum jarðar. Innviðir þjóðfélags-
ins bresta og óheftar tilfinningar
villa um fyrir þeim sem fara fyrir
fylkingum. Stríð koma í stað sátta,
hefndir í stað hugmynda.
En eiga byltingar engan rétt á
sér? Koma ekki þeir tímar þegar
forystu þjóðar er svo ábótavant
og réttlætiskennd alþýðunnar
svo misboðið að engin svör finn-
ast sem falla innan ramma og laga
siðmenntaðs þjóðfélags? Sjálf-
stæðisyfirlýsing Bandaríkjanna,
sem lagði grunninn að því sem
kalla má fyrstu nútímabyltinguna,
hefst á orðunum: „Þegar atburðir
í tímans rás reka einn hóp til að
slíta þau pólitísku bönd sem hafa
bundið hann við annan … krefst
sjálfsögð virðing fyrir skoðunum
fólks þess að gerð sé grein fyrir
þeim ástæðum sem þrýsta á um
slíkan aðskilnað.“
En hvernig myndi hún hefjast,
sjálfstæðisyfirlýsing þeirra sem nú
vilja stofna nýtt Ísland? Geta þeir
sem skunda austur um völl verið
sammála um hvað rekur þá til að
mæla á móti stjórn landsins? Það
er nefnilega stundum auðveldara
að sammælast um andstöðu en
að finna samstöðu um leið fram á
veginn.
Skuldaleiðrétting eins er
annars tap
Á að leiðrétta skuldir heimilanna?
Hvaða skuldir? Hversu mikið? Fyr-
ir hverja? Með hvaða skilyrðum?
Hverjir eiga skuldir
heimilanna sem á
að leiðrétta? Eru
það ekki að miklu
leyti önnur heimili í
landinu? Hvernig á
að bæta einu heimili
það lífeyristap sem
kemur til af því að
bjarghring er kastað
til annars heimilis?
Á að breyta stjórn-
skipulaginu? Hvern-
ig? Munu slíkar
breytingar tryggja,
svo að notuð séu
orð frönsku bylting-
arinnar, frelsi, jafn-
rétti og bræðralag?
Vill íslenskt þjóð-
félag vera eins og þjóðfélögin á öðr-
um Norðurlöndum? Hvert þeirra?
Framleiðslulandið Svíþjóð er ekki
eins og auðlindalandið Noregur,
sem er ekki eins og viðskiptaveld-
ið Danmörk, sem er ekki eins og
þjónustu- og tæknilandið Finnland.
Þótt öll eigi þau eitthvað sameigin-
legt (og þá kannski helst ákveðna
íhalds- og nægjusemi), skilur líka
margt á milli. Höfum við mótað
okkur hugmyndir um hver okkar
leið á að vera?
Kannski erum við föst í samtím-
anum, ófær um að sjá að byltingar
taka langan tíma. Vitum ekki hvert
skal skyggnast og hvar óvinir sitja
á fleti? Kannski er byltingu Íslend-
inga gegn dönsku valdi ekki lokið
enn? Kannski eru þessi sextíu og
sex ár af sjálfstæði bara sá tími
sem það tók að safna í sarpinn,
dannast, svo að notað sé orðfæri
fyrrum nýlenduherranna. Það er
því kannski þann-
ig að í stað þess
að hefja byltingu,
þur fum við að
ljúka byltingu.
Að standa vörð
um okkur sjálf
Við þurfum að
ljúka hugsuninni
sem hófst á orðun-
um: „... sjálfstæði
er grunnur inn
að betra Íslandi“
með því að sam-
einast um hver
þessi draumahöll
sé sem við höfum
staðið í að byggja
í gegnum hernám
og ástand, þorsk og hval, álvirkj-
anir, viðreisn og hrun.
Það er ekki nóg að hafa kraft og
dug, ekki nóg að eiga auðlindir,
ekki nóg að hafa menntun, ekki
nóg að eiga fallegt fólk í heillandi
náttúru, ekki nóg að eiga sitt eigið
land, ef allt okkar starf í fleiri en
1.100 sumur er vélað á brott fyrir
gáleysi, gáfuleysi og gæfuleysi. Við
- þjóðin - þurfum að læra að standa
vörð um okkur sjálf.
Það er verkefnið fram undan að
endurskoða stjórnarskrána. En
því verkefni hefur verið gefinn of
knappur tími og stjórnlagaþing
þjóðarinnar er í því ferli undir hæl
alþingis stjórnmálanna. Það er
lítil von til að þetta þjóðþing, eins
og það er nú skipulagt, muni hafa
varanleg, raunveruleg eða gagnleg
áhrif á stjórnskipun Íslands. Væri
úr vegi að mæla á móti því?
Byltingar fyrr og nú
Mælt á móti
Andri Haraldsson
forstjóri sprotafyrirtækis í
Washington
HELGARBLAÐ
Þú getur nálgast
Fréttatímann frítt á
þjónustustöðvum
N1 um land allt