Læknablaðið - 15.02.1983, Blaðsíða 44

60
69,60-62,1983 LÆKNABLADID
Halldór Steinsen
SELAMEIN
Selamein, spekkfinger (norska), sealfinger
(enska) er pekktur sjúkdómur meðal peirra,
sem selveiðar stunda, jafnt á íslandi sem
annars staðar. Erfitt er pó að finna lýsingu
pessa sjúkdóms í handbókum og lítið hefur
verið um hann ritað í læknaritum. Afleiðingin
er sú, að margir læknar munu ekki við
sjúkdóminn kannast og bera pær sjúkrasögur,
sem birst hafa, pessu vitni.
Par sem selamein getur orðið langvinnt og
valdið varanlegum örkumlum, sé ekki að gert í
tíma, sýnist stutt yfirlit og sjúkdómslýsing
sjúklings, sem lá á Landakotsspítala 1982, geta
átt erindi í Læknablaðið.
Einkenni — gangur: Eins og nöfnin sealfinger
— spekkfinger bera með sér, er parna um að
ræða fingurmein.
Vanalega er sýkingarstaðurinn smásár eða
skursla á fingri pess, sem kemst í snertingu við
hrátt selkjöt eða seltennur. Nokkrum dögum
síðar, vanalega prem til fjórum, mörk pó 1-30
dagar, byrjar fingurinn að prútna og blároðna.
Pessu fylgja miklir verkir og er sjúklingurinn
oft viðpolslaus, sérstaklega pegar hann kemur
inn í hita. Sárið grær fljótt en bólgan helst í
sýkta fingrinum. Breiðist ekki út á milli fingra,
pótt fleiri fingur geti stundum sýkst samtímis.
Þessari bólgu getur fylgt sogæðabólga, sem
breiðist upp eftir handlegg. Væg tilfelli stöðv-
ast hér og batna sjálfkrafa, í besta falli innan 7
daga. Engin ígerð á sér stað (Candolin) (1).
Fæstir sleppa pó svona auðveldlega. Sextíu og
prír af hundraði ómeðhöndlaðra sjúklinga fá
sýkingar í liði, vanalega pá, sem næstir eru
sýkingarstaðnum, pótt fjarlægari griplimsliðir
geti bólgnað og fjörutíu og níu af hundraði
peirra sem liðbólgur fá, bera varanleg örkuml,
p.e. staurlið hafi peir ekki fengið lyfjameðferð.
Eitlastækkanir í handvegi og hnútar á sog-
æðabrautum geta myndast, en hiti á ekki að
Frá lyflæknisdeild Landakotsspílala. Barst ritstjórn 03/10/
1982. Sampykkt til birtingar og sent í prentsmiðju 09/10/
1982.
fylgja, nema að um fylgisýkingu (infectio
secundaria) með öðrum sýklum sé að ræða.
Sökkhækkun hefur aðeins verið lýst, mest 30
mm/klst hjá sjúklingum með eitlabólgur í
handvegi (Candolin) (1).
Sé sjúkdómurinn ómeðhöndlaður, getur
hann staðið í marga mánuði. Helmingur tilfella
Candolins (1) 181 að tölu stóð í fjóra mánuði
og sum allt að tólf mánuðum.
Útbreidsla — eðli — orsakir: Selameini mun
fyrst lýst af Bidenkamp í Vardö 1907. Yngve
Candolin (1) gerði árið 1953 yfirgripsmikla
könnun á útbreiðslu og eðli sjúkdómsins.
Virðist hann finnast víðast hvar par sem selir
eru veiddir, jafnt á norður- sem suðurhveli og
tengjast öllum selastofnufn nema »monk seal«
(Monachinae), sem lifir á suðurhveli.
Á norðurslóðum sýkjast menn á vorin eða á
tímabilinu febrú'ar til júní. Sjaldan eftir pað.
í vefjasýnum finnst hnattfrumu- og plasma-
frumuíferð umhverfis smáæðar ásamt bjúg-
myndun, yfirleitt án ígerða, enda pótt örkýli
(microabscessar) hafi fundist í kringum sýking-
arstað. Sams konar frumuíferð finnst í lið-
pokum og beinmerg við liði. Vökvi getur
myndast í lið og smáígerðir við liði, en ekki
pyarthron og sequestermyndun á sér ekki
stað. Osteoclastar og fibroblastar fylgja í
kjölfarið og afleiðingin verður stífur liður með
prengdu liðbili.
Orsök selameins er ópekkt. Talið er að
sjúkdómsvaldurinn sé sýkill, sem hugsanlega
berist frá fiski í sel í gegnum sár á húðinni.
Þetta er pó ekki sannað og ekki hefur tekist að
rækta sýkil með vissu, sem framkallað geti
selamein.
Meðferð: Þar til Waage (1) reyndi aureomycin
árið 1952 höfðu engin lyf dugað við selameini.
Mælt er pó nú með tetracyclini. Ráðlagt er að
gefa 1500 mg strax og síðan 500 mg fjórum
sinnum daglega í fjórar vikur (2, 3, 4). Petta
virðast nokkuð stórir skammtar og meðferð-
artími langur. Svo sýnist pó sem pessi lyfjagjöf