Læknablaðið - 15.04.1985, Qupperneq 23

LÆKNABLAÐIÐ 1985; 71: 91-7.
91
Pedró Ólafsson Riba1), Bjarki Magnússon2), Þorkell Bjarnason3), Nick Cariglia4), Gauti
Arnþórsson5)
ÆÐAMISVÖXTUR í BOTNRISTLI
Angiodysplasia coeci — ADC
Sagt er frá fyrstu þrem tilfellunum af æðamis-
vexti í botnristili, sem greind hafa verið hér á
landi. Sjúkrasögurnar eru sagðar, greint er
frá smásjárgerð meinsemdarinnar, hugmynd-
um manna um eðli hennar og orsakir. Rætt er
um rannsóknir á kvillanum og meðferð hans.
INNGANGUR
Æðamisvöxtur (angiodysplasia — AD) er
æðagalli, einn til tíu millímetra að stærð, í
slímubeð garnaveggs, sem leki getur komið
að, með skyndiblæðingum, mismiklum að
magni eða með langvarandi og endurteknum
duldum blæðingum. Af þessu getur leitt
langvarandi blóðleysi.
Aðalaðsetur þessa æðagalla er í botnristli
(coecum) og í ristli (colon ascendens). Lang-
flest tilfelli æðamisvaxtar í botnristli (angio-
dysplasia coeci — ADC) hafa verið gagnstæð
ristilhengi, gegnt ristilsloka (valvula ileocoe-
calis).
Vegna smæðar þeirra og legu tekst ekki með
venjulegum rannsóknum að staðsetja meinin,
t.d. við röntgenrannsókn með skuggaefni.
Meinið er ósýnilegt berum augum og finnst
ekki við þreifingu við aðgerð.
Ristilspeglun (colonoscopy) hefur reynst
áhrifaríkari í leit að ADC, en af skiljanlegum
ástæðum er rannsóknin ýmsum tæknilegum
erfiðleikum bundin. Erfitt getur reynst að
koma ristilspeglinum upp alla króka og
beygjur yfir í botnristil. Meinið getur leynst á
milli fellinga og smáfleiður af völdum ristil-
spegils geta líkst AD-meini og oft er ógerlegt
að finna það meðan á blæðingu stendur.
Með ísótópa-merktum blóðfrumum er
unnt að leita uppi þann stað sem blæðir frá,
meðan á blæðingu stendur. Þessi rannsókn-
araðferð gefur hins vegar engar upplýsingar
um eðli þeirrar meinsemdar, sem að baki
liggur (1).
Þegar allt annað þrýtur, er sérvalin æða-
skoðun á innyflaæðum sú greiningaraðferð,
sem vænlegust er til árangurs og haft getur
úrslitaþýðingu, þegar reynt er að grafast fyrir
um orsakir dulinnar eða sýnilegrar blæðingar
frá meltingarvegi. Með sérinnspýtingu í efri
hengisslagæð (a. mesenterica superior) er
unnt að staðgreina ADC.
Önnur blæðandi mein koma til álita í
mismunagreiningu, en æðamynstur þessa
galla er svo dæmigert og sérstætt, að enginn
vafi Ieikur á greiningunni. Önnur séreinkenni
þessarar meinsemdar eru, að unnt er að greina
hana bæði þegar blæðir úr henni og eins milli
blæðinga.
Nákvæm staðsetning á meininu með æða-
skoðun fyrir aðgerð eða með æðamyndatöku
(angiography) af sýninu strax eftir aðgerð, er
til mikils hægðarauka fyrir meinafræðinginn.
Hann getur þá með hliðsjón af æðamyndinni
tekið vefjasýni af rétta svæðinu til
smásjárskoðunar og þar með staðfest eða
rengt greininguna.
Meinsemdin, ADC, hefur verið þekkt
meðal líffærameinafræðinga, meltingar-
fræðinga og reyndar líka meðal röntgen-
lækna á annan áratug, en það var ekki
fyrr en upp úr 1975, að mönnum ljóst, að
orsakasamband er milli hennar og blæðingar
úr meltingarvegi. Hefur ADC verið æ meira í
brennidepli síðan sem blæðingarvaldur og
gefið tilefni til margra ritsmíða og jafnvel
málþinga. Þótti því rétt að segja frá fyrstu
þrem tilfellunum af ADC sem greind hafa
verið hérlendis og um leið að vekja athygli á
þessu góðkynja, en sjúkdómsvaldandi fyrir-
bæri, í mismunagreiningu hjá sjúklingum
með endurtekna blæðingu frá neðri hluta
meltingarvegar.
Sjúkrasögur
Um er að ræða tvo karla og eina konu, öll með
dæmigerðan, en mislangan sjúkdómsferil.
Öll voru þau skorin upp og hjá öllum var