Læknablaðið

Årgang

Læknablaðið - 15.11.1987, Side 26

Læknablaðið - 15.11.1987, Side 26
376 LÆKNABLAÐIÐ Greining Þótt greining iungnabólgu með skoðun og röntgenmyndatöku sé oftast auðveld er greining á orsök hennar hins vegar yfirleitt mun erfiðari. Orsakagreiningin er þó að sjálfsögðu mjög mikilvæg, ekki hvað síst vegna hins mikla fjölda af sýklum er valdið geta sjúkdómum. Auðveldasta og skjótvirkasta greiningaraðferðin í þessu skyni er tvímælalaust Gramlitun á hráka. Með smásjárskoðun á góðu hrákasýni má greina 75-100% allrar pnemókokkalungnabólgu (8). Gramlitun og skoðun sýnis tekur ekki nema 5-10 mínútur, tækjabúnað þarf lítinn og kostnaður er óverulegur. Aðstaða til Gramlitunar ætti að vera á lækningastofu hvers læknis ekki síður en ýmis dýrari tæki sem þar má gjarnan finna nú. Hrákinn næst þó ekki ætíð til greiningar. Aðgerðir eins og berkjuástunga og berkjuspeglun eru ekki gerðar nema innan veggja sjúkrahúsa og þarf allnokkra þjálfun til. Berkjuástunga er vissulega næm aðgerð til orsakagreiningar lungnabólgu (9). Kemur það einnig fram í grein þeirri um orsakir lungnabólgu er birtist í þessu tölublaði Læknablaðsins. Berkjuástungu geta þó fylgt ýmsir alvarlegir fylgikvillar, allt frá blæðingu eða sýkingu á stungustað til viðbrigða með alvarlegum hjartsláttartruflunum (vasovagal). Ennfremur líkar mörgum sjúklingum það miður, að vera stungnir á háls. Þvi er ólíklegt að rannsóknaraðferðin verði hluti af daglegri vinnu. Að sjálfsögðu greinast margar tegundir lungnabólgu ekki nema með mótefnamælingum eða beinni leit að mótefnavökum sýkla í vessum eða vefjum. Mjög hröð framþróun er í slíkri greiningartækni og er ekki ólíklegt að hún komi ræktunum fyrir kattarnef á næsta áratug. Þrátt fyrir vaxandi tækifæri til skyndigreiningar á orsökum lungnabólgu er þó líklegt að alltaf standi eftir hópur sjúklinga sem meðhöndla verður áður en niðurstaða um orsök liggur fyrir. í þeim tilvikum er nauðsynlegt að líta til umhverfisþátta og orsakasamhengis og má í því efni skipta bráðri lungnabólgu í fjóra flokka (10). Að sjálfsögðu er hér ekki um tæmandi flokkun að ræða, til dæmis er ekki tekið tillit til berkla eða sýkinga af völdum mýkóbaktería, né heldur lungnabólgu hjá sjúklingum með mjög aivarlega brenglun á ónæmiskerfi. Flokkun lungnabólgu 1. Bráð lungnabólga utan sjúkrahúss. Sjúklingurinn er dæmigert bráðveikur, með háan hita og skjálfta í byrjun. Hann er venjulega miðaldra eða eldri og kann að hafa ýmsa langvinna sjúkdóma, þar á meðal lungnasjúkdóma, hjartasjúkdóma, sykursýki eða áfengisvandamál. Pnemokokkar og Hemophilus influenzae eru líklegastir sýkla og penisillín- eða ampisillín-afbrigði líklega skynsamlegasta meðferð uns endanleg orsök sannast. Ef líklegt er talið að Hemophilus framleiði þ-laktamasa verður að grípa til Iyfja eins og trímetóprín-súlfametoxazól eða annarrar til þriðju kynslóðar sefalóspórína. 2. Svelgilungabólga (aspiration pneumonia). Þó flestar neðri öndunarfærasýkingar af völdum baktería séu af völdum ásvelgingar (aspiration) er hún oftast leynd. Hér er því átt við ljósa ásvelgingu og sjúklingarnir því oftast með sjúkdóma er valda skertri meðvitund og truflun á kok- eða kyngingarviðbrögðum. Þrjár sjúkdómsmyndir má greina eftir ásvelgingu: Lungnabólgu af völdum efna eða sýru (chemical pneumonitis), berkjulokun vegna aðskotahlutar og að lokum raunverulega lungnabólgu af völdum sýkla úr munnholi. Tvær fyrri sjúkdómsmyndirnar valda venjulega bráðum einkennum, en lungnabólgan sjálf gengur hægar og oft hefjast einkenni ekki fyrr en nokkrum dögum eftir ásvelginguna. Flest bendir til að sýklalyf ætti ekki að nota fyrr en bakteríusýking í lungum slíkra sjúklinga sé ljós og að sýklalyfjagjöf strax eftir ásvelginguna dragi ekki úr tíðni bakteríulungnabólgu og stuðli einungis að tilurð ónæmra sýkla. Kjörlyf við Iíklegum sýklum eftir ásvelgingu er penisillín. í undantekningatilvikum er þó farið að bera á ónæmi meðal loftfælinna sýkla í munni gegn penisillíni. í slíkum tilvikum er klindamysín næsta lyf til taks. 3. »Frábrigðileg« lungnabólga (atypical pneumonia). Sjúklingar úr þessum hópi eru yngri en í hinum fyrsta, sjúkdómsmyndin venjulega hægari, hósti gjarnan þurr, verkur undir bringubeini með hóstanum og höfuðverkur gjarnan áberandi. Helstu orsakir lungnabólgu hjá þessum hópi sjúklinga eru Mycoplasma pneumonia, Chlamydi psittaci, inflúensuveirur, adenoveirur o.fl. Legionella hefur ennfremur oft einkenni sem þessi en einnig má finna henni stað í fyrsta hópnum og oft eru einkenni að sjálfsögðu blönduð. Erýtrómýsín eða tetrasýklín eru hér kjörlyf. 4. Lungnabólga á sjúkrahúsum. í sumum athugunum erlendis hefur um 60% lungnabólgu,

x

Læknablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.