Læknablaðið - 15.04.1988, Qupperneq 42

152
LÆKNABLAÐIÐ
löndunum kann að vera blæbrigðamunur á því
hvaða skilning fólk leggur í einstök orð og
hugtök. Þetta á t.d. við um orðin »beruselse« á
norsku og »berusning« á sænsku. Vera má að
ekki sé lagður nákvæmlega sami skilningur í þessi
orð og það að vera undir áhrifum áfengis á
íslensku. Erfitt er að meta hversu mikilvæg slik
blæbrigði á málfari eru, en það rennur stoðum
undir það að hér hafi þau ekki haft nein veruleg
áhrif, að ölvunartíðni íslendinga í könnuninni er í
samræmi við það magn sem íslendingar segjast
drekka venjulega þegar þeir drekka áfengi (8).
Svör við ýmsum öðrum spurningum hníga í sömu
átt t.d. við spurningunum um hvort fólki finnist
það drekka of mikið og spurningunum um
timburmenn.
Galli á þessari rannsókn er að svarprósentan er
frekar lág, sérstaklega í Noregi og Svíþjóð. En
samanburður á svarendum og mannfjöldanum
leiddi í ljós góða samsvörun svo að samanburður
á niðurstöðum á milli landanna á ekki að vera
neinum vandkvæðum bundinn.
Það takmarkar og nákvæmni niðurstaðnanna að í
sumum svörunum var mikið innra brottfall t.d.
þar sem meta átti gildi áfengis og ölvunar.
Eins og í öðrum spurningalistakönnunum
vanáætla svarendur verulega neyslu sína á áfengi í
samanburði við það sem gera má ráð fyrir
samkvæmt opinberum söluskýrslum. Sé
meðalneyslan borin saman við skráðu neysluna
eða öllu heldur skráða heildarsölu áfengis í
löndunum kemur í ljós að þátttakendur i
könnuninni telja ekki fram nema sem svarar 40%
til 50% af þeirri neyslu sem ætla má samkvæmt
sölutölunum, lægst í Finnlandi 40% en hæst á
íslandi 51%. Slík vantalning er þekkt úr öðrum
rannsóknum og virðist vera til staðar þar sem
viðhorf til áfengis eru neikvæð og áfengi er ekki
dagleg neysluvara (9).
Þrátt fyrir þessa annmarka fást fram verulega
mikilvægar upplýsingar um viðhorf til áfengis,
neysluvenjur þess og ýmsar afleiðingar
neyslunnar þegar löndin fjögur eru borin saman.
Ef draga á ályktanir af þessum niðurstöðum, sést
að samanburður á milli landanna leiðir ekki í ljós
að hægt sé að sýna samband á milli heildarneyslu
áfengis og bráðrar skaðsemi. í landi með
tiltölulega háa heildarneyslu áfengis geta sum
vandamál vegna áfengisneyslu verið minni en í
landi með lægri heildarneyslu. Innan hvers
einstaks lands var þó sterkt samband á milli
heildarneyslu og skaðlegra afleiðinga
áfengisneyslunnar. Þannig aukast líkur á
skaðlegum afleiðingum áfengisneyslu með
aukinni áfengisdrykkju hvers einstaks neytanda.
En sama heildarneysla hefur ekki í för með sér
sömu afleiðingar í öllum löndunum heldur leiðir
hún til meiri vanda á íslandi en í Finnlandi,
Noregi og Svíþjóð. Þótt fólk drekki sama magn
árlega eru hin skaðlegu áhrif ekki þau sömu í
öllum löndunum fjórum.
Til að skýra þetta má benda á að sumar
afleiðingar áfengisneyslu eru tengdar
heildarneyslunni en aðrar eru háðar því hvernig
neyslunni er háttað í hvert einstakt skipti sem
áfengis er neytt. Spurningarnar á listanum eru
einmitt um atriði þar sem áfengisdrykkja hverju
sinni skiptir mestu máli en ekki um langtíma áhrif
áfengisneyslunnar. Þetta á t.d. við þar sem spurt
er um timburmenn en á líka við þær spurningar
þar sem spurt er um breytta hegðun vegna
áfengisneyslu.
Eins og skýrt var frá hér að framan kom í ljós að
ölvunartíðni var hæst á íslandi, þar næst í
Finnlandi og þar á eftir komu Noregur og
Svíþjóð. Löndin raðast eins í spurningunum um
skaðsemina. Þarna er því um samsvörun að ræða.
Þetta bendir til þess að ölvunarneyslan hafi
afgerandi áhrif á það hversu mikil
bráðaskaðsemin er. Það er því munurinn á
ölvunartíðninni sem fyrst og fremst skýrir
muninn á löndunum hvað varðar þau skaðlegu
áhrif áfengisneyslu sem spurt var um á
spurningalistunum.
Með því að bera saman lönd á sama
landfræðilega og menningarlega svæðinu eins og
rannsóknin gerir má sjá að heildarneysla áfengis
er ekki einhlítur mælikvarði á áfengisvandamálin.
Hún endurspeglar ekki drykkjuvenjurnar og
gefur takmarkaðar upplýsingar um hvers konar
vandamál tengjast áfengisneyslu í hverju landi
fyrir sig.
Flestar spurningarnar í norrænu rannsókninni eru
um það hvort fólk hafi hegðað sér öðruvísi en
venjulega eða verið í sérstöku hugarástandi vegna
áfengisneyslu. Sumar afleiðingar
áfengisneyslunnar eru óbeinar og gefa
vísbendingu um það hvernig umhverfið bregst við
áfengisneyslunni. Svörin við spurningum um
hvort fólk hefði orðið fyrir viðbrögðum
umhverfis sýndu að viðbrögðin voru mest í
Finnlandi. Félagslegt aðhald með vissu atferli
tengdu áfengisneyslu virtist vera mest í Finnlandi
en minna á íslandi, og enn minna í Noregi og