Læknablaðið - 15.09.1988, Blaðsíða 26

272
LÆKNABLAÐIÐ
Fólk, sem fengið hefur bogfrymlasýkingu í
móðurkviði gengur sennilega með sýkilinn í
vefjablöðrum alla ævi. Þó að ein og ein slík
blaðra springi, verður fólk með heilbrigt
ónæmiskerfi ekki vart einkenna nema þetta gerist
í augnbotni eins og síðar verður getið (16).
Lengi voru skiptar skoðanir um, hver smitleið
bogfrymla í fóstur væri. Sabin hélt því snemma
fram, að smit bærist úr blóði móður, sem fengi
frumsmit á meðgöngutíma og fóstur, sem hún
gengi með síðar væru óhult fyrir sýkingu (6).
Aðrir töldu, að sumar konur gengju með
bogfrymla í slímhúð legs og ylli það endurteknum
fósturlátum eða fóstursýkingum. Enn telja sumir
möguleika á þessari smitleið, en langflestir álíta
nú orðið, að smit sé úr blóði móður og mótefni,
sem myndist við frumsmit hennar veiti þaðan af
vörn gegn fóstursýkingum, sé ónæmiskerfi
hennar fullvirkt (16, 18, 19, 41).
Rannsókn Desmonts og Couvreur á þunguðum
konum í París og nágrenni varpaði miklu ljósi á
fóstursýkingar af völdum bogfrymils (18).
Nokkur galli var á þessari rannsókn, sem stóð yfir
í 15 ár, að konurnar voru ýmist innfæddar eða
aðfluttar. Meðal þeirra innfæddu var hærra
hlutfall með mótefni en meðal aðfluttra, en að
meðaltali voru 84% með mótefni. Fylgt var eftir
183 konum, sem sannanlega urðu fyrir
bogfrymlasmiti á meðgöngutíma og öðrum 195,
sem ýmist voru með há mótefni stuttu fyrir
getnað eða ekki var ljóst, hvenær mótefni höfðu
hækkað, þar eð sýni var ekki tekið fyrr en
nokkuð var liðið á meðgöngu.
Af 176 börnum kvenna úr fyrri hópnum voru 110
(60%) ósmituð við fæðingu, en 183 af 191 (94%)
úr síðari hópnum. Alls fæddust 59 börn (55 úr
fyrri hóp, 4 úr síðari) lifandi með bogfrymlasótt.
Af þeim dóu tvö, sjö höfðu alvarlegan sjúkdóm
með heila- og augnskemmdum, 11 voru með
mildan sjúkdóm og 39 með dulda sýkingu. Ekki
náðist að sjúkdómsgreina 15 börn, sum andvana
fædd.
Fósturlát urðu sjö í fyrri hópnum (183), þar af
fjögur framkölluð, en fjögur í síðari hópnum
(191), þar af tvö framkölluð.
Leitað var að bogfrymlum með ræktun í um
helmingi af fylgjum kvennanna og kom í ljós
mikil fylgni milli sýkingar í fylgju og fóstri.
Engin kona með mótefni fyrir getnað fæddi sýkt
barn.
Mestar líffæraskemmdir urðu hjá fóstrum
mæðra, sem smituðust á fyrsta eða öðrum
þriðjungi meðgöngutíma. Börn mæðra, sem
smituðust á síðasta þriðjungi meðgöngu voru
yfirleitt einkennalítil eða einkennalaus. Hins
vegar var hlutfall smitaðra fóstra því hærra sem
konan smitaðist siðar í meðgöngu og langhæst
hjá þeim, sem smituðust á síðasta þriðjungi
meðgöngutíma.
Til samanburðar við frönsku rannsóknina skal
hér getið rannsókna Stray-Pedersen á þunguðum
konum í Osló og nágrenni á árunum 1973-1975
(19, 20). Mótefnamælingar á þunguðum konum í
Noregi sýndu, að aðeins 12,5% þeirra voru með
mótefni gegn bogfrymlum. Fylgst var með 8043
þunguðum konum í að meðaltali 33 vikur
meðgöngu og smituðust 13 (um 2%o). Sjö þeirra
fæddu ósmituð börn, þrjár sýkt börn og sú fjórða
barn, sem vafi lék á, hvort væri sýkt. Fósturlát
urðu hjá tveim kvennanna, en ósannað var, hvort
sýking af völdum bogfrymla olli þeim. Báðar
höfðu áður misst fóstur.
í frönsku og norsku rannsóknunum kom fram,
að færri en 50% kvenna, sem sýktust af
bogfrymlum á meðgöngutíma, fæddu sýkt börn.
Skýringin á því, að sumar konur fæða ósmituð
börn er talin vera, að ónæmiskerfi þeirra takist að
framleiða næg mótefni nógu fljótt eftir sýkingu
til að ráða niðurlögum bogfrymla í blóði, áður en
þeir ná að setjast að í fylgju, fjölga sér þar og
komast í fósturblóð (39).
Sums staðar (t.d. í Frakklandi og Austurriki) er
fylgst kerfisbundið með bogfrymlamótefnum í
blóði þungaðra kvenna (39). Lítið magn IgG
mótefna í byrjun meðgöngu, sem hækkar ekki í
síðari mælingum þýðir gamalt smit og telst fóstrið
þá varið gegn sýkingu. Há eða hækkandi IgG
mótefni og IgM mótefni í blóði móður þýða
nýlega sýkingu og þá hugsanlega fóstursýkingu.
Fóstursýkingu er hægt að greina með því að ná
sýni úr naflastrengsblóði og/eða legvatni og
sprauta í mýs til ræktunar á bogfrymlum (30).
Greining á sýkingu hjá nýbura byggist oftast á því
að finna IgM mótefni og/eða hækkandi IgG
mótefni í blóði hans. Há IgG mótefni i blóði
nýbura geta verið úr blóði móður og fara þá
dvínandi á fyrstu mánuðum eftir fæðingu. Ef
bogfrymlar ræktast úr fylgju, er mjög sennilegt,
að nýburinn sé smitaður.
Bogfrymlasýking í augum (toxoplasmosis
opthalmica)
Við meiri háttar fóstursýkingu af völdum
bogfrymla geta orðið ýmsar alvarlegar