Læknablaðið - 15.09.1988, Blaðsíða 63

LÆKNABLAÐIÐ 1988; 74: 299-302
299
Birna Þórðardóttir
EINKAVÆÐING STRÍÐIR GEGN
GRUNDVALLARHUGMYNDUM UM JAFNAN RÉTT
TIL HEILBRIGÐISÞJÓNUSTU
Rætt við Torbjörn Mork
Síðustu misserin hafa islenskir læknar sótt í
síauknum mæli til Noregs til að ljúka
framhaldsnámi. Okkur þótti því forvitnilegt að
rabba við Torbjörn Mork helsedirektör i Noregi,
en færi gafst til þess í apríl síðastliðnum á
ráðstefnu er landlæknaembætti Norðurlandanna
héldu í Bergen um samskipti heilbrigðisstarfsfólks
og sjúklinga.
Árið 1977 birtist í Læknablaðinu viðtal við Mork,
sem þá hafði nýlega tekið við starfi sem
helsedirektör. Hverjar eru helstu breytingar í
heilbrigðiskerfinu frá 1977, t.d. varðandi
hlutdeild fylkjanna í kostnaði við
heilbrigðisþj ónustu?
T.M.: Framundir 1980 var sá háttur á rekstri
heilbrigðisþjónustunnar, að fylkin fengu greiðslu
frá ríkinu. Upphæðin sem hvert fylki fékk fór
eftir fólksfjölda án tillits til heilsufars íbúanna.
Upphæðin var t.d. óháð því hve stór hluti íbúa
var fatlaður eða hve langt var í næsta sjúkrahús.
Frá 1980 varð sú breyting á, að framlag úr
rikissjóði skal mæta 50% útgjalda en 50% sjá
fylkin um að greiða. Fylkin hafa skattheimtu á
sínum vegum til að mæta þessum og öðrum
útgjöldum. Ríkisvaldið hefur hönd í bagga með
stjórnun að því leyti að ríkið verður að
samþykkja ákvarðanir sem fylkisstjórn tekur, t.d.
varðandi staðsetningu og stærð sjúkrahúsa.
Þann 1. janúar 1984 gengu í gildi ný lög um
heilsugæslu í sveitarfélögunum. Þá varð t.d. sú
breyting á að héraðslæknar eru ráðnir af
sveitarfélögunum en voru áður ráðnir af ríkinu.
Frá 1. janúar 1988 eru hjúkrunarheimili hluti af
heilsugæslukerfi sveitarfélaganna og rekin af
þeim en voru áður rekin af fylkjunum.
Þróunin innan heilbrigðiskerfisins síðustu árin
hefur þannig verið í átt til valddreifingar og eykst
hún stöðugt. Ríkið tekur minni þátt en áður í
stjórnun og fyrst og fremst í tengslum við eigin
fjárframlög. Fagleg stjórnun er á vegum
Helsedirektoratet.
LÆKNASKORTUR
Lbl.: Fyrir 11 árum ræddir þú um offjölgun
lækna. Eru of margir lœknar í Noregi?
T.M.: Spá okkar á þeim tíma hefur reynst röng.
Nú vantar lækna og hjúkrunarfræðinga.
Forsendur hafa breyst mikið, þar má einkum
nefna eftirfarandi:
- Vinnutími allra, þar með talið lækna, hefur
styst, enda til komin ellefu stunda lögbundin
hvíld á hverjum sólarhring.
- Áður unnu læknar lengur framá efri ár en
aðrir, en hætta nú störfum á svipuðum aldri og
aðrir.
- Vinnueftirlit hefur aukist mikið og læknar taka
sívaxandi þátt í því starfi.
- Stöðum hefur fjölgað meira en áætlað var,
bæði á sjúkrahúsum og öðrum
heilbrigðisstofnunum.
- Auknar kröfur eru gerðar um
heilbrigðisþjónustu.
- Þjóðin eldist og aldraðir þarfnast meiri
umönnunar fagfólks.
- Læknisfræðilegri þekkingu hefur fleygt fram,
þannig að nú er unnt að meðhöndla ýmsa
sjúkdóma sem ekki var hægt að fást við áður.
Þar má nefna t.d. hjartauppskurði og ísetningu
liða.
Lbl.: Hvernig skipulag er á því hvar lœknar hefja
störf?
T.M.: Árið 1978 gengu í gildi ný lög þar að
lútandi, »EtabIeringsloven«. Var þeim ætlað að
tryggja læknisþjónustu á þeim svæðum sem
erfiðast er að manna. Þessi lög voru afnumin
1984 þegar sett voru Iög um nýjar
heilsugæslumiðstöðvar sem eru á ábyrgð
sveitarfélaganna og skulu tengjast sjúkrahúsum á
hverjum stað.
í Norður-Noregi vantar bæði lækna og
hjúkrunarfólk. Það er meðal annars ástæða þess
að nú liggur fyrir Stórþinginu
þingsályktunartillaga þess efnis, að næstu tvö