Læknablaðið - 15.11.1989, Blaðsíða 43

lækna'blaðið
363
II. kafli. Um sviptingu lögræðis og
brottnám lögræðissviptingar
3. gr. Svipta má mann lögræði, sjálfræði
einu saman, fjárræði einu sér eða hvoru
tveggja: - a. Ef hann er ekki fær um að
ráða persónulegum högum sínum eða fé
vegna andlegs vanþroska, ellisljóleika eða
geðsjúkdóms. - b. Ef hann stofnar efnahag
sínum eða vandamanna sinna í hættu með
óhæfilegri eyðslusemi, annarri ráðlausri
breytni eða hirðuleysi um eignir sem eru
í umráðum hans. - c. Ef hann sökum
ofdrykkju, notkunar ávana- og fíkniefna
eða annarra lasta er ekki fær um að ráða
persónulegum högum sínum eða fé, verður
öðrum til byrði, vanrækir framfærsluskyldur
eða raskar þráfaldlega opinberum hagsmunum.
- d. Ef nauðsyn ber til að vista hann án
samþykkis hans í sjúkrahúsi sökum fyrirmæla
í heilbrigðislöggjöfinni. - e. Ef hann
vegna líkamlegs vanþroska, heilsubrests
eða annarra vanheilinda á óhægt með
að ráða persónulegum högum sínum eða
fé og æskir sjálfur lögræðissviptingar af
þeim sökum. - Veita skal lögræðissviptum
manni á ný sjálfræði, fjárræði eða hvort
tveggja eftir því sem við á ef aðstæður
lögræðissviptingar eru ekki lengur fyrir
hendi. — 4. gr. Mál til sviptingar lögræðis
og brottnáms lögræðissviptingar skulu rekin
fyrir bæjarþingi eða aukadómþingi. - 5. gr.
Sóknaraðili að lögræðissviptingarmáli getur
verið: - a. Maki vamaraðila, ættingjar hans
í beinan legg og systkin. - b. Lögráðamaður
aðila. - c. Sá sem skyldur er að lögum að
framfæra aðila og sá sem framfærslurétt
hefur á hendur honum að lögum. - d. Sá
sem næstur er erfingi aðila að lögum eða
samkvæmt erfðaskrá sem ekki er afturtæk.
- e. Félagsmálastofnun eða samsvarandi
fulltrúi sveitarstjómar á dvalarstað vamaraðila.
- f. Dómsmálaráðuneytið, þegar gæsla
almannahags gerir þess þörf eða þegar það
telur réttmætt að gera kröfuna vegna tilmæla
aðila sjálfs, vandamanna, læknis hans eða
vina, eða vegna vitneskju um hag aðila er það
hefur fengið á annan hátt. - Enn fremur getur
maður sjálfur óskað eftir úrskurði dóms um
að hann skuli vera sviptur lögræði. - 6. gr.
Kröfu um lögræðissviptingu skal bera upp
við héraðsdómara (í Reykjavík borgardómara)
þar sem maður sá, er krafan varðar, á heima
eða dvelst. Nú er hvorki kunnugt um heimili
hans né dvalarstað og skal þá með mál farið
þar sem vamaraðili átti síðast heimili eða
dvalarstað. - Krafa skal vera skrifleg og
tilgreina hvort krafist sé sviptingar sjálfræðis,
fjárræðis eða hvors tveggja. Þar skal grein
gerð fyrir aðild sóknaraðila, ástæðum sem
taldar eru vera til sviptingarinnar og öðru því
sem máli skiptir. Kröfugerð fylgi skrifleg
gögn eftir því sem við verður komið. —
Sóknaraðili getur afturkallað kröfu sína á
hvaða stigi máls sem er. - 7. gr. Dómari
skal taka málið fyrir svo fljótt sem unnt
er. Hann kallar vamaraðila fyrir dóm og
kynnir honum kröfuna nema ástandi hans sé
svo háttað samkvæmt vottorði yfirlæknis á
sjúkrahúsi eða annars embættislæknis að það
sé tilgangslaust. - Dómari skipar vamaraðila
verjanda og gefur honum kost á að bera fram
ósk um hver skipaður verði. Óskylt er þó að
skipa verjanda ef vamaraðili samþykkir kröfu
um lögræðissviptingu, nema svo standi á sem
í a-lið 1. mgr. 3. gr. segir. Þá er óskylt að
skipa verjanda ef vamaraðili hefur sjálfur
ráðið sér lögmann til þess að gæta réttar
síns, svo og ef maður óskar þess sjálfur að
hann verði sviptur lögræði. - Dómari getur
krafið sóknaraðila um gögn til stuðnings
kröfu hans. Hann getur einnig aflað gagna
af sjálfsdáðum. Ef sérstök ástæða er til getur
hann leitað aðstoðar lögreglustjóra til öflunar
gagna. - Nú hefur maður sjálfur óskað eftir
lögræðissviptingu og metur dómari allt að
einu hvort ástæða sé til sviptingar. - Eftir
að gagnaöflun er lokið og vamaraðila eða
verjanda hans hefur verið gefinn kostur á að
flytja eða leggja fram vöm kveður dómari
upp úrskurð í málinu. - 8. gr. Nú er maður
sviptur lögræði og birtir dómari þá eða lætur
birta úrskurð fyrir vamaraðila eða verjanda
hans. - Dómari skal geta lögræðissviptingar
á skrá er hann heldur um lögræðissvipta
menn í lögsagnarumdæmi sínu. Hann skal
og þegar senda dómsmálaráðuneytinu eftirrit
af úrskurðinum, en það heldur spjaldskrá
um lögræðissvipta menn hér á landi. -
Ef um fjárræðissviptingu er að tefla skal
dómari einnig annast um að niðurstaða
úrskurðarins sé þegar birt í Lögbirtingablaði.
Ef sá, sem sviptur er fjárræði, á fasteign
eða hér skrásett skip eða hann rekur atvinnu
sem geta ber eða getið er á verslanaskrá,
þá skal skrá athugasemd um úrskurðinn
á vamarþingi fasteignar eða skips og á
verslanaskrá. Dómari sendir eftirrit af
úrskurðinum yfirlögráðanda og öðmm þeim